Ұжым- тәрбие құралы

 

 

 

Кіріспе

Елбасы Н.Ә.Назарбаев  өзінің Қазақстан халқына Жолдауында болашақ, келесі ғасырға, жаңа мыңжылдыққа, қашық болашаққа өтетін құндылықтар туралы айтты: "Біз өзіміздің болашағымызды және балаларымыздың болашағын қандай күйде көргіміз келеді, осыны айқындап алатын уақыт жетті. Біз ненің іргесін тұрғызғымыз келетінін, таңдап алған мақсатымызға алып келетін өз дамуымыздың траекториясы, даңғылы қандай болуға тиіс екенін анық білуге және ұғынуға тиіспіз".

Білім беру- бұл қоғам  мүшелерінің адамгершілік, интелектуальдық, мәдени дамуыныі жоғары деңгейін және кәсіби біліктігін қамтамасыз етуге  бағытталған тәрбие беру мен оқытудың үздіксіз процесі. Білім беру жүйесінің басты міндеті- ұлттық және жалпы адамзаттық қазыналар, ғылым мен практиканың жетістіктері негізінде  жеке адамды қалыптастыру және дамыту үшін қажетті жағдайлар жасау. Мемлекет білім беру жүйесін басым дамытуға , білім беру мекемелерін дүнмежүзілік деңгейге бағдарланған нормативтер бойынша қаржыландыру және материальдық техникалық жағынан жабдықтау жолымен білімділік мәртебесін арттыруға кепілдік береді.

1999 жылы 7 маусымда ҚР  “Білім туралы” заңы қабылданды. Заң білім беру саласындағы  мемлекеттік саясаттың төмендегідей негізгі қағидаларын орнатты.

1. Қазақстан Республикасының  азаматтары – білім алуға тең  құқылы.

2. Әрбір азамат үшін  интелектуальдық дамуы мен психо-физиологиялық  және жеке  бастарының қажеттілігіне  сәйкес, білімнің барлық саласының қол жетерлік болуы.

3. Білімнің зайырлылығы.

4. Жеке тұлғаның білімінің  және дарынының дамуына жағдай  жасау.

5. Оқыту мен тәрбиелеудің  бірлігі, білім алу жүйесінің  үздіксіздігі.

6. Білім беру ұйымдарының  меншік түріне, оқыту мен тәрбиелеу  түріне, бағыттарына байланысты әртүрлі болуы.

7. Білім беру ұйымдарының  өкілеттігі және оны басқарудың  демократиялық бағытта болуы.

8. Білім беру ізгілікті,  әрі дамыту бағытын ұстану  керек.

9. Білімнің ғылыммен, өндіріспен байланысы.

10. Оқушыларды кәсіптік  бағытқа бейімдеу.

11. Білім беру саласының  ақпараттандырылуы.

ҚР Білім беру жүйесі өзара іс-қимыл жасайтын:

1. Меншік нысандарына үлгілерімен түрлеріне қарамастан білім беру ұйымдарының;
2. Білім берудің түрлі деңгейлеріне арналған сабақтас білім беру бағдарламалары мен    білім берудің мемлекеттік жалпы міндетті стандарттарының;
3. Білім беру бағдарламаларының іске асырылуы мен білім беру жүйесінің дамытылуын қамтамасыз ететін білім беруді басқару органдарымен осыларға қарасты ұйымдардың жиынтығы болып табылады.

Білім беру жүйесінің басты міндеті- ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау.

Білім беру жүйесінің  басым міндеттері мыналар болып табылады:

• Білім беру бағдарламаларын меңгеру үшін жағдайлар жасау;
• Жеке адамның шығармашылық , рухани және дене мүмкіндіктерін дамыту, адамгершілік пен салауатты өмір салтының берік негіздерін қалыптастыру;
• Азаматтық пен елжандылыққа, өз Отаны- Қазақстан Республикасына сүйіспеншілікке, мемлекеттік рәміздерді құрметтеуге, озық дәстүрлерін қастерлеуге, Конститутцияға қайшы қоғамға қарсы келген кез- келген көріністерге төзбеуге тәрбиелеу;
• Республиканың қоғамдық саяси- экономикалық және мәдени өміріне қатысу қажеттігін, жеке адамның өз құқықтары мен міндеттеріне саналы көзқарасын қалыптастыру;
• Әлемдік және Отандық мәдениеттің жетістіктеріне баурау, қазақ халқы мен Республиканың басқа да халықтарының тарихын, әдет-ғұрпы мен  дәстүрлерін зерделеу, мемлекеттік тілді орыс, шет ел тілдерін меңгеру;
• Білім беру ұйымдарының еркіндігі, дербестігін кеңейту, білім беру ісін басқаруды демократияландыру және орталықсыздандыру;
• Оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық –ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу ;
• Еңбек рыногында бәсекелесуге қабілетті білікті жұмысшылар мен мамандар даярлау және біліктілігін арттыру;
• Жұмыстан босатылған қызметкерлерді және жұмыспен қамтылмаған халықты қайта оқыту және қайта даярлау;
• Алуан түрлі және көп қызметті білім беру ұйымдарының тиімді дамыуына жәрдемдесу.

Білім беру жүйесі дегеніміз- білім беру қызметін көрсететін білім  беру мекемелерінің желісі, ол мыналарды  қамтиды:

• үйелмендік тәрбие;
• мектеп жасына дейінгі тәрбие;
• жалпы орта білім беру;
• мектептен тыс тәрбие беру, мектепте оқыту;
• кәсіптік-техникалық білім беру;
• орта-арнаулы білім беру;
• жоғары білім беру;
• жоғары оқу орнынан кейінгі білім (аспирантура, докторантура және т.б) беру;
• кадрлардың біліктілігін арттыру және оларды қайта даярлау;
• қосымша білім беру;

Үйелмен қалыптасып келе жатқан жеке адмның үйлесімді дамуы, оның қоғамға сай болуы, ұлттық және жалпы адамзаттық қазыналардан нәр  алу үшін жауапты болады. Балалардың үйелменді тәрбиеленуі олардың  білім беру мекемелерінде тәрбиеленуімен  етене ұштасып жатады. Үйелменде тәрбие мен білім беруге Республика заңдарына сәйкес ата-аналар жауапты болады. Білім беру органдары мен мекемелері бұхаралық хабарлама құралдарының көмегімен дербес, сондай-ақ  ғылым және мәдениет мекемелерімен, қоғамдық бірлестіктерімен біріге отырып балаларды тәрбиелеу мен оқыту ісінде үйелменге көмек көрсетеді. Еңбек ұжымдары үйелменді нығайтуға, балалар тәрбиесін жақсартуға көмектесетін жағдайлар жасауға қатысады, ата-аналар мен оларды алмастыратын адамдарға көмектеседі.

12. бап. Мектеп жасына  дейінгі балалар ата-аналардың  қалауы бойынша мектеп жасына  дейінгі балалар мекемелерінде  тәрбиеленеді. Жетім балалар, ата-аналарының  қорғанынсыз қалған балалар арнаулы  мекемелерде тәрбиеленеді .

Мемлекет бюджеттен  жалпы үлгідегі мектеп жасына дейінгі мекемелерде бір баланы ұстауға жұмсалатын шығын мөлшерінде ата-аналарға өтем төлемдерін бере отырып, мектеп жасына дейінгі балаларды үйелменде тәрбиелеуге көмектеседі. Білім беру және денсаулық сақтау мекемелері методикалық, диогностикалық және консультациялық көмек көрсетеді.

Мектеп жасына дейінгі  мекемелерді ұйымдастыру мен  олардың қызмет ету тәртібі мектеп жасына дейінгі тәрбие беру мен оқыту  туралы ҚР Заңымен белгіленеді.

Жалпы орта білім үздіксіз білім беру жүйесіндегі негізгі  буын болып табылады және ондай білім алу жалпы білім беру мектебінде мынандай үш сатыда жүзеге асырылады: бастауын саты, негізгі саты және жоғарғы саты.

Аталған сатыларының  әрқайсысы дербес жұмыс істей  алады. Екінші және үшінші сатыдағы жалпы  білім беретін орта мектептердің мұғалімдері үшін нормативтік оқыту уақыты- аптасына 14 сағат, 1 сатыдағы жалпы білім беретін орта мектептің мұғалімдері үшін 16 сағат болады. Жалпы білім беретін мектептердің қызметі, жалпы орта білім беру туралы ҚР Заңымен реттеледі.

Диплом жұмысының мақсаты - Балалар  ұжымын   қалыптастыруға қажетті мұғалімнің кәсіби маңызды сапаларын ( қасиеттері) анықтау.

 

Зерттеу жұмысының  обьектісі   -   мектеп оқушыларының ұжымын қалыптастыруға қажетті мұғалімдердің кәсіби сапаларының жүйесі.

Зерттеу жұмысының пәні - оқушылар ұжымын қалыптастырудың әдіс-тәсілдері, мұғалімнің кәсіби сапалық қасиеттері.

Міндеттері:

1. Оқушылар ұжымын қалыптастырудың ғылыми-теориялық, педагогикалық негіздерін оқып-үйрену.

2. Оқушылар ұжымын қалыптастыруға қажетті мұғалімнің кәсіби сапаларын анықтау.

3.   Оқушылар ұжымын қалыптастырудың кейбір әдіс-тәсілдерін анықтау.

Зерттеу жұмысының практикалық  маңыздылығы - зерттеу барысында жасалған теориялық талдаулар мен эксперимент жүзінде анықталған жұмыс нәтижелерін нақты педагогикалық іс-тәжірибеде қолдануға болады.

Зерттеу жумысының базасы — Бәйдібек ауданы, Шаян ауылы, Шаян

                                                          көп салалы лицей орта мектебі

Диплом жұмысының құрылымы - кіріспеден, үш тараудан, қорытынды       

                                         және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

І ТАРАУ.  ҰЖЫМ ТУРАЛЫ ТҮСІНІК

1.1 Ұжым- тәрбие  құралы

Класс ұжымы - бастауыш ұжымның бір түрі. Мектептегі бастауыш ұжымның негізгі түрі - класс, оқушылар ұйымы, оқушылардың өндірістік бригадалары, әртүрлі спорт және көркемөнерпаздар ұйымы.

Бастауыш ұжымның ерекшелігі - ондағы барлық мүшелердің жеке байланысы, олардың арасындағы күнделікті істер және жолдастық өзара қарым-қатынас.

8  Мектепте педагогикалық тұрғыда ойластырылып шешілген оқу-тәрбие процесін шебер жүзеге асыру үшін әрбір мұғалімнің, тәрбиешінің, мектеп директорының, кластан тыс және мектептен тыс жұмысты ұйымдасты-рушылардың мектеп коллективінің тәрбиесі жөніндегі негізгі принциптерді практикалық қызметте басшылыққа алатын ғылыми негіздерді табуы керек.

Көп жылғы практика мектеп коллективінің тәрбиесі негізіне мыналар  жататындығына көз жеткізеді:

Коммунистік идеялық. Сан қырлы қарым-қатынастарда, еңбекте, ой-пікірде мектеп коллективі коммунистік мұраттарды бейнелеуге, совет халқымен бірге тыныстауға тиіс. Коммунистік идеялық бірлік болғанда ғана, іс-әрекет, ой-пікір, сана-сөзім орынды үйлескенде ғана коллективтің қозғаушы күшіне айналады. Осы бірлік — коллективтің және әрбір адамның табанды идеялық сенімдерін қалыптастырудың түп негізі және ең маңызды ұйтқысы.

Мектеп коллективгніц  идеялың және ұйымдық негіздерінің бірлігі. Бұл мектеп коллективі жұмысының мазмұны мен формаларын айқындаудағы комсомол және пионер ұйымдарының бірлескен қызметі, партия ұйымының, коммунистердің басшылық ролі. Мектеп коллективін тәрбиелеу, шын мәнінде, мынадан тұрады: мектепте идеялық жағынан табанды, рухани бай, өмір тәжірибесі арқылы көреген болған адамдар — аға ұрпақтың өкілдері, сенімі жағынан коммунистер-жас ұрпаңты өмір сүруге үйретеді. Өмір сүруге үйрету    - бұл өте күрделі және өте нәзік ғылым. Оның әліппелік ақиқаты: әрбір тәрбиеленуші күні ертең ғана емес, сонымен бірге бір жылдан кейін, бес жылдан кейін не істейтін  болады; адам  мен адамның  араласуының негізінде не жатқанын, адамның коллективте қандай рухани байлық алатынын және коллективке қандай рухани байлың әкелетінін білу.

Коммунист-педагогтың басшылық ролі. Коллектив, өз ішінде аға жолдастардың бағыттаушы, басшылық етуші — коммунистік ізгі мұраттармен рухтанған кө-регендігі болғандықтан ғана тәрбиелеуші күш ретінде өмір сүреді. Егер коллектив мектеп басшысы — директордың моральдық байлығымен, интеллектуалдық көп қырлы қасиетімен, тұрмыстың көрегендігімен, комму-нистік сеніммен рухтанған жағдайда ғана, міне осындай жағдайда ғана ол тәрбиелеуші күшке айналады. Директор мектепте бір-екі-ақ жыл істеген жерде коллективті тәрбиелеуші күш ретінде әңгіме етуге де болмайды. Педагогика мәдениетінің, бүкіл оқу және тәрбие жұмысының дәрежесі төмен болған жерде де коллективтің болуы мүмкін емес. Коллективке басшылық ету үшін және оның жұмысына дұрыс бағыт беру үшін мектеп басшысы және барлық тәрбиешілер әрбір баланың психикалық, рухани, интеллектуалдык, ерекшелік-терін жақсы білуге міндетті.

Оқушылар мен педагогтардың арасындағы, оқушылардың өз арасыпдағы, педагогтардың өз арасындағы қарым-қатынастардың байлығы. Тәрбиешілер мен тәрбиеленушілердің араласып жатқан мүдделерінің сан алуандығы, бірлігі, рухани қажеттіліктердің ортақ қанағаттандырылуы, рухани байлықтарды өзара байыту және үнемі алмасу — мектеп коллективінің міндетті белгілері міне осылар. Мектепте баланың тек оқып қана қоймайтынын ұмытпау керек. Мектепте ол өмір сүреді. Егер тәрбиешілер осы ақиқатты ұмытса, оқушы үшін оқу ауыр азапқа айналады. Оқу — сан қырлы рухани өмірдің тек бір ғана құрамды бөлегі болған жерде — оқу бала үшін жақсы да тартымды болады. Коллектив ішінде идеялық, азаматтық, интеллектуалдық, еңбектік, эстетикалық қарым-қатынастар болған жағдайда, коллектив бай, толық мәнді рухани өмір сүреді. Қайталап айтамын: қарым-қатынастар. Мектеп өзінің қызғылықты, мазмұнды өмірімен оқушыларды магнитше тартуға тиісті. Тек осындай жағдайда оқу магнитше тарта алады.

Тәрбиеленушілер мен тәрбиешілердің рухани өмірінің айқын білінген азаматтың өрісі. Мұғалім мен оқушылар тек класта ғана кездесіп қоймауы тиіс: оқушы — партада (ол білім алады, мұғалімнің сұрақтарына жауап береді, баға алады), педагог — мұғалім стол басында (ол білім береді, оқушыға сұрақ қояды, баға қояды). Егер қарым-қатынастардың өрісі осы ғана болатын болса, онда мектеп коллективі тәрбиелеуші күш бола алмайды. Мұғалім мен оқушы екі азамат ретінде де бір-біріне әсер етуі тиіс, міне сонда ғана олар тәрбиеші және тәрбиеленуші бола алады. Мектеп өмірі мынадай болуға тиіс, онда адам үшін адамның жауапкершілік, адамның қоғам алдындағы жауапкершілік жүйесі әрдайым болуға тиіс. Адам - коллектив - қоғам - өзара қарым-қатынастардың жүйесі міне осы, осының арқасында коллектив қоғамның белсенді қайраткерін, азаматтың, қоғамдық проблемаларға өте сергек қарайтын, ел мүддесімен, ел тілегімен өмір сүретін азаматты тәрбиелейтін күшке айналады. Дұрыс ұйымдастырылған азаматтық қарым-қатынастар жақсы коллективке тән белгі, бұл бар жерде жеке адам, өзін қоғаммен бетпе-бет тұрғандай сөзінеді, қоғамдық мүдделердің, проблемалардың нақты, айқын көрінісін көреді, сөйтіп сол мүдделерді жүзеге асыру үшін күрес жолын саналы түрде таңдап алады. Нақ осындай күрес қоғамдық қызметтің өзі болып табылады, бұл қызмет тәрбиеші мен тәрбиеленушінің арасындағы жоғарғы, ерекше өзара қарым-қатынастарды — идеялың бірыңғай ой-пікір қатынасын, одақтастар мен туысқандардың ортақ күрестегі қатынасын тудырады.