Қорлар қозғалысының есебін ұйымдастырудың теориялық аспектілері

 

Есептік кезеңнің соңына инвентаризаияның нәтижелері бойынша қоймада 20650 дана болды.

ФИФО әдісі бойныша жүзег асырудан табыс 20650 тенге болды. Кезең соңына қорлар: 

• 260 дананы 32 мын тенге көбейтеміз, нәтижесінде 8320 мын тенген шығады;
• 10 дананы 30 мын тенге көбейтеміз, нәтижесінде 300 мын тенген шығады;
• 8320 мың теңгені 300 мың тенгемен сомалап, нәтижесінде                8620 шығады.

Жүзеге асырылған қорлар құны осында 17200 мың теңгені құрайды.

Жүзеге асырудан жалпы табыс жүзеге асырылған қорларды шегергеннен 17200 теңгені құрады. Жалпы табыс 3450 мың теңгені құрады.

Сонымен, кәсіпорындар мен ұйымдардың қызметі барысында өздерінің өндірген дайын бұйымдары, сату үшін сатып алған тауарлары, сатып алған бірақ әзір ұйымға келіп түспеген тауарлары (жолдағы тауарлар), аяқталмаған өндіріс, басқаларға көрсеткен қызметтері, сондай-ақ жұмыстарды орындау және қызметтерді көрсету барысында пайдалануға арналған қосалқы бөлшектері, отындары, ыдыс және ыдыстық материалдары, жартылай фабрикаттар және басқа да материалдары сол ұйымның тауарлы-материалдық қоры түріндегі ағымдағы активі болып табылады.

Жақсы және дұрыс ұйымдастырылған есеп материалдардың түгел сақталуына, үнемді пайдаланылуына көмегін тигізеді. Материалдардың түгел және дұрыс сақталуы, сондай-ақ ұтымды пайдаланылуы, жұмсалуы үшін алдын ала тиісті түрде жабдықталған материалдық-қорларды сақтайтын қойма немесе бөлме болуы қажет және бөлмелердің әрқайсысы материалдардың белгілі бір түрін сақтауға арналған болуы керек; материалдар қойманың әр бөлігінде өздерінің түрлері, сорттары, өлшемдері бойынша керекті кезінде тез алуға және босатқаннан кейінгі кезде қалдығын тексеруді қамтамасыз ететіндей етіп орналастырылуы керек.

Еңбек заттары бір тектес емес.  Олардың бір-бірінен өндірісте атқаратын міндеттеріне қарай, сондай-ақ физикалық және химимялық қасиеттеріне қарай өзара айырмашылықтары бар. Сондықтан да материалдар есебін дұрыс ұйымдастырудың ең басты мәселесі – оларға экономикалық жағынан дәлелденген жіктеу жасау болып табылады.

 Материалдар есебін дұрыс  ұйымдастыру үшін материалдардың  номенклатуралық тізімі мен баға  көрсеткішін дайындаған дұрыс.

Материалдардың номенклатурасы  деп өндірісте пайдаланылатын материалдардың белгілі бір түрлеріне олардың аты, сапасы, мөлшері және т.б. көрсеткіштері бойынша жасалған жіктеу тізімін айтады.

Материалдық қорлар бухгалтерлік есепте мына әдістер негізінде бағаланады: арнайы сәйкестендірілген есептеу әдісі, орташа өзіндік құнын есептеу әдісі, ФИФО әдісі.

Материалдар өздері сақталып тұрған жері бойынша, яғни кәсіпорын қоймасында және кәсіпорын бухгалтериясында есептелінеді. Материалдық қорлардың қоймадағы есебінің дұрысұйымдастырылуы олардың дұрыс сақталынуына, қоймадағы жұмыстың дұрыс жүргізілуіне және олардағы жұмыстың қалай қойылғандығына байланысты.

Материалдардың бухгалтерияда аналитикалық есебі сандық және ақшалай өлшемде жүргізіледі. Мұндай есепті ұйымдастырудың көп қиындығына байланысты бухгалтерияда талдамалы есепті ұйымдастыру жұмысы үздіксіз жетілдіріліп келеді.

Өндірістік қорларды кіріске алу және шығысқа шығарудың бастапқы құжаттары материалдар есебін ұйымдастыруға, өндірістік қорларға аудит жүргізуге негіз болатын есептік көрсеткішті жинақтауда маңызды рөл атқарады. Тікелей бастапқы құжаттары аралық материалдар ресурстарының қозғалысына, сақталуына, тиімді пайдалануына алдын ала, ағымдағы және күнделікті бақылауды жүзеге асырады.

Қорлардың өзіндік құны қалпына келтірлімегенде сатылымының таза құны анықталады.

Сатылымның таза құны – бұл жүзеге асыруға барлық шығындарды алып тастағандағы сатылым бағасы.

Таза құнға дейін сатылымды төмендетудің себептер:

• Тауардың физикалық зақымдануы;
• Моральдық тозуы;
• Тауарға жалпы нарықтық бағалардың түсімі;
• Өнімді дайындауды аяқтау үшін қосымша  шығындардың керек болып қалуы.

Тауардың таза құнға дейін төмендетудің үш түрлі әдісі бар:

• 1-ші әдіс – баптар бойынша, қорларың әрбір атуаы бағаланады;
• 2-ші әдіс – негізгі тауарлар тобының әдісі, қорлар тобы бағаланады;
• 3-ші әдіс – жалпы қорлар деңгейінің әдісі, барлық бағаланады.

Тауарлар құнының салыстыруы 1.2 кестеде келтірілген.

 

1.2-кесте – Тауар құнын салыстыру

 

Тауар түрі	Өзіндік құн	Сатылымның таза құны	Ең аз құны (баптар әдісі)
Электродрель сверлмдерімен	9 500	11 000	9 500
Перфоратор (Германия)	38 000	33 000	33 000
Унитаз (беде) (Египет)	47 500	44 000	42 500
Жуынатын бөлмедегі шкаф	151 000	140 000	140 000
Жуынатын бөлмеге жиһаздар кешені	205 000	220 000	205 000
Джакузи	356 000	360 000	345 000
Жалпы қорлардың деңгейі	403 500	404 000	387 500

 

«Кадам» ЖШС  ТМҚ бағалау мәселесінде тауарлармен сияқты қағиданы ұстанады, яғни ҚҚС сомасын жыл басына құндық балансқа енгізу. Мүны негіздеу – 118 бап, 1 және 2 тармақ:

а) түсім кезіндегі наұты активтер, соның ішінде қаржылық талдаудың келісімшарты бойынша, тауарлы-материалдық қорлардың аудару арқылы, аталған активтердің бастапұы құны бойынша;

б) егер басқасы  берілген баппен қарастырылмаса, бастапқы құнға нақты активті пайдалануға беруге дейінгі салық төлеушінің барлық шығындары.

 

 

2 «Кадам» ЖШС үлгісінде қорлар қозғалысының есебі

 

 

2.1 «Кадам» ЖШС сипаттамасы және оның қорлар облысындағы есептік саясаты

 

«Кадам» ЖШС 2000 жылы құрылды, көтерме – бөлшек саудасы кәсіпорны ретінде құрылды.

 «Кадам» ЖШС – бұл Қазақстандағы 5 филиалы бар компания, Жарғы және компанияның есептік саясаты негізінде қызмет етеді.

«Кадам» ЖШС Қазақстан Республикасының Әділеттік министрлігімен бекітілген Жарғысы бар. Кәсіпорын қызметінің нысаны болып табылады:

- жүзеге асырылатын өнімге тұтынушылардың сұранысын зерттеу;

- сатылым сферасындағы басымды бағыттарды зерттеу;

- кәсіпорынның таза табысын  арттыру.

Зерттелетін кәсіпорынның бухгалтерлік еесбі бухгалтерлік есеп бойынга Ережелермен бекітілген бірегей әдістемелік қағидаларға негізделген, Қазақстан Республикасының Салық Кодексі мен ережелеріне, белгілі бір тәртіптер, олардың пайдаланылуы, бухгалтерлік есеп шоттар оспарының пайдаланылуы бойынша Нұсқаулықтармен бекітілген.

Қызмет түрінің ерекшелігі бұл Ресей мен Қытай елдерінен құрылыс материалдарын және сантехниканы сатып алу және оны Қазақстан территориясында жүзеге асыру.

«Кадам» ЖШС өзінің жеке меншігінде мүлігі бар жәнеосы мүліктер бойынша міндеттемелерге жауап береді, ол құқылы:

- өзінің атынан сатып алуға және мүліктік және жеке мүліктік емес құқықтарды жүзеге асыру;

- жауапкершілікті алу және сотта шағымданушы, жауап беруші болушы болу.

Өзінің қызметінде Қазақстан Республикасының заңдарына және билік органдарының атқарушы актілеріне орындау үшін міндеттемлерді басшылыққа алады.

«Кадам» ЖШС өзінің атауымен мөрі бар, жеке шаруашылық бірлік болып табылады, толық шарушылық есептеу негізінде қызмет етеді, өзідігінен қаржыландыру және өздігінен ақтау.

Негізгі қоймасы – 2700 квадраттық метр. Бүгінгі таңы тауарлық көлемі – 1200 квадраттық метр болатын дүкені ашылған, офистік ғимараттары – 120 квадраттық м етрі, дүкен қарамағындағы қоймалар – 800 квадраттық метр.

Дүкен пандустармен жабдықталған және рамптармен жабылған.

Барлық қоймалар мен тауарлық зал техникалық түрде жабдықталған вилалық жүктеушілермен (Тайота – екі бірлік, балкан кара – бір бірлік).

Қала ішінде жеткізу үшін жүк көтермелілігі үш тонна және бес тонна болатын  екі жүк машинасы бар  (Ниссан және Ивеко). Қала ішілік және халықаралық рейстер үш еурофуралар қызмет көрсетеді Fh12 и 12 тонналық Тойота. Барлық машиналар жақтық жүктемеге әзір болады. Техника қыздырылған гараждарда қызмет көрсетіледі – 700 квадраттық метрлер.

«Кадам» ЖШС қызметінің басты түрі:  құрылыс материалдарымен көтерме – бөлшектік саудасы, сонымен қатар, темір бетондық бұйымдарды жасау бойынша цехтар.

«Кадам» ЖШС біздің аймағымызда келесі өндірушілер көрсетеді:

• «Формат» ААҚ, пенопластовая плитка Омск қаласы,  («Лагом»  сауда маркасы – біз Қазақстан территориясындағы алғашқы тұтынышыларымыз) – дилер.
• «Волгоградский керамический завод» ААҚ, керамикалық плитка, санфаянс - дилер,
• «Стимулвнешторг» ААҚ, есіктер «Ставр» Новосибирск қаласы;
• «АМК», двери «Сибирь Профиль» ААҚ, Новосибирск қаласы;
• «Стройпластмасс-СП» ААҚ, линолеум Ульяновск қаласы– дилер;
• «Керама-экспорт», керамикалық плитка «Керама Марази» ААҚ, Орел қаласы;
• «компания «Пиастрелла» ЖАҚ, керамогранит ААҚ, г.Екатеринбург – дилер; 
• «Компания производства и дистрибьюции «Солид» ААҚ (пенополистирольная плитка) Екатеринбург қаласы– дилер;
• «компания «Инмаркон» ААҚ, есіктік фурнитура Nora-M, Челябинск қаласы– дилер;
• «Волга Трейдинг» ААҚ, кіре беріс планкалары, ламинат «Лука» Самара қаласы– дилер;
• "ПЛАСТАЛ" ААҚ, профили ПВХ, кіре беріс планкалары, Мәскеу облысы.;
• «фестальпине Аркада-Профиль» ЖАҚ, гипсокартон үшін крепеж, кроме профиля и подвесная система для Армстронга Смоленск қаласы;
• «Алина ЛТД» ЖШС (құрғақ құрылыс заттары) – дилер.

«Кадам» ЖШС өізінің қызметі барысында Қазақстан Республикасының негізгі заңдарын басшылыққа алады.

Кәсіпорынның құрылтайлық құжаттары кәсіпорынның Жарғысы болып табылады. Ол жалпы ережелермен, заңды статусымен, міндеттермен және серіктестіктің қызметінің негізгі бағыттарымен таныстырады.

Кәсіпорынның жарғысында  серіктестіктің құқықтары мен жауапкершілігі, сонымен қатар, мүлігі, оның қалыптасуының тәртібі мен қайнар көзі, таза табысты бөлу, еңбек төлемі мен ұйымдастыру, басқару мен құрылтайшылардың құқықтары, «Кадам» ЖШС қызметінің тоқталыуы туралы жазылған.

«Кадам» ЖШС бухгалтериясында кәсіпорыннң құралдарын есепке алу мен материалдық және ақшалай ресурстармен шаруашылық операциялар, кәсіпорынның қаржылық – шаруашылық нәтижелерін бекітеді.

«Кадам» ЖШС қаржылық – шаруашылық қызметінің талдауы бухгалтерлік баланс бойынша  2.1 кестеде көрсетілген. Кәсіпорынның құрылтайлық құжаттары кәсіпорынның Жарғысы болып табылады. Ол жалпы ережелермен, заңды статусымен, міндеттермен және серіктестіктің қызметінің негізгі бағыттарымен таныстырады.

 

2-кесте – 2010-2011 жылғы «Кадам»  ЖШС қаржы-шаруашылық қызметінің  негізгі көрсеткіштері

 

№	Көрсеткіштер	Өлшем бірлігі	2010 жылы	2011 жылы	Ауытқу (+; -)	Өсім темптері (%)
А	1	2	3	4	5	6
1	Өнімді және қызметті жүзеге асырудан түскен табыс	мың теңге	272352,2	334022,6	61670,4	122,6
2	Жүзеге асырылған өнім мен көрсетілген қызметтің өзіндік құны	мың теңге	236411,4	290693,7	54282,3	122,9
3	Жалпы пайда	мың теңге	35940,8	43328,9	7388,1	120,6
4	Басқа табыстар	мың теңге	-	-	-	-
5	Жүзеге асыру бойынша шығындар	мың теңге	3003	3603,6	601	120
6	Әкімшілік шығындар	мың теңге	15888,4	19666,1	3777,7	123,8
7	Басқа шығындар	мың теңге	-	-	-	-
8	Операциондық қызметтен пайда (залал)	мың теңге	16030,2	18836,2	2806	117,5
9	Қаржыландыру бойынша табыс	мың теңге	-	-	-	-
1	Қаржыландыру бойынша шығын	мың теңге	-	-	-	-
1	Салық салуға дейін пайда (залал)	мың теңге	16030,2	18836,2	2806	117,5
1	Табыс салығы бойынша шығындар	мың теңге	4899,78	5757,24	857,46	117,5
3	Салық салудан кейін пайда (залал)	мың теңге	11432,82	13433,56	2000,74	117,5
4	Негізгі құралдардың орташа жылдық құны	мың теңге	836	1426,2	590,2	170,6
1	Еңбек төлеміне шығындар		32000	36000	4000	112,5
1	Қызметкерлердің орташа жылдық саны	адам	50	46	-4	92
1	Қорқайтарымдылығы	мың теңге	7,58	7,71	0,13	101,7
1	Қор қамтамасыз етілуі	мың теңге	16,72	31	14,3	185,4
1	Еңбек өнімділігі	мың теңге	5447,044	7261,4	1814,4	74,2
2	Орташ айлық еңбек ақы	тенге	53,3	65,2	11,9
2	Рентабельділік	%	0,05	0,05	-	-
Е с к е р т у – автормен А,Ә,Б қосымшалары негізінде жаслаған