Бастауыш мектептегі проблемалық оқытудың ерекшеліктері

 

                                                           

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                         Мазмұны

 

Курстық жұмыстың тақырыбы: Бастауыш мектептегі проблемалық оқытудың ерекшеліктері.

Жоспар:

I.Кіріспе бөлім ........................................................................................................

II.Нег

ізгі бөлім.  .....................................................................................................

Теориялық бөлім...................................................................................................

1.Проблемалық оқыту туралы  ұғым. ...................................................................

2.Проблемалық оқытудың  ғылыми негіздері. ....................................................

3.Проблемалық оқытудың  негізгі міндеттері және оның  дәрежесі. .................

4.Проблемалық сабақтарды  әзірлеу және жоспарлау. ........................................

Практикалық бөлім: ............................................................................................

Білім беру жүйесіндегі проблемалық  оқыту

III.Қорытынды .....................................................................................................

Әдебиеттер ............................................................................................................

               

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                                  Кіріспе

    Тақырыптың өзектілігі:    Жалпы білім беретін мектеп әрқашан да қоғамның әлеуметтік-экономикалық және мәдени өміріндегі елеулі өзгерістерді нәзік сезініп келді. Оқыту теориясы оның әрбір кезеңіне өзінің даму дәрежесін қалайда сәйкестендіріп отырады. Бұл теорияда, әдетте, оқу процесін ұйымдастырудың мектептің өзгерген мақсаттарын ескерген белгілі бір идеясы басым орын алады. Сондықтан да педагоки тарихы оқудың әртүрлі типтері мен түрлерін біледі, олардың әрқайсысында әрқашан бұрыңғы және кейінгі типтердің элементтері болған. Олар программалардың мазмұны, тәрбиелецу принциптері, оқу-тәрбие процесін ұйымдастырудың формалары мен методтары, оқытудыфң мерзімі ж»әне т.б. жағынан ерекшеленеді.

            Біз оқытудың типін анықтауға мұғалім мен оқушылардың өзара әсері, принципі тұрғысынан: мұғалім оқушыларға білімді айтып жеткізе ме немеесе олаврдың білім алу жөніндегі іс-әрекетін ұйымдастыра ма, білімді айтып жеткізсе, қалай айтып жеткізеді және т.б. деген принцип тұрғысынан қараймыз. Осы белгімі жағынан, мәселен, революцияға дейінгі мектеп  алғашында жете түсінбеген текстер мен ережелерді мағынасына түсінбей  судыратып жаттап алатын оқытудың догмалық типін білетін еді. Одан кейін машиналы өндірісі бар капитализмнің дамуы біртіндеп оқытудың сөздік-көрнекілік типіне алып келеді. Мұнда, догмалық жаттап алудың едәуір бөлігі сақталып қалғанмен,  мұғалімнің түсіндіру және білімді оқушылардың саналы түрде меңгеру элементтері, білімді практикада қолдану дағдылары пайда болды.                                                                                        Зерттеудің көкейкестілігі: Оқушылардың танымдық қызметіндегі жаңа, дидактикада ескерілмей келген элемент – қызығушылықпен және эмоциялық әсермен байланысты қиындық ситуациясын саналы түсінік, өздігінен (мұғалімнің басшылығымен) жеңу болып табылады. Проблемалық ситуацияның ролі мен мәнін айқындау оқу процесін оқушының белсенді ойлау қызметінің психологиялық-педагогикалық заңдылықтарын дәйектілікпен есепке алу негізінде қайта құру идеясына алып келді. Жаңа педагогикалық фактілерді теориялық ой елегінен өткізу барысында проблемалық оқытудың негізгі идеясы анықталды: білімдердің елеулі бөлігі оқушыларға даяр күйінде берілмейді, оларды оқушылар проблемалық ситуация жағдайларындағы дербес танымдық іс-әрекет процесінде алады.

        Зерттеу мақсаты: Ұсынылып отырған курстық жұмыстың ең негізгі мақсаты – қазіргі заманғы ғылым жетістіктеріне сүйене отырып, 12 жылдық оқу процесінің логикалық жолдарын баяндау және мұғалімнің проблемалық оқыту процесін ұйымдастыруының негізгі тәсілдері мен формаларын көрсету.

       Зерттеудің міндеттері: Дәстүрлік дидактика барлық назарды мұғалімнің қызметіне аударды және оқыту процесі дегенді негізінен сабақ өту процесі деп білді. Оқу процесі жеткіліксіз зерттелді, негізінен оқушының репродуктивтік іс-әрекеті сипатталып отырды. Қазіргі дидактика оқушының өздігінен оқу-таным қызметіне көңіл бөлуді күшейтті. Проблемалық оқыту теориясы оқушының интелектуалдық күшін дамытады. Оқытуды ұйымдастырудың писихологиялық-педагогикалық жолдары мен тәсілдерін оқушыларға түсіндіру.

 

   Зерттеудің практикалық қолданылымы: Бұл жұмысты жоғары және арнаулы кәсіби білім беру педагогикалық олұу орындарының студенттері мен оқытушыларына, мектептің тәрбие жұмысын ұйымдастырушылары мен сынып жетекшілеріне қолдануға болады.

   Зерттеу пәні: Педагогика

 

        

         

        

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

         

                                    

 

II. Негізгі бөлім.  Теориялық бөлім

               1. Проблемалық оқыту туралы ұғым.

 

      Проблемалық  оқыту деген не? Оның теориялық  негіздері қандай? Оның түсіндірме-иллюстрациялық  оқытудан айырмасы неде? Бұл сұрақтарға  берілген дұрыс жауаптар проблемалық  оқытуды ұйымдастыру жолдарын  да айқындай алады.

     Мектеп оқушысының  оқуын проблемалық оқыту арқылы  активтендірудің мәні ғылымның  даяр қорытындыларын жай ғана  меңгеріп алуда емес, жаңа білімдер  мен ақыл-ой қызметінің тәсілдеріне өздігінен ие болу жөніндегі оның танымдық қызметін активтендіруде.

    Ең жалпы түрдегі  оқыту- аға ұрпақтардың тәжірибесін  жас ұрпаққа беру. Бұл жердегі  тәжірибе- тұрмыстық және ғылыми  білімдерді, іс-әрекет тәсілдерін, творчествалық  қызмет тәжірибесін, моральдық  қазыналарды қамтитын кең ұғым. Бұл мазмұнды берудің тәсілдері  әр түрлі болып келеді. Мазмұнға  және оны берудің тәсіліне  байланысты оқытудың түр-түрі  пайда болады, бұлар, әдетте, оқыту  жүйелері деп саналады. Бұл жүйелерді  теориялық түсіндіру-дидактика деген  сөз (нені үйрету керек?-мағыналық, қалай үйрету керек?-процессуальдық жақтар).

   Бірақ мазмұны  бірдей бола тұрып, оқыту жинақталған  тәжірибені берудің тәсілдері  немесе, дәлірек айтқанда, оқушы  мен мұғалімнің өзара қимылының  түрлері, яғни оқыту типтері  арқылы ерекшеленуі мүмкін. Оқыту  процесін құрудың бұл типтері  мен ережелерін теориялық түсіндіруді  біз дидактикалық жүйе ретінде  ұғамыз. Оқыту мен білім берудің  жалпы теориясы ретінде, процесті  ұйымдастырудың дербес теориялары  сияқты, дидактиканың да бірнеше  жүйелері болуы мүмкін.

   Совет мектебініңміндеті  үйлесімді дамыған жеке адамды  қалыптастыру болып табылады. Қазіргі  педагогикалық оқыту процесінде  балаларды жалпы дамыту мәселелері  зерттелуде. Ол үйлесімді дамыған  жеке адамжы қалыптастыруға алып  келеді және арнайы дамыту  үшін база, негіз қызметін атқарады.  Арнайы деп әдетте сәбидің  музыкалық, көркемдік және т.б.  дамуын түсінеді. Біз бұл ұғымға  бала интелектісін, оның ойлау,  творчестволық  қабілеттерін  дамытуды да қосамыз.

   Жан-жақты және  үйлесімді дамыған жеке бастың  аса маңызды көрсеткіші- жоғары  дәрежедегі ойлау қабілетінің  болуы. Егер оқыту творчестволық   қабілеттерді дамытуға  алып келетін болса, онда мұны сөздің қазіргі мағынасында дамыта оқыту деп санауға болады, ал егер олай болмаса,  онда басқа емес, тек оқыту процесін активтендіру туралы, оның тиімділігі туралы айтуға болады.

   Дамыта, яғни жалпы  және арнайы дамуға алып келетін  оқыту деп мынадай оқытуды  айтады: бұл оқыту жағдайында  мұғалім, ойлауды дамыту заңдылықтарына  сүйене отырып, арнайы педагогикалық  құралдар арқылы оқушыларының  ғылым негіздерін оқып үйрену  процесінде ойлау қабілеттері  мен танымдық қажеттерін қалыптастыру  жөнінде нысаналы жұмыс жүргізеді.  Осындай оқыту,біздің ойымызша, проблемалық  немесе проблемалық-дамытушы оқыту  болып табылады.

                            Проблемалық оқыту туралы ұғым.

      Проблемалық  оқыту деген не? Оның теориялық  негіздері қандай? Оның түсіндірме-иллюстрациялық  оқытудан айырмасы неде? Бұл сұрақтарға  берілген дұрыс жауаптар проблемалық  оқытуды ұйымдастыру жолдарын  да айқындай алады.

     Мектеп оқушысының  оқуын проблемалық оқыту арқылы  активтендірудің мәні ғылымның  даяр қорытындыларын жай ғана  меңгеріп алуда емес, жаңа білімдер  мен ақыл-ой қызметінің тәсілдеріне өздігінен ие болу жөніндегі оның танымдық қызметін активтендіруде.

    Ең жалпы түрдегі  оқыту- аға ұрпақтардың тәжірибесін  жас ұрпаққа беру. Бұл жердегі  тәжірибе- тұрмыстық және ғылыми  білімдерді, іс-әрекет тәсілдерін, творчествалық  қызмет тәжірибесін, моральдық  қазыналарды қамтитын кең ұғым. Бұл мазмұнды берудің тәсілдері  әр түрлі болып келеді. Мазмұнға  және оны берудің тәсіліне  байланысты оқытудың түр-түрі  пайда болады, бұлар, әдетте, оқыту  жүйелері деп саналады. Бұл жүйелерді  теориялық түсіндіру-дидактика деген  сөз (нені үйрету керек?-мағыналық, қалай үйрету керек?-процессуальдық жақтар).

   Бірақ мазмұны  бірдей бола тұрып, оқыту жинақталған  тәжірибені берудің тәсілдері  немесе, дәлірек айтқанда, оқушы  мен мұғалімнің өзара қимылының  түрлері, яғни оқыту типтері  арқылы ерекшеленуі мүмкін. Оқыту  процесін құрудың бұл типтері  мен ережелерін теориялық түсіндіруді  біз дидактикалық жүйе ретінде  ұғамыз. Оқыту мен білім берудің  жалпы теориясы ретінде, процесті  ұйымдастырудың дербес теориялары  сияқты, дидактиканың да бірнеше  жүйелері болуы мүмкін.

   Совет мектебініңміндеті  үйлесімді дамыған жеке адамды  қалыптастыру болып табылады. Қазіргі  педагогикалық оқыту процесінде  балаларды жалпы дамыту мәселелері  зерттелуде. Ол үйлесімді дамыған  жеке адамжы қалыптастыруға алып  келеді және арнайы дамыту  үшін база, негіз қызметін атқарады.  Арнайы деп әдетте сәбидің  музыкалық, көркемдік және т.б. дамуын түсінеді. Біз бұл ұғымға бала интелектісін, оның ойлау, творчестволық  қабілеттерін дамытуды да қосамыз.

   Жан-жақты және  үйлесімді дамыған жеке бастың  аса маңызды көрсеткіші- жоғары  дәрежедегі ойлау қабілетінің  болуы. Егер оқыту творчестволық   қабілеттерді дамытуға  алып келетін  болса, онда мұны сөздің қазіргі  мағынасында дамыта оқыту деп  санауға болады, ал егер олай  болмаса,  онда басқа емес, тек  оқыту процесін активтендіру  туралы, оның тиімділігі туралы  айтуға болады.

   Дамыта, яғни жалпы  және арнайы дамуға алып келетін  оқыту деп мынадай оқытуды  айтады: бұл оқыту жағдайында  мұғалім, ойлауды дамыту заңдылықтарына  сүйене отырып, арнайы педагогикалық  құралдар арқылы оқушыларының  ғылым негіздерін оқып үйрену  процесінде ойлау қабілеттері  мен танымдық қажеттерін қалыптастыру  жөнінде нысаналы жұмыс жүргізеді.  Осындай оқыту,біздің ойымызша, проблемалық  немесе проблемалық-дамытушы оқыту  болып табылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

          

    2.Проблемалық оқытудың ғылыми негіздері

    Ақыл-ой ізденісі  мен проблемалық оқытудың негізінде  қандай заңдылықтар жатады? Дұрыс  ұйымдастырылған оқу процесінің  өз даму заңдылықтары бар. Олар  негізінен оқыту принциптерінен  немесе дидактикалық принциптерден  көрінеді.

    Ғалымдар таным  процесінің сыртқы және ішкі  қасиеттерін ажыратады, бұларды  ұштастыру ол процестің білімнің  бір сападан екінші сапаға  өтуін қамтамасыз ететін ілгерілмелі  қозғалысын қажет етеді. Бұл  қозғалыстың қозғаушы күштері  диалектикалық сипаты бар қайшылық  болып табылатыны анықталған. Ол  қайшылықтардың негізінде психиялық  оза бейнелеу құбылысы жатыр.

    Лениндік бейнелеу  теориясы совет дидактикасының  методологиялық негізі болып  табылады. Алайда бейнелеу мен  қайшылық теориясы диалектиканың  ұйтқысы ретінде оқу табиғатын  зерттеу мен оқыту теориясын  құру кезінде мүлде дерлік  ескерілмеді деуге болады. Дәстүрлі  дидактика оқу процесінің заңдылықтарын  сипаттағанда оларға сүйенбеді,  сондықтан оқу процесінің оқушының  продуктивтік таным әрекетінің  процесі ретіндегі мәнін ашып  бере алмады.

    Көрнекті психолог  Г.С. Костюк бала дамуының қозғаушы  күші қайшылық болып табылады  деген қорытынды шығарады. Оған  ілесе дидакт М.А. Данилов оқу  процесінің қозғаушы күші, бір  жағынан, бүкіл оқыту барысы  алға қоятын таным міндеттері  және, екінші жағынан, оқушының  білім, шеберлік, дағдысы мен оның  ақыл-ой дамуы дәрежесінің арасындағы  қайшылық болып табылады деп  анықтады. Бұл қорытынды оқытуды  активтендіру теориясының дамуындағы  аса маңызды кезең болып табылды  және психологтар мен дидактердің  эксперименттік зерттеулерінің  нәтижелерімен ұштастырылып, қазіргі  дидактиканың негізіне алынды.