Автоклавтау туралы түсінік

Автоклавтау туралы түсінік

Автоклав ( грек тілінен .ауто – өзі және лат. Клавис- кілт)- « самозапирание » деген мағынаны білдіреді. Бу стерилизаторында стерилдеу немесе автоклавтау лигатурлы шовного материалдан , қоспалардан, текстилден және резеңкеден,шыны, металдардан жасалынған кез келген ИМН құралдарын стерилдеу процестері үшін қолданылады. Бу стерилизаторлары автоматтандырудың әр түрлі дәрежесімен әр түрлі габариттерге ие болады. Жұмыс камерасының көлемі 10, 25, 75, 120 л құрайды.

Бу стерилизаторларында  жоғары температура ( 138 C дейін ) және жоғары қысым ( 2,5атм. дейін ) пайда болады, осыған орай стерилдеу камерасынан ауаны шығару үшін барлық жағдайлар қамтамасыз етіледі,осының салдарынан будың оңтайлы қанығуы болады.Қарапайым стерилизатор бу қысымын қандайда бір шекке дейін көтеруге мүмкіндік туғызатын ,герметикалық жабушы қақпақтан және екі қабатты котладан тұрады. Бу стерилизаторларының заманауи түрлері 2002 жылғы жаңа стандарттың талаптарына сәйкес келеді, яғни оны EN285-96 халықаралық стандартпен салыстыруға болады. Мұнда вакуумды сушканың жоғары тиімді жүйесі болады, сондай-ақ стерилдеудің режимдерін ( 3 режимін немесе 2 ) таңдауға мүмкіндік болады, және де стерилдеу процесін толық автоматтандыру кезінде стерилдеудің қысқа режимі болады да стерилдеудің жоғары сапасын қамтамасыз етеді. Бақылау автоматтандыру режимдері орындалады. Стерилдеу процесінің параметрлерін құжаттандыру үщін принтерді немесе өзіндік жазуды қолданады, яғни олар әр нақты партиядағы стерилдеу нәтижелерін тексеріп отырады.

Стерилдеудің режимдері

1-ші режим- температура 132 C, қысым 2атм., уақыт 20 мин.

Бірінші режим ( негізгі ) коррозияға тұрақты металлдардан жасалынған бұйымдарды, «200 C » таңбасымен шприцты қоса, шыныдан мәрліден ( байлағыш материалдар, ішкі материалдар және т.б) , дөзден материалдарды стерилдеу үшін тағайындалады.

2-ші режим- температура 120С, қысым 1,1 атм., уақыт 45мин.

Екінші режим полимердің жеке түрлерінен ( тығыздығы жоғары полиэтилен) және латекстен ( хирургиялық қолғаптар және т.б), жұқа резеңке материалдары үшін қолданылады.

3-ші режим- температура 134 C- 5мин, 2атм.

Стерилдеуді жүргізу жағдайлары: қысым астында бумен стерилденетін  барлық материалдарды, алдын ала  буып түюге орналастырады- фильтр мен фильтрсіз стерилденген қораптарды ( бикстер және контейнерлер), крафт-пакеттер және булы стерилденуге тағайындалған басқа да буып түюлер.

Булық стерилдеудің жұмысын  бақылау үшін арнайы журналдарды  енгізуді талап етеді (стерилдеу жұмысының формасы- 257/y).

Стерилдеудің ауалық әдісі

Ауалық стерилдеуде құрғақ ыстық ауамен жүргізіледі. Стерилдеу  үшін металлдан жасалынған кез келген ИМН-ды, шыныны, силиконды резеңкелерді қолдаануды ұсынады. Ауалық стерилизаторлар ( құрғақ ыстық шкафтар) бір жақты жүктемемен жұмыс камерасының көлемімен және автоматтандырудың әр түрлі деңгейімен әр түрлі габариттерге ие болады. Стерилденген камерада температураны автоматты қолдау арқылы және ауаның циркуляциясына орай, шеткі ауытқулары -10-нан +5 С-ке дейін, біржақты жұмыс температурасы 160 C- тан 180C қа дейін пайда болады. Замануаи ауалық стерилизаторлар салқындатудың жоғары тиімді жүйесіне және жылу оқшаулағыштың тиімділігіне ие болады.

Стерилдеудің режимдері:

1-ші режим- температура 180 C, уақыт 60 мин.

Бірінші режим ( негізгі) металлдан жасалынған бұйымдарды : хирургиялық, стоматологиялық, гинекологиялық құралдар, соның ішінде коррозияға тұрақты металлдардан және «200 C » таңбасымен белгіленген шприцты қоса,шыныдан жасалынған бұйымдарды стерилдеу үшін тағайындалады.

2-ші режим- температура 160С, уақыт 150мин. Екінші режим кейбір аппараттардың және құралдардың бөлшектерін және силиконды резеңкеден бұйымдарды стерилдеу үшін тағайындалған.

Стерилдеуді жүргізу жағдайлары: мұнда бұйымдар шетелдік буып түю  материалдарына рұқсат етілген және Сала аралық стандарттың талаптарына  сәйкес келетін, буып түюдегі қаптау қағаздарымен немесе торларда буып түюсіз жүргізіледі.

 Булық стерилдеудің жұмысын бақылау үшін арнайы журналдарды енгізуді талап етеді (стерилдеу жұмысының формасы- 257/y).

Ауалы стерилизаторларда  жұмыс тәртібі

1. Жүктеме суық стерилизаторда жүргізіледі.
2. Қыздыру
3. Стерилдеу: стерилдеудің уақыт есебін стерилдеудің қажетті температураға жеткеннен ( 180 C ) экспозицияның (60 минут) мерзімі аяқталғаннан кейін бастайды
4. Салқындату: 40-50 C дейін
5. Жүктеу

Іс-әрекеттердің тізбегі

1. Металл торларына хтрургиялық құралдарды қыздырылған ауаның циркуляциясы үшін отверстий бөлігі ашық болғандай етіп орналастыру қажет.
2. Стерилдеу индикаторларын бес нүктеге орналастыру.
3. Шкафтың есігін жауып, рубильникті қосу
4. 5-10 минут аралығында стерилдеу камерасын қыздыру қажет.
5. Құрғақ ыстық шкафтың есігін ашып, шкафтың сөрелеріне хирургиялық құралдармен торларды орнату.
6. Құрғақ ыстық шкафтың есігін жабу.
7. Уақыт релесінің тұтқасын талап етілетін стерилдеу ұзақтығына тағайындау.

Ескерту. Стерилизаторда белгілі  температурға жеткеннен кейін, басқару  пультында стерилдеу басына нұсқау беретін сигнал шамы жаңады.

Автоматты стерилдеу кезінде  электрқыздырғыштар берілген цикл аяқталғаннан кейін автоматты түрде ажыратылды да сигнал шамы сол мезетте бірден сөнеді.

Жартылай автоматты режим  кезінде шкаф жұмысын медбике  стерилдеу аяқталғаннан кейін желіден  ажыратады да , ажыратқышты немесе рубильникті сөндіреді.

Химиялық заттарды қоспалармен стерилдеу 

Сутегі тотығы белгілі  қыздырғыш қасиеттерге ие болады.Стерилдеу  үшін сутегі тотығының 6% қоспасы-экспозиция 180 мин, температура 50 C қолданылады; толық жүктеу кезінде стерилдеу үшін полимерден, резеңкеден, шыныдан және коррозияға тұрақты металдардан, экспозицияcы- 18C температура кезінде 360 мин жаслынған бұйымдарды қолданады.

Экспозицияның мерзімі аяқталғаннан кейін бұйымдарды екі ретті стерилдеу  суымен шаяды да стерилдеу контейнерлеріне  ауыстырады, мысалы, стерилдеу орамалдарымен  оралған стерилденген қораптар және оларды тығыз жабады  ( стерилдеудің мерзімі –үш күн) немесе қолдану үшін стерилдеу құрал-жабдықтар үстіне жайғастырады.

Ескерту : сутегі тотығының  6% қоспасын дайындау күнінен бастап жеті күн аралығында қолдануға болады, егер оны қараңғы бөлмеде жабық ыдыста сақтайтын болсақ. Белсенді заттардың құрамын бақылау жағдайында. Оны ары қарай қолдануға болады.

« Дезоксон-1»- спиртте және суда жақсы еритін, қышқылды сіліті иісіне ие болатын түссіз сұйықтық. 10 C температура кезінде күңгірт шыныдан жасалған флакондарда шығарады да бір жыл көлемінде белсенді түрде сақтайды.

Стерилдеу үшін 1% жұмыс қоспалары қолданылады, ол үшін 200 мл препаратты 800 мл суөткізгішті суда ерітеді.

Стерилдеуді жүргізу шаралары: толық жүктеу кезінде 18 C температура кезінде 45 мин  стерилдеу уақытын қолданады.Осыдан кейін стерилдеу бұйымдарын стерилді суда шаяды да , 5 мин батырып, стерилденген стерилдеу қорабына жайғастырады. Стерилдеуде бұйымды сақтау мерзімі -3 күн болып есептеледі.

« Дезоксон-1» коррозияға шыдамды қасиеттерге ие болады, сондықтан ол стерилдеу құралдары үшін жарамды болып табылмайды. Олар қауіпсіздік шараларын сақтай отыра жұмыс істейді.

Газдармен стерилдеу 

Стерилдеу стационарлы газды  стерилизаторда жүргізіледі. Медициналық  құралдардың қатарын газды стерилдеуді  этилен тотығымен немесе ОБ қоспасымен жүргізуді ОСТ ұсынады.

Стерилдеу оптиканы, кардиостимуляторларды, полимерден жасалынған материалдарды, резеңке, шыны, металл, пластмасса бөлшектерінен жсалынған әр түрлі аппараттарды зақымдайды.

Осы әдісті тәжірибе түрінде  жүзеге асыру едәуір қиыншылық туғызады, сондықтан газды стерилдеу өзінің мүмкіндіктері бойынша , соншалықты таратуға ие болған жоқ.

Стерилдеуді бақылау

Халықаралық классификацияға  және стандарттау бойынша Техникалық комитет  пен Ресей Федерациясы  комитетінің талаптарына сәйкес ИСО 11138 ( биологиялық бақылау ) және 11140 ( химиялық бақылау) ГОСТ Р бірге биологиялық және химиялық индикатордар бар болады, сондай-ақ стерилдеудің техникалық бақылауының әдістері келтіріледі.

Қазірге кезде біз химиялық және биологиялық индикаторларды бөліп қана қоймай,стерилдеу процесінің бірнеше критикалық парметрлеріне және олардың реакцияларына тәуелді химиялық индикаторлардың алты класын қарастырамыз.

Бірінші класс- процестің индикаторлары, стерилдеу процесінің жүргізілуін куәландырады және буып түюдің ( стерилдеу бұйымдарымен дөзді қаптаулар,бикстер) жоғары қабаттарында орналасады.

Екінші класс- буып түюдің ішіндегі стерилдеу процесінің индикаторлары, будың буып түюдің (Бови-Диктің тесті ) ішіне енуі.

Үшінші класс- термоиндикатордың-бірлік параметрінің индикаторлары. Оларға бензолды қышқыл (132 C), гидрохинон (180C), сахароза (121C), мочевина ( 132 C), теомочевина (180C); янтарлы қышқыл ( 180-192 C) және т.б жатады. Олар ұнтақ тәрізді заттардың қасиеттеріне негізделген,олар өздерінің түстерін өзгертіп тұрады және балқу температурасының ықпалына түседі.

Қазіргі кезде стерилдеудің термиялық әдістерін бақылау  жиі жүргізіледі.

Төртінші класс- көп параметрлі индикаторлар. Стерилдеу процесінің критикалық параметрлеріне әсер етеді және стерилдеу камерасы мен буып түюдің ішіне енеді.

Бесінші класс- ықпалдастырылған іс-әрекеттің индикторлар.Олар стерилдеудің барлық критикалық параметрлеріне әсер етіп қана қоймай, сондай-ақ биотесттердің өлу дәрежесін көрсетеді.Сондықтан олар биотесттерге сәйкес келеді және стерилдеу камерасы мен буып түюдің ішіне енудің деңгейі мен стерилдеу процесін бақылап отырады.

Алтыншы класс- биологиялық индикаторлар ( бактесттер)-ең нақты эмуляторлар-индикаторлар.оларды бақылау МЗ РФ бекітілген, әдістеріне сәйкес жүргізіледі.Биологиялық индикатор ( бактест)- стерилденген процестің критикалық параметрлері болып табылатын,және зақымдаушы факторлардың әсеріне жоғары тұрақтылықпен ие болатын, тіршілікке қабілетті микро организмдердің нақты санынан тұратын құрылғы.Бактериологиялық әдістер ең нақты болып табылады , бірақ орындаудың уақытын талап етеді және стерилдеу жұмысын тиімді бақылауға мүмкіндік туғызады. Олар бірнеше кемщіліктерге ие болады: тест-организмдерді стерилдеуден кейін қоректендіру ортасына ауыстыру үшін ассептикалық жағлайларды құру мен уақыт қажет. Қазіргі кезде жедел жауап қайтару үшін эмулятор-индикаторлар құрастырылған, яғни онда микро организмдердің тіршілікке қабілеттілігі стерилдеуден кейін стерилдеу циклінің аяқталуынан кейін флуоресценция бойынша анықталады. Стерилдеуді бақылау әдістері

Стерилдеуді бақылау процесі  бактериологиялық ( биологиялық), техникалық және термиялық (химиялық) әдістер арқылы жүзеге асырылады.Стерилдеу процесін тиімді бақылауының негізі болып медициналық персоналдың жауапкершілігі болып табыдады, яғни олардың қарауынан пациенттің өмірі тәуелді болады.

Медициналық тағайындалған бұйымдар стерилдеуін периодты бақылау

№ п/п	Бақылау түрі	Бақылау әдістері мен құралдары	норма	периодтылығы
Ауалық стерилдеу
1.	Стерилдеуді бақылау	Бактериологиялық посев  смывов	Өсу деңгейінің болмауы	Төрттікке бір рет
2.	Стерилдеудің микробиологиялық тиімділігін бақылау	Тест-ИБ (стандар т нүктелері бойынша қағаз пакеттерінде бактесттердің 5 данасы.)	Өсу деңгейінің болмауы	Төрттікке бір рет
Булы стерилдеу
1.	Стерилдеуді бақылау	актериологиялық посев смывов	Өсу деңгейінің болмауы	Төрттікке бір рет
2.	Стерилдеудің микробиологиялық тиімділігін бақылау	Тест-ИБ (стандар т нүктелері бойынша қағаз пакеттерінде бактесттердің 5 данасы.)	Өсу деңгейінің болмауы	Төрттікке бір рет

 

Бактериологиялық әдіс ең нақты әдіс болып саналады. Қағаз  түріндегі пакеттерге бактесттерді немесе тірішілікке бейім тест-организмдерімен флакончиктерді стерилизаторға орналастырған кезде,олар стерилдеу циклі аяқталғаннан кейін өздерінің тіршілікке қабілеттілігін жоғалтады.Осыдан кейін тіршілік ортасына осы микроорганизмдердің посев жүргізіледі және стерилдеуден кейін олардың тіршілікке қабілеттілігі анықталады.Осы әдістер қолдану уақытын талап етеді , бірақ олар әр түрлі режимдерде стерилдеудің тиімді жұмысын бақылац үшін мүмкіндік туғызады.

Бірақ бұл әдіс бірнеше  кемшіліктерге ие болады: стерилдеуден кейін тест-организмдерді қоректендіру ортасына ауыстыру үшін ассептикалық жағдайларды құру мен уақыт қажет.

Процестің микробиологиялық тиімділігін бақылау үнемі жүргізіліп тұрады.