Жарнама қызметтiнiң теориялық аспектiсi

 

Кесте 2.

2000-2003 жылдары шығу, кіру  және ішкі туризмі бойынша          көрсеткіш.

 

Шығу туризмі	2000	2001	2002	2003
ҚР шетелге кеткен резиденттер (азаматтар санында емес, тұрақты өмір сүруге кеткендер)	522720	419404	502358	398634
Туристер (туристік ұйымның қызметімен және олардың қонақ үйлері мен кемпингтері қызметімен қолданған тұлғалар)	418039	174071	145716	106078
Жалпы шетелге шығушылардың санының пайызы	79,97%	41,50%	29,01%	26,6%
Кіру туризмі	2000	2001	2002	2003
ҚР келген резидент емес (азаматтар санында емес, тұрақты өмір сүруге келген)	202050	284346	256752	393602
Туристер	23498	27683	34542	50154
шетелге шығушылардың жалпы пайызы	11,63%	9,74%	13,45%	12,74%
Ішкі туризм	2000	2001	2002	2003
Ішкі туризм	45871	58667	50806	72088

 

Бұлар өздеріне әлеуметтік минимуммен қамтамасыз ете алады. Ал ауыл шаруашылығы, денсаулық сақтау, білім, мәдениет тәрізді салалардың жұмыскерлері өздеріне өмірлік минимумды да қамтамасыз ете алмайды. Тұрғындардың туристік қабілеті жалақы мен толық кіріс ағымдарына байланысты. Туризмнің дамуы тұрғындардың ақшалық кірістері қандай деңгейде өсу немесе төмендеуіне өте тәуелді. Мәдениет туризмге материалдық жағынан белгілі територияларда материалды инфроқұрылымынның дамығаны көрінеді(инженерлік, агротехникалық) Берілген обьектілерде мәдени әрекеттік негізі салынған.

Әлеуметтік инфроқұрылымының әлеуметтік сферада әсіресе өте маңызды. Оған мәдени тұрмыстық бағыттағы денсаулық сақтау, білім, демалыс т.б.  обьектілері жатады.айтылған обьектілердің ішінен демалу зерттеуге алынған сала ретінде әлеуметтік инфроқұрылымның маңызды бөлігі болып табылады. Демалыста әр адам күнделікті жұмыстан күнделікті серпілу деп санайды.Демалу бұл тұжырымға сай. Сондықтан демалыс әлеуметтік инфроқұрылымның маңызды функциясы ретінде өзіне көптеген мәдени аспетілерді қосады.

Тарихи – мәдениеттік, архитектура этнологиялық археологиялық , археологиялық және басқа ескерткіштердің позициясы өзінің бар әртүрлігін көрсете алады.

Бұл Қазақстанның аймақтарының ескерткіштердің көмегінің кереметілігімен түсіндіріледі.Мысалға Ұлы Жібек жолындағы қазақтың бөлігін алуға болады.сол жол арқылы туризмді меңгерудің оң жақсы учаскілері орналасқан. Қазақстан Республикасының Президентінің Указімен жібек жолының тарихи орталығын жандандыру мәдени түркі тілдес мемлекетінің мурағатың дамыту мен сақтау , туризм ифроқұрылымын құру мемлекеттік бағдарламасы, туризм индустрисының формаларын және комплексті түрде дамуы үшін стимул болды.

 

Туризмнің даму факторы

Жалпы экономикалық факторлар		Әлеуметтік-демографиялық факторлар		Мәдени сипатта
Көпшілік тұтынушылардың материалды жағдайының деңгейі		Жасы		Қоғамның рухтық бағалылығы, рухани жүйенің приоритеті
		Жынысы
		Кәсібі
		Білімі
		әлеуметтік топ		Тұтынушы психологиясы
		Жанұялық жағдайы
		Мүліктік жағдайы
Еңбек етуші тұрғындардың жұмыс пен бос уақыттың қатынасы

 

 

Сурет 1 – Туризмнің даму факторы

 

Туризм өзіне танымдық функцияны қоса отыра, туристерді қабылдаушы мемлекеттің ғылыми және біліми негізіне сүйенуі тиіс. Осыған байланысты жоғары квалификациялы кадрлардың неғұрлым көп болса, Қазақстанның резидент еместерді қызықтыру мүмкіндігі соғұрлым артады.

Тұрғындардың білімі потесиалы тек кәсіби категориаларында емес, сонымен қатар өз ұлтының тарихы мен салтын, медениетті саласының дағдыларын, бірнеше шет тілін білу керек. Бұл резиденттер мен резидент еместердің арасындағы тығыз қарым қатынасты тудырады.

Туризм мен тұрғындардың жұмыс пен қамтамасыз етілуін 2- түрден қарастыру қажет: туризмнің жұмысыздыққа әсері мен оның жаңа жұмыс орындарына тұдыруы.

Туризм тек табиғи, мәдени обьектілерді ғана емес, ең басты фактор,- жұмыс күші санының көбейтеді. Қазір әлемдегі туризм индустриясында 212 млн жұмыс орны қамтылған, ал болашақ 10 жылдықта 338 млн- ға дейін көтеріледі деген болжам бар. Туристік санаға жұмыскелерді шақыру тиімділігі үшін, еңбек биржасындағы есепте тұрған жұмыссыздарды қызықтыру керек. Қазақстанда еңбек нарығында қиын жағдай туып отыр. Экономика өзгерту кезінде бірнеше жұмыс орындарында қысқарту болды, яғни жұмыссыздар саны өсті /11/.     

Қазақстан аграрлы бағыттағы ел болып табылады.Республиканың 272,5 млн-ға териториясының 2000 ж 220,9 млн/га  жерді ауыл шаруашылық кәсіпорындары ұйымдар мен азаматтар екіншісінде болды.ал 2002 ж бұл жерлердің көлемі 107,0млн- ға немесе 2,1 есеге қысқарды. Негізгі табиғи – рекреационды ресурстар орналасқан ерекше қорғаудағы табиғи териториялар жөнінде өте жақсы итенденция орын алуда. 1990-2000 жж ЕҚТТ жерлерінің көлемі 0,8 млн/га дан 1,2 млн/га дейін немесе 66,6 % өсті. Бұл Республикамыздың егемендік алумен байланысты ЕҚТТ жүйесінің өсуі болды. 1990 жылдары қорықтар саны 7 және 1 ғана ұлттық парк Баян ауыл болатын, туристі рекрационды іс - әрекеттер дұрыс деңгейде дамымаған болатын.Осы жылдық периодта 2 – мемлекеттік табиғи қорық пен 6 мемлекеттік ұлттық табиғи парк ұйымдастырылды. Бұған Қазақстанның заңды – құқықтың базарларының дамып көмегін тигізді.

ҚР заңы қоршаған ортаны қорғау; Ерекше қорғаудағы табиғи территориялар; ҚР үкіметінің тұжырымымен 2030 жылға дейін ҚР ерекше қорғаудағы табиғи территорияларының концепсиясын дамыту 10 қараша 2000 жыл №1692 Бурабай мемлекеттік ұлттық табиғи паркі туралы 12 тамыздағы 2000ж №1246 заң 25 наурыз 2001 ж №382 республикалық маңызды мемлекеттік қорықтық зоналарды ұйымдастыру; 27 маусымдағы 2001 ж №877 Республикаға маңызды мемлекеттік ескерткіштер туралы 17 шілдедегі 2001 ж № 970 Қатон Қарағай мемлекеттік ұлттық табиғи паркін құру. Жоғарда айтылған заңдардан кейін қазіргі кезде Қазақстан жерінде туристер сұранысындағыоблыстар ұлттық табиғи паркі, қорықтар табиғи ескерткіштер орналасқан териториялар болып табылады. Ерекше табиғи ландшафтары бар ұлттық парктер жүйесі екі негізгі функцияны орындай алады: елдің бюджетін туристерді қызықтыру арқылы толтыру және адамның табиғатқа кері әсерін.

Ерекшк қорғаудағы табиғи территориялық жүйесін үлкейту мақсатында мемлекеттік Шарын каньоны мен Көлсай өзені шығыс және оңтүстік Қазақстан, Балқаш өңірі, Ырғыз , Бетпақ дала қорықтары және т.б. ұлттық парклерін құру жұмыстары жүргізулуде.

ЕҚТТ ары қарай прогрессивті дамуы, оларды жақсарту мен сатып көбейтуге негізделген қаржылық және инвестициялық тәсілдерге тәуелді. Дамушы мен жоғары дамыған индустриалды елдердің туризмде ұлттық парктерді құру арқасында өте жақсы нәтижелерге ие болған тәжірбиесіне көңіл аудару керек. Табиғи парктерді жоспарлау кезінде демалуға берілген жерлерде шектен тыс түспеу үшін, оларды парктермен алмастырып отыру керек.

Туристер реакционды тұрғыда ең дамыған аудандарға Оңтүстік және Солтүстік Қазақстанды санауға болады. Бұл жерлерде ұлттық  парктерді мен қорықтарды көпшілігі орналасқан (11 жұмыс істеп тұрғаны 5- жоспарланған).

Орталық және батыс аудандар ЕҚТТ мен қорықтар ретінде әдсіз дамыған болып табылады. Қоршаған орта адамның күнделікті өмірінде толық табиғи - әлеуметтік орта ретінде орын алады.

Туризм қоршаған ортаға үлкен әсерін тигізеді оның әсері жоғары өндірістік потенциялды елдерде білінеді, себебі олардың территориялары өндіріс пен ауыл шаруашылық обьектілеріне берілген. Бұл жерде туризм эклогия байланыс түсіну керек /12/.

Берілген байланыс туризмнің экологиялық жағдайына әсер ету жағынан өз маңызын жоғалтты, себебі ол табиғи ортаға ғана әсер етуші құбылыс ретінде қарастырылды келуші резидент еместермен қарым қатынас кезінде жергілікті тұрғындардың ойлау қабілетін деңгейіне біршама әсерін тигізеді.адамның ойы, сөйлесу орамасуда бөлінеді. Резиденттердің жаңа ақпаратқа адаптациясы жүреді. әсіресе дамушы елдерде осы жағдай орын алады.

Табиғи – рекрикционды ресурстардың ластануы интенсивті шаруашылыққа байланысты. Осыдан кейін рекреационды табиғи қолдануы территориялар таңдалады. Көбінесе ондай жерге адам қолы тимеген бағалы жердің көркем аудандары аудандары таңдалады.

Қазақстанның жазық жерлеріне ең көп салмақ регионалды масштапта Батыс пен Солтүстік Қазақстанда күтілуде, Орталық және Шығыс Қазақстаншөл және тау – орманды массивтерде бөлінеді.Тау орманды республиканың аймақтары рекреационды салмақ біршама жоғары (Әсіресе Оңтүстік және Солтүстік Қазақстан аудандар)

Туризм экологиялық сектордың екі негізгі секторы бар;бірінші вариантта экотуризмді айтады. Табиғат пен мәдениеттің арасында шекара қою қиын, бірақ табиғат пен бірге мәдениетте, экотуризмге жатады. Экотуризм антропогенді өзгерістегі территорияларды қамтиды. Бұндай территориялар батыс еуропада, АҚШ, Жапонияда орналасқан, яғни жоғарғы өндірістік және ғылыми техникалық потенсиалды елдердің аудандарында. Ол жерлердегі лондшафтар негізінен ЕҚТТ септігінен сақталып қалды. Сондықтан жабайы табиғатқа деген тұтынушылардың сұранысы бұл елдерде өте жоғары.

Экологиялық туризмнің рөлін күшейту үшін екі айтылған вариант қосылуы тиіс. Экотуризмнің дамуының стмулы қазіргі кездегі адамның физиологиялық және психологиялық  сұраныстарына өзінің тұрақты жеріне құсамайтындағы, табиғатқа деген қызығушылықты күшейтеді.Қазақстан территориясына сұранысты қанағатандыру мен үлкейту қоршаған орта туралы біліктіліктің есебінен жасалуы тиіс.қоршаған орта мен турим тығыз байланысты үрдісі болғандықтанкелесідей тезис айтсақ болады Өмір сүру орталық қаншалықты таза болса туристерді қызықтыру оңай болмақ.

Қазақстанда экологиялық туризм нарықтық жағдайда шетел туристерін қызықтыру мен бұл үрдіске жергілікте тұрғындарды әсіресе ауылдық жерлердегі тұрғындарды араластыру сияқты экономикалық эфект бере алады.

Келесі жерде туризмнің экономикаға тиімді бірнеше ықпалын көрсете кетсек:

• Туризм экономиканы тоқыраудан сақтайтын, оны эффектілі индустриалды комплекстердің санына жатқызамыз.
• туризм мен қоршаған орта өзара байланысты және мағыналары ұқсас түсініктер. Олар табиғи ресурстарды рационалды қолдануды ұсынады. Туризм интенсивті дамыған сайын қоршаған ортаға түсетінсалмақ та өседі.
• Табиғи потенциалдың кең диапазонын экологиялық зияндықтан тоқтату мен сақтау үшін, туризм индустриясында негізгі жолдарын қосатын, оның ішінде экологиялық туризмнің формалануы, табиғатты рекриационды қолдану мен табиғи экожүйеге салмақты азайту туралы бағдарламасын ұстану керек.

Бұл бағдарламаның негізгі бағытын келесідей көрсетуге болады:

• Табиғатты рекреационды қолдануды эколо-экономикалық негіздеу;
• Туризм мен қоршаған ортаны нарықтық жағдайда реттеу;
• Туризм инфрақұрылымы мен рекреационды аймақтарды құру;
• Табиғатты қолдану мен туризмнің заңды орындарын құру;

         Қәзiргi заманда рекламаның актуальдi қажеттiлiгiнiң жоғарлылығы белгiгi,  ерекше рекламасыз туризмдi қарастыру мүмкiн емес екенiң айтып кеткен жөн.

Жарнама кәсiпорын тауары мен қызметтiң сату көлемiң арттыруға көмектеседi. Жарнама  адамға жаңа тауар туралы, оның артықшылығы мен ерекшелiгi, қайдан сатып алуға болатыны туралы  ақпарат бередi. Туристiк кәсiпорындар  жарнама   арқылы жаңа өткiзу нарықтарын ашады. Жарнама бәсекелестiкмен күресудiң негiзгi құралы болып табылады, сондықтан ол осы күрестiң алдын алып туристiк қызмет көрсетудiң сапасые жоғарлатуға ат салысады.

 

Тұтынушылардың сұранысын қанағаттандыруға бағытталған тұтынушылық құрамы бар өнімдер