Бейнелеу өнері сабағындағы живопись өнерін оқытудың ерекшеліктері

Халықаралық симпозиумдардың басты тақырыбы–эстетикалық тәрбие, жеке тұлғаны дамыту, оқыту технологиясын дамыту бағыттарына бұрылды.

Эстетикалық тәрбие берудегі бейнелеу өнерінің ролі үлкен, педагогика ғылымы эстетикалық тәрбие беру проблемасын өнер арқылы тәрбиелеумен шектеп қоймай, оны кең көлемде қарастырады. Эстетикалық тәрбие берудің мүмкіншіліктері қоршаған өмір шындығы, табиғаттың объективті заңдарын ашып көрсететін ғылыми таным, еңбек, адамдардың қоғамдық қаынастары, тұрмыс болып табылады.

Германия, Польша, Чехословакия, Ресей, Өзбекстан, Азербайжан, Тәжікстан елдерінде бейнелеу өнерін оқыту әдістемесі түбірімен қайта құрылуда, ол өмірдің жаңа міндеттеріне байланысты жаңа әдіснамалық негіздерге сүйене отырып дамуда.

Жалпы суреттің бейнелеу өнеріндегі алатын орны ерекше. Сурет – бейнелеу өнерінің негізі деуге болады. Суретсіз бейнелеу өнерін кескіндеме, сәулет, композиция, мүсін сияқты бейнелеу түрін суреттен тыс қарауға болмайды. Өйткені кескіндемеші де, мүсінші де, сәулетші де суретке соқпай өте алмайды. Қайта өрлеу дәуірінің алыбы Микеланджело былай деген болатын: «Нобай жасау өнері – басқаша таалып жүрген сурет-кескіндеменіңде, сәулеттің де, мүсіннің де еңбек нүктесі, сурет-кез-келгген «Нобай жасау өнері – басқаша таалып жүрген сурет-кескіндеменіңде, сәулеттің де, мүсіннің де еңбек нүктесі, сурет-кез-келгген ғылымның қайнар көзі мен түп тамыры. Сонымен суретдеген сөзге анықтама берер болсақ, сурет дегеніміз қарындаш, көмір, сангина, қаламыш, арқылы нобай ретінде жеңіл сызып салған шығармасын атаймыз.

Атақты суретші – педагогтар сурет өнеріне үлкен баға беріп, сурет кезкелген бейнелеу өнерінің фундаменті. Суретке баса назар аудару керек.,-деп ескерткен, болатын. Әрине, бұл тезистің өміршілдігігі бүгінгі таңда да анықталып отыр. Суретшінің кез келген жұмысы суреттен басталады. Ол болашақ картинасын бастамас бұрын кенепке анық нобайын салып шығады. Сондықтан да әйгілі де атақты шеберлердің қай-қайсы да суретке үлкен мән берген. Қайта өрлеу дәуірінің атақты мүсіншісі Микеланджоло бейнелеу өнерінің барлық түрлерінің қайнар бастауы мен жан жүрегі сурет деп санаған. Ал көркем өнер академиясында Репинді, Суриковты және Серовты оқытқан профессор П.П. Чистяков «Қиял деңгейі төмен  адам картина жаза алмайды»,- деп есептеген.

Қайта өрлеу дәуірінің суретшілері бейнелеуді оқыту әлістеріне байланысты біршама құнды пікірлер айттты. Олардың пікіренше бейнелеуді оқытудың негізі заттан қарап бейнелеу болу керек деді. Мысалға, Чепнино өзінің кескіндеме туралы трактатында Байқасаң салтанатты қақпа арқылы жетелеп өнерге апаратын ең жетілген жетекші – ол заттан қарап бейнелеу деп жазған.

Осыған байланысты тарихи деректер бойынша Ежелгі герек суретші – педагогтары бейнелеу өнерінңі басты мәселелерін шешуге талпынып, өз шәкірттерін бейнелеуге оқуды ғылым арқылы игеруге шақырып, бейнелеуге ұсаөқ кәсіп ретінде емес үлкен шығармашылық  Рим империясының суретші – педагогтарын бейнелеу өнерін оқытуды одлан әрі дамыту мәселелері көп алаңдатпады. Олар бейнелеу өнеріне ұсақ кәсіп ретінде қарап, бейнелеуге дамытуда тек үлгіден көшіру әдісімен шектеліп, әйгілі грек шеберлерінің жұмыс тәсілдерін қайталады.

Сөйтіп римдік суретшілер гректер жасаған бейнелеуді оқыту әдістемесін одан әрі дамытып жетілдірмей кейбір оқыту әдістемелерін біртіндеп жоғалта бастады.

«Живопись туралы үш кітап еңбегінде» Леон Баттист Альберти бірқатар құнды әдістемелік ережелер ұсынды. Ол бейнелеуді маңызды ғылыми пән ретінде қарастырды. Өнерге оқытудың нәтижесі болуы ғылыми биіктілікке байланысты деп жазды.

Альберти оқыту әдістемесіне ғылыми негіздене бере отырып, сурет салу тек қолды жаттықтыру емес, ақыл-ойды жаттықтыру деп қарастырды. Бұл қағиданы басшылыққа алып кеәіннен Микиланджело «суретті қолмен емес баспен салады» деген болатын. Қазіргі суретшілердің жұмыстарын талдау кезінде біз негізіне мән бере қоймаймыз.   ХХ ғасырдың басында швецария педагогі Иоганн Генрих Песталоццидің ықпалымен бейнелеу өнері жалпы білім беретін мектептерде пән ретінде енгізіле бастады. Песталоцци сурет салуға оқытудың, әсіресе бастауыш сыныптарда маңызы зор екендігін айтты. Оның айтуынша жазуға үйренбес бұрын сурет салуға үйрену керек, өйткені суре салу дағдысы жазуды меңгеруді жеңілдетеді. Дұрыс ойлану үшін қоршаған ортадағы табиғатты дұрыс көре білу керек. Ол биіктіліккі жетудің бірден бір тәсілі – сурет салу дейді.

Қандайда болмасын нақты суретпен жұмыс, заттың өзіне қарап салудан, оның платикалық қасиетін оқып білуден басталады.

Сурет салуға үйренудің алғашқы кезінде қарапайым бұйымдардың – шар, цилиндр, пирамида т.б. сияқты заттардың суретін салып, көптеген жаттығу жұмыстарын жасаған пайдалы. Мұндай қарапайым жаттығулар жазықтықта тұрған заттардың кеңістікте орналасу заңдылықтарын дұрыс ұғынуға көмектеседі. Сол себептен алдымен суретті жақсы меңгерген жөн. Суретшілердің менуарларын оқып отырсақ, атақты суретшілер – Ә.Қастеев, Қ.Тельжанов, А.Ғалымбаева т.б. суреттерін қыл қалам арқылы көп салған, арнайы уақыт бөліп, нобайлар (наброскалар), жылдам салған суреттермен эскиздермен жиі-жиі айналысып отырған. Сөйтіп, сурет өнеріне қолдарын машықтпандырған, яғни қабілеттерін одан ары арттыра түскен.

Сурет салуды жетік игеруге күн са         йын жүйелі жұмыс істеу арқылы кәсіби суретшілік дәрежесіне жететінімізді әйгілі суретшілердің өмірлік тәжирибиелерінен көрдік. Сонда ғана біз сияқты жас суретшілер күнделікті еңбектің арқасында білікті тәжирибие жинақтап, техникалық білім мен тәсілдерді игереді. Өткен және қазіргі заманғы шеберлердің сурет салу техникасын зерттеп үйренгеніміз жөн. Мұндай ізденістің өзі суретшіні ой-өрісін кеңейтіп, сурет салудың сан алуан тәсілдерімен танысуына көмектеседі. Сонадай-*ақ сурет салғанда қолданылатын түрлі материалдарды игеруге, олардың мүмкіндіктері мен қасиеттерін іс барысында танып білуге үйретеді. Сондықтан менің ойымша бейнелеу өнеріндегі суреттің ролі ерекше екенін бағалауымыз керек. Жаңадан бүр жарып, өсіп келе жатқан жас шыбықтай кішкентай ғана бала бақшадағы бүлдіршіндердің және бастауыш сыныптағы оқушылрымыздың әр қайсысының бойында тұнып тұрған өнер бары анық. Жалпы, Алла Тағала адамзаттың барлығына, барлық білімді қабылдайтындай қасиет берген. Өсе келе бүлдіршіндеріміз нені көп меңгеріп, көріп, естіп шұғылданса, сол ілім ары қарай дамып, қонған ілімдер бірте-бірте ескерусіз қалатыны анық.

Сондықтан біз кәсіби суретші білікті де білімді мамандарды қарасақ, бала бақшадағы бүлдіршін және бастауыш сынып оқушылар мен ерекше жұмыс жасауымыз керек. Бүлдіршіндердің қиялып суретке қолдарын дамыту үшін оқыған ертегі, әңгіме, мысал сияқты шығармалардағы басты кейіпкер және өзіне ұнаған кейіпкерлердің суретін ойша қалай елестетінін қағаз бетіне одан кейін ермек сазбен жасаса және де тек бала бақшада немесе мектепте партада ғана отырып сурет салмай әсем де сұлу табиғатқа шығып яғни пленэр немесе мектеп ауласындағы өсімдіктер мен жануарларды натурадан суретін салып үйренсе, ол баланың ой-өрісіне біразда болса жақсы әсер беретіні анық. Мектепте бізге бейнелеу өнерін солай өткізбегеніне кейде іштей ұстаздарыма деген ренішім де болатыны бар. Былтыр 1 курстағы екінші семестрдің емтихандарын пленэр айасында өткізгенде ерекше толқып, қызық сезімге бөленген едім. Өйткені менің пленэрге бірінші рет шығып суре салуым еді. Бұл емтихан бізге біраз көмегін тигізді. Себебі жазғы практиканы біз Зерендіде пленэр айасында сурет салды. Сол кезде ондай көп қиындық туғызған жоқ. Өйткені емтихандағы және қаладағы пленэр сияқты сурет салудан тәжирибиеміз бар болғандықтан шығар.

Сондықтан бүлдіршіндеріміз ер жетіп, ертең біз сияқты өнер жолын қуып талапкер болып бағын сынағанда бойына жинаған өнері көмекке келіп, қандай сынақ болса да, сынақтардан сүрінбей өтетініне сенемін. Өнер соның ішінде суре салу өнері – адам баласының жан дүниесін тыныштандырып сұлуландырып қана қоймай, ендеп өнерге деген құштарлығын да арттырады, алға қарай жетелейтін өнер сенің өміріңдей жетекшің! 

Шығыс Қазақстан облысы Үржар ауданы  
Қарақол орта мектебінің бейнелеу  
өнері және сызу пәні мұғалімі Тайжигитов Ержан Шотбасұлы  
 
Баяндама. Жаңа технология бейнелеу өнері сабағында. 
 
Сурет –бейнелеу өнері түрлерінің: графиканың, мүсіннің,сәндік-қолданбалы өнердіңнегізін құрайды. Сурет адамның қоршаған ортаны танып білудежәне зерттеуде қажетті құралдарының бірі болып есептеледі.Оның көптеген түрлері бар,яғни,ол-техника,әдістері,жанрлар мен бағыттары және тақырыптарына байланысты ажыратылады. 
Көркем қолданбалы өнерде кездесетін сурет, тұйық өрнек тәрізді композицияға сүйеніп салынады.Мұндай композициялық құрылымды құру жолында оқушы табиғи формалардан қолданбалы өнердің образын жасау үшін, жалпылау және қарапайымдау сияқты талаптарды орындайды. Бұл жұмысты орындау жолында, оқушыларға бейнелеу өнерінен алған білімі мен тәжірибесі көмектеседі Сонымен бірге,бейнелеу өнерінің қағаз бетіне заттың көлемін,бейнеленетін нәрсенің шынайы бейнесін, кеңістік әсерін, сызықтық және кеңістік перспективасын, жарық пен көлеңке ережелерін шешу т. б.заңдылықтарын көркем композициянықұру кезінде қолданбайтынын естен шығармау керек.Қолданбалы өнер үйірмесінде немесе шеберханада нәрсені жазықтық бетіне әсерлі дақтармен ырғақты құрылым құрып бейнелейді. 
Ағаш пен металды немесе басқа қолданбалы өнерде қолданлатын шикізаттардың кенеп пен бояудын көркемдік және технологиялық мүмкіндік Қасиеттері мүлде бөлек.Бояуды өзара араластыру арқылы алынған әр түрлі түстік реңктердің қолданып,бір түстен екінші түске жұмсақ ауыстыруға болады.Көркем қолданбалы өнерде құралдар:қайшы,пышақ,әр түрлі кескіштер.Материялдық:ағаш,металл,тері,сүйек;орындалу технологиясы:ою,балқыту,жону,т.б.Бөлек эстетикалық үндестік және дербес қолданыс бағыты бар қолданбалы өнерде өзіне тәнәсерлеу әдісі бар. Мұны ескермейбейнелеу өнерінің басқа түрлерінен көшіру, оларға еліктеу осал,ішкі дүниесі таяз,көрерменге берері жоқтуынды пайда болады. 
Композиция мазмұнын оқушылар қоршаған ортадан алады. Олүшін бақылай білу және әрдайым суреттеме салып жүруі қажет.Ұнаған ағаш бұтағы, оның діңі немесе қызық формалары жапырақтары, сондай-ақ көңілі түскен нәрселерді қойын дәптеріне түртіп алынады. Кейінірек бұл суреттер керек болуы мүмкін. 
 
Оқытушы оқушыларға қарап сурет салу арқылы,қол ептілігін дамытуды,күнделікті қоршаған ортадан табиғй өрнектерді байқап көре білу қабілетін тәрбиелеуі керек. 
Оқушыларды шығармашылық шешім кездескен материалдардың көркемдік және әсемдік мүмкіндігін зерттеу кезінді пайда болады.Бұл әсіресе ағаш ою сабағында әр түрлі ағаш тамырлары құраған бұтақ түрлерін қолданған кезде болады.Сонымен бірге композициялық ізденіс кезінде орындалар көркем қолданбалы өнердің формасын көрерменнің қабылдау әсері де ескеріледі.Форманы қабылдау әсеріне көптеген нәрселер жатады.Олардың ішінде ең маңызды болып,бұйымның өлшемі мен формасы,түсі мен материалдардың фактурасы орналсқан жердегі жарық пен көрермннің қашықтығы жатады.Жобамен жұмыс кезінде көркем қолданбалы өнерде маңызды нәрсе қосымша эргономикалық талаптар және жергілікті дәстүрді сақтай отырып эстетикалық талаптар ескеріледі.Қолданбалы өнердің композициясын ойластыру кезеңіне,бұрыннан белгілі өнер туындылары да ой түркі болуы мүмкін.Алайда орындалар жұмыс өнер туындысының көшірмесі болмай қолданбалы өнердің заңдылықтарына сәйкес өзге шешіммен орындалуы тиіс.

Бейнелеу өнері сабағындағы живопись өнерін оқытудың ерекшеліктері

• Жоспар

• Танысу

Жоспар: 
 
Кіріспе .........................................................................................................................3 
I. Көркем шығармадағы колорит мүмкіндіктерін бере білу  
1.1 Бейнелеу құралдарының атқаратын рөлі.........................................................4  
1.2 Бейнелеу өнері шығармаларындағы композицияның негізгі міндеттері.....5 
II. Бейнелеу өнері сабағындағы живопись өнерін оқытудың ерекшеліктері 
2.1 Живопистің техникасы мен технологиясын меңгерудің жолдары ..............9 
2.2 Композиция шығармасының құрылымы......................................................13 
Қорытынды................................................................................................................16 
Қолданылған әдебиеттер...............

Скачать реферат на тему ҰЛТТЫҚ БЕЙНЕЛЕУ ӨНЕРІНІҢ ЕРЕКШЕЛІГІ

Психология 2013-11-02 Просмотров: 198 на казахском языке

Біз тасқа қащап салынған суреттерге қарап бейнелеу өнерінің бастауы сонау адам баласы пайда болған кезбен бірге жасасып келе жатқанын байқаймыз. Адам баласының рухани эстетикалық байлығы болып саналатын бейнелеу өнері бірнеше өнер саласының өмірге келуіне себеп болғаны да даусыз шындық.Бұл адамның айналасындағы ортаны тануына, сана-сезімінің жетілуіне, эстетикалық тәрбие алуына ұрпақтан-ұрпаққа асыл мұралар қалдыруына мүмкіндік берген. Ұлттық бейнелеу өнерінің арғы-бергі даму тарихына көз жіберсек, графика, мүсін өнері жарты ғасырдан аса уақыт ішінде ерекше өркендеп, өскенін көресің. Өнер иелері өмір тынысын қылқаламмен, ұшқыр ой желісімен қағаз бетіне түсіру үшін көп ізденістер жасаған. Сөйтіп, Қазақстанның бейнелеу  өнері көп жанрлы өнерге айналған. Құбылыстардың жинақтап, оны қорытып, ирек-ирек иірімдерден көркем образдарға айналдырып, одан соң көрерменге ұсынады.

Егер суретші салған сол туынды шынайы көркем шығарма болса, қараған адамның жан дүниесі мен көңіл-күйіне әсер етіп, әсемдікті бағалап эстетикалық ләззат алуына мүмкіндік береді десек, қылқалам шеберлерінің алуан түрлі бояулармен салған суреттері, әсіресе, тәуелсіздіктен кейін қайта табысқан ұлы тұлғалардың бейнелері қазір көптің көз алдында. Тіпті осыдан мыңдаған жыл бұрынғы Күлтегін тасында аталатын батыр, бағландар бейнесі де қайта жаңғырды. Бірақ сол дүниелер барлық жұртұа жете бермейтіні бар. Мемлекет тарапынан, бұқаралық ақпарат құралдары тарапынан қолдау тауып,әр қырынан келіп жазып жатса, бұл бейнелеу өнеріне ден қойған жастарымыз үшін пайдалы болар еді. Өнер жайлы сөз қозғалғанда бағзы заманғы ата-бабаларымыздың тамаша туындыларын да қалыс қалдыруға әсте болмайды. Бейнелеу өнері арқылы сол кезеңдерден көп белгі сақталған. Ерліктері бейнеленіп, жаумен шайқасқан, дұшпанымен айқасқан сәттері, қару жарақтары, найза, қылыштары көрініс тапқан. Бұған қоса мыңдаған жылдар бұрын да қазақ жерінде гүлденген қалалар, әсем құрылыстар ансамбльдері болған. Есік обасында қолданбалы өнердің түрлері табылған. Олар құмыралар, тұрмыстық заттар, ат-әбзелдері және т.б. Сонау сақ заманының өзінде нүктелі техникалы өнер де болған. Оған дәлел, жартастарда ел үшін шайқасқан батырлар бейнесі осы техникамен салынған. Есік қаласынан табылған Алтан адам сол сақ заманынан сақталған археологиялық олжа ғана емес, ата-бабаларымыздың жан-жақты халық болғанын білдіріп, тарихы мәдениеті біздің бүгінгі өркениетті өсуіміздің бастауы деуге негіз қалайды. Өзге құндылықтарымыз да жетіп артылады. Қазақ халқы өте сезімтал халық, сұлулыққа жаны құмар халық. Бұлай сенімді айтатын себебіміз, ғасырлар бойына көрініс беріп кележатқан тұрмыстық заттарда, киімде, тіптен ат-әбзелдердің өзінде сәндік ою-өрнектер бейнеленгенінен көреміз.Қазақтың      ою-өрнектерінің мәдениетімізде, бейнелеу өнерінде алатын орны ерекше.      Ою-өрнектерді ата-бабаларымыз өз орнымен қолдана білген. Киім-кешекке,    ат-әбзелдеріне, басқа да тұрмыстық заттарға өздеріне тән жеке жеке бейнелеген. Қазақ халқының қол өнері шығармашылық мәнімен бірге тәрбиелік мәні де зор. Қандай бұйымды алып қарасақ та ата-бабаларымыздың өсиетін береді. Қазақ бұйымдарындағы ою-өрнектердің бір мәні келешек ұрпақты әсемдікке, сұлулыққа тәрбиелеумен қатар мәдениетіміздің жоғары екендігінің бір көрінісі. Қазақ қолданбалы өнері өзгеше өрнектермен ерекшеленетін рухани әлем. Қол өнер шығармаларының өзіндік нақышы бар. Қазақ қолданбалы өнері жайлы грек рим саяхатшыларының еңбектерінде, парсы, араб жылнамаларында жазылған. Ерте кездің зерттеушілері Страбон, Геродот айтуынша, Қазақстан топырағын мекен еткен сақтар мен массагеттердің барлық заттары әшекейленген киімдерінің өзіне тән үлгілері болған. Мысалы, киізден жасалған төбесі шошақ бас киімді әшекейлі өрнектермен көмкерген. Ғалым Герадот былай деп жазған: «Олардың заты алтын мен мыстан жасалған, бас киімі мен белдік әшекейлері түгелдей алтыннан жасалған, сондай-ақ ат омырауындағы өмілдіріктер де мыстан жасалып жүген сулығы, ауыздығы алтынмен әшекейлендіріп бейнеленген» деп жазады. Қазақ халқы Ресейге қосылуынан қазақ өнерінде жаңа элементтер көрініс тапты. Өсімдіктер бейнесі әдептелген түрде және геометриялық өрнектер енгізіле бастады. Ғалым Ливинский: «Қазақтың қай кәсіпте болмасын табиғатынан қабілеттілігіне тек сүйсінесің, қарапайым құралдар мен тамаша ер қапталдарын жасап, алтын күмістен әсем бұйымдар шығаратынына таңдаңбасқа болмайды. Қазақтар тіккен аяқ киім өте берік» деп жазады. Әлемде тіршілік етіп жатқан әр халықтың өз мәдениеті, өнері, ғылымы ғасырлар бойы бірде өрлеп бірде тоқырау дәуірлерін бастан кешірген. Мұндай дәуірлерді қазақ халқы да аз көрмеген. Өрлеу дәуірінен жеткен өлмес мұралар бізге жетіп отыр.Ондай құндылықтар Тараз бен Сайрам, Отырар қалаларынан көптеп табылған.Тараздан табылған арыстанның, Сайрамнан табылған тотықұстың суреті адам таңқаларлықтай әдемі. Жалпы қазақтың бейнелеу өнерінің тарихы сонау неолит дәуірінен бастау алады. Оған Ұлытау жартастарына ойып салынған өщпес бейнелер айғақ. Небір өнер шеберлерінің аттары сақталмаса да қолдарынан щыққан құнды дүниелері бізге жеткен

Өнері ғасырда ұлтымыздың бейнелеу өнері жақсы дамып, кең өріс алды. Қылқаламның құдыретін танытқан айтулы тұлғалар төрткүл дүниеге танылды. Олардың қатарында Ә.Қастеев, Қ. Телжанов, А.Ысмайылов, Қ. Наурызбаев, М.Кенбаев, Қ.Қожықов, А.Ғалымбаева, Е. Сидоркин, А. Молдабеков, С. Мәмбеев, Ж. Шарденов, Ү. Әжиев, т.б. бар.

Осындай тұлғалардың жолын жалғастыру үшін жастар біз де өз үлесімізді қосқымыз келеді. Ұлттық өнеріміздің дамуына өз үлесімізді қосу жолында аянбай еңбек етсем деймін!