Кен орны туралы жалпы мағлұмат

2001 жылы 3-объект бойынша 32,264 млн м3 газ өндірілген. Бүкіл кеніш бойынша газ өндіруді есептеу терендік сапа алуды зерттеу мәліметтері бойынша, газдық фактор шамасына байланысты жургізіледі. Топтық қондырғы мен өлшеу қондырғыларындағы өлшеу аппараттырының жетімсіздігіне байланысты газды ұңғы бойынша есептеу жүргізілмейді. Объектілер және кеніш бойынша негізгі игеру көрсеткіштері.

Қабат қысымның өзгеру динамикасы

2002 жылы 3-объектіге айдалған барлық су мөлшері 1632,885 мың м3. 2002 жылдың 1-кварталында үңгының көпшілігі тоқтап қалды, бұл қабат энергиясының күйіне әсер етті.

Ақпан және наурыз айларында 1-ші және 2-ші объектілерде Қабат қысымы шамасының өсуі белгіленеді: 0,63-0,67 МПа, 2-объектіде 1,75 МПа. Сәуір айында барлық нақты ұңғыларда қысымның түсуі көрінеді, объектідегі өлшенген орташа қысым 10,45 МПа.

Қабат қысымының төмендеуі көрінетін 2-ші бір участок, жаңа ұңғылар 2002 жылдың 2-бөлігінде берілген бұл ұңғылар әзірге еріген газ режимінде жұмыс істейді. Су айдау ұйымдастыру жағдайларына байланысты кешігуде.

 

1.6.2 Қабатқа су айдау  үшін пайдаланатын су көздері.

Кен орнын игеруде мұнай алуда қабат энергиясының жете бермейді. Жоғарғы коэффицетті мұнай бергіштік және тез арада керек орында мұнай алу үшін. Қазіргі кезде қабат қысымын ұстау (ППД) әдісі көп қолданылады. Бұл үшін жиынға су немесе газ айдау арқылы іске асады.

Қабат қысымын ұстау үшін, қабатқа табиғи суларды жөне жер асты суларын құрамына минералды тұздармен эмульсиясы бар суларды айдауға болады.

Құмкөл кен орнының ауданы көп жағдайда өзара жалғасқан ондаған тұзды келдермен қоршалған. Олар жауын-шашынмен және мұнаймен өндірілген сулармен толып тұрады. Барлық мұнай горизонттары өзара жақын орналасқан. Мұнаймен бірге өндірілген қабат сулары рельефтің төменгі учаскелеріне айдалады, бұдан грунтты судын деңгейі кетеріледі және сорлардың аумағы үлкейеді.

Грунтты сулардың деңгейі 0,15-0,45м аралығында болады. Грунтты сулардың деңгейі өндіріс сорларының жоғарғы қабатында болады. Негізінен айдау ұңғылары арқылы пайдалану ұңғысынан сорға жіберілген сулар айдалады. Табиғи сулардың бойында аз Мөлшерде минералды тұздар, әртүрлі газдар, механикалық қоспалар болады.

Жоғарғы қабат және жер асты суларында сондай-ақ микро-организмдер кездеседі. Әртүрлі дәрежедегі әрбір жұмсалған судың компонеттері қабатқа су айдау процесіне әсер етеді. Сондықтан су айдау процесін жақсы сапалы сумен қамтамасыз ету керек. Айдалатын судың құрамындағы механикалық қоспалар мен микроорганизмдер фильтрацияның жоғарғы қабатына құйылады. Ол өнімді қабаттың өнімділігін, айдау ұңғыларының қабілетін азайтады. Мысалға, қүрамында хлорлы кальций түзы бар сульфатты суды айдау - ерімейтін гипс тұнбасының түзілуіне әкеліп соқтырады.

Бұндай жағдайда қабатқа су айдауға қаныққан күкірт сутекті сұйықтық айдалатын болса, онда құрамында темір мен оттегі бар су пайдаланылады. Қуысты ортада тотығу жүріп соның нәтижесінде қатты гидраттардың тұңбасы түзілуі мүмкін.

Құмкөл кен орнында суға микробиологиялық талдау жүргізілген жоқ. Жиынға айдалған тығыздалаған су, кей-кезде коллектордың қасиетінің басты себебі болуы мүмкін.

Қабатта белгілі бір мөлшерде саз болса, су айдау үшін, тығыздалған су емес, минералды сулар, құрамында саздың ұлғаюына ешқандай жол бермейтін заттары бар сулар қолданылады. Олар керісінше су айдау ұңғысының жұтылу қабілетін жақсартады. Су айдау ұңғыларының жұтылу қабілетінің нашарлауы - қабатқа су айдалатын темір құбырлардың коррозияға ұшырауына әкеліп соқтырады. Қабатқа айдалатын суды пайдалану кезінде металл құбырларда химиялық және электрохимиялық заттану жүреді. Құбырдың тоттанған өнімдері ұңғының түп аймағына түсіп қысқа уақытқа осы ұңғының қабылдауын 0-ге дейін азайтуы мүмкін. Көп кезге дейін ұңғыдан мұнай мен бірге өндірілген қабат суларына аса көңіл бөлінген жоқ.

Қазіргі кезде мұнаймен бірге өндірілетін судың көлемінің көптігіне байланысты қабат суларын талдауға және оны кері айдауға көп көңіл бөлінеді.

Қабат суларын талдау қорытындысы оны қайтадан қабатқа айдауға жарамдылығын анықтауға қолданылады.

Ұңғыдан мұнаймен бірге өндірілген қабат сулары әртүрлі кен орындарында өзінің құрамымен айырылады. Олардың құрамында минералды түздардың еруі, газ және микроорганизмдер болуы мүмкін. Қабат сулары әртүрлі химиялық құрамда болуы мүмкін. Сондықтан оларды екі негізгі топқа бөледі: 1) тығыз хлорлы кальцийлі немес хлорлы кальций магнийлі, 2) сілтілі немесе гвдрокарбонатты натрийлі: Қабат суларының көпшілік бөлігінің құрамында, мұнай кен орындарында басты бөлігі хлорлы натрий, хлорлы кальций болып келеді.

Жаз уақытында сордағы тұздардың концентрациясы 22-24-ке дейін болады, соның өсерінен құрамындағы қоспаның ұлғаюына байланысты қондырғылардың жұмыс істеуін қиындатады және түп аймағын ластайды. Барлық тәсілдерде суды өндеудің ең негізге сипаттамасы оның құрамында сутек иондарының концентрациясына байланысты. Бұл арқылы сулы ерітінділердің қышқылдық және сілтілік ортасын анықтайды.

Тәжірибе жүзінде судың классификациясына қарап, мынадай 5 топқа бөледі: 1) қышқылды РН-тан 3-ке дейін 2) өлсіз қышқылды РН-тан бастап 4-6-4 арасында, 3) нейтралды РН-7, 4) әлсіз сілтілі 8-10 дейін, 5) сілтілі 11-14-ке дейін.

Құмкөл кен орнындағы жер асты сулары тығыздалған ауыз суға қарағанда, өзінің минералдануы шапшаң өсуімен айқындалады. Басқа да белек мұнай горизонттарының терендігіне игерудің екінші әдісіне, горизонттар арасындағы гидродинамикалық байланыстарға және горизонттар беттеріне байланысты. Пайдалану ұңғыларынан алынған судың құрамында микрокомпонеттер, бром, иод және бор кездеседі. Суды химиялық тексеру оның химиялық құрамдарын қазбалардың мұнайлылығын сақтауда тиімді екенін көрсетеді.

Қабатқа айдалатын сулардың жарамдылығы лабораториялық жағдайда фильтрациялық жолымен анықталды. Қабатқа айдалатын тығыз сулардың сапасына баға беру - олардың құрамындағы темірге байланысты. Айдалатын судың сапасын реттеу әрбір кен орындарының коллекторлы қасиетінің есебінен жүзеге асырылады.

Механикалық қоспалардан басқа нұсқа ішінен және сыртынан өнімді қабаттарды игеруге әртүрлі микроорганизмдер және айдалатын судың құрамындағы организмдер кіреді.

 

1.6.3 Суды дайындаудың техника-технологиясы

Құмкөл кен орнында ең қарапайым су жинағыштар қолданылады. Ашық су жинағыштардың жетіспеушіліктері судың сапасының тұрақты болмауына байланысты. Ауа райына байланысты ластанады, сондықтан оны дайындау қиынға түседі. Орнатылған жұмыс режимінде артық күш түседі. Бұл суды дайындау және судың сапасын тексеретін станциялардың өнімділігін азайтады. Ашық су жинағыштар сору құбыры - сетка арқылы жасатылады. Ол ірі заттардың түсіп кетуінен сақтайды. Сору құбырларының өлшемдері соратын биіктігі және басқа да элементтердің конструкциясы құбыр гидравликасының өдісімен есептеледі. Жабық су жинағыш бірнеше ұсақ ұңғылар топтарынан құрылады. Олар өзенге жақын, терендігі 10--50 метрге дейін болуы керек.

Ұңғы төменгі жағынан фильтрге бекітіледі. Ұңгыдан су әдейі арналған ортадан тепкіш сораптар арқылы немесе сифонды жөне вакуумды қоңдырғылар арқылы айналады.

Практикада көргеніміздей, сифонды су жинағыш механика-ландырылған су жинағыштарға қарағанда 15-20 пайыз арзан. Су ясинайтын ұңғылардың орналасуы грунтта қабылдағыш коллекторы болады. Оған ағынды ұстайтын ысырма арқылы және кері қақпақты ұңғылар жайғасады. Сифонды су жинағыштарда ұңғы топтарының коллекторы вакуумды котелге бекітіледі. Оңың қысымы 0,08 МПа болады. Арнайы үлкен емес вакуумдық сораптар коллектордағы тұрақтылықты үстау үшін керек.

Котелдер сорап станцияларымен бірге бетонды шахталардың бірінші көтерілетін жеріне орналастырылады. Шахтаның жоғарғы бөлігіне электрлі станциялар, электрлі двигательдер және дистанцияны автоматтандыруға керекті заттар орналастырылады. Шахтада негізінен ортадан тепкіш сораптар қолданылады. Ортадан тепкіш сорап, сору құбырлары судың деңгейінде тұрғандықтан, оның ішінде үнемі су болады.

Шығу желілерінде ысырмалар орналастырылады. Кері клапанмен шығым өлшегіш шығу желілерінде екеу болады. Бұл жөндеу кезінде оңайға түседі. Ысырмалар, клапандар, шығым өлшегіш құралдары және басқа да қондырғылар, электр құрал-жабдықтары бар негізгі щахтаға су кетпес үшін, бөлек шахтаға орнал астырыл ады.

Механикалық су жинау жағдайында ұңғыға динамикалық деңгейден төмен қосымша күшті көтеруге арналған, бергіштігі 1-100 м3/сағ дейінгі артезлан ортадан тепкіш сораптары. Оның арыны 65-200 метр, электр двигателінің қуаты 2,5-150 кВт-қа тең. Бұл ортадан тепкіш сораптар механикаландырылған су көтеруде су жинағыш ұңғылардың электр двигательмен ортақ валда орналасады. Ол Периодтың күтімді жөндеуге және оның динамикалық деңгейде Жұмысын қадағалауды қажет етеді. Су жинағыш ұңғылардың сүзгіш бөлігін, жұмыс істеуі нашарланған уақытта, оның шығымын қайтадан орнына келтіру үшін периодтық тазалануы және ыстық бу арқылы тазалауды қажет етеді.

Тәжірибе жүзінде қабатқа айдалатын судың сапасының тұрақтылығы целесо тәрізді емес. Сондықтан қабаттың қуыстылығы, өткізгіштігі жайпақ диапазонда судың қажеттілігін өзгертеді және кейбір бөліктерінің құрамында В4 - сақталатындығын көрсетті.

Жарамды суларды көптеп айдауда, айдау ұңғыларына қажетті қысыммен айдалады. Сумен қамтамасыз ету жүйесіне су жинағыш қондырғылар, суды бірінші көтеруге арналған арынды станциялар, суды дайындайтын станциялар, тазаланған айдалатын суды бөлетін коллектор жөне суды 3-рет көтеруге арналатын станция кіреді немесе бұл суды айдау ұңғыларына жеткізіп отыратын шоғырлама-сорапты станция деп аталады. Сумен қамтамасыз ету жүйесінде әр бөлшектердің арасында артық суға арналған буферлі қазандар болады. Бұлар жүйе жұмысының үзілмеуін және элементтердің өткізгіштік қасиетінің өзгермуін қамтамасыз етеді.

Сифонды су жинағыштарда суды бірінші көтеруге арналған сорапты станциялар үлкен жартылай жер астындағы шахтада вакуумды котелдермен бірге орналастырылды.

Механикаландырылған суды бірінші көтеру станциясында функцияны әрбір су жинағыш ұңғыларына қондырылған сораптар атқарады. Бұл жағдайда сораптың арыны жалпы коллекторға жалғанған линиялар суды одан әрі станцияларға жеткізу үшін бергіштігі жақсы болуы керек.

Буферлі қазан судың бергіштігін үзбес үшін қосымша суды жеткізіп отыруды қамтамасыз етеді. Ал суды екінші көтеруге арналған сорапты станция - суды магистральдарға бөлуді және Шоғырлану сорабының станциясын қамтамасыз етеді. Бұл станцияда 6 сатылы 2 ортадан тепкіш сорап пайдалынады. Сораптың саны, бергіштігі, арыны, гидравликалық есептеуге алынады. Әрбір шоғырлану сорап станциялары (КНС) өзіне жақын тұрған қысымына қарап, тоқталған 3-6 айдау ұңғыларын сумен қамтамасыз етіп отырады. Әрбір айдау үңғылары шоғырлану сорап станциясымен бөлек құбырмен жалғанады.

Шоғырлану сорап станциясы мен айдау ұңғыларын жалғайтын құбыр үлкен қысымда жұмыс істейді. Оның қысымы 25 МПа дейін барады. Сондықтан бұл құбырлардың диаметрі 0,089 және 0,102 м дейін  болады.  Олар тереңге  орналастырылған. Жоғарғы қысымға арналған   диафрагментті есептегіштер   арқылы өлшенеді. Әрбір ұңғыға кететін судың шығымы және айдау қысымы бір қалыпты болғандықтан бұл өлшемдер жиі өлшенбейді.

ШСС Апп, 5 мстх10, 6 мстх20 және басқа сораптың түрлерімен жасақталады. Соңғы кезде қабаттың қысымын ұстауға арналған ортадан тепкіш сораптар жасалады. Бұл сораптардың кейбір техникалық көрсеткіштері төмендегідей: жоғарыда қондырғыны жауын-шашыннан қорғау үшін жабық металл кабинасы болады. Бұдан басқа блокты шоғырланған сорап станциясының құрамына көмекші блоктар кіреді. Олар электрді бөлу қондырғысы, арынды коллектордың өнімін бөлетін қондырғыдан, төменгі вольтті жабдықтардан және базада жасалған ЦНС 150x150 сорабынан, БКНС -автоматтандыру және басқару блогынан тұрады.

Осыған байланысты блокты шоғырланған сорапты станциялардың (БКНС) құрамына 1, 2 және 3-ші ЦНС 150-150 жұмыс сораптары және міндетті түрде қосымша бір сорап кіреді. Блокты Шоғырланған сорапты станциялардың (БКНС) өздерінің жетіспеушіліктері бар.

Сорапты жөндеген кезде және оны жіктеген кезде кабинаның қақпағын алуды жақсы қадағалау керек. Осындай жетіспеушіліктерде қарамасақ, қабат қысымын ұстау (ППД) жүйесін жасақтау кезіндегі монтаждық жұмыстардың мерзімін азайтады, қабаттың қысымының төмендеуіне жол бермейді.

Қазіргі кезде шоғырланған сорапты станция (КНС) және блокты шоғырланған сорапты станциялар (БКНС) қабат қысымын ұстау жүйесінде жоғарғы автоматтандырылған объект болып есептеледі. Олар практика жүзінде кейбір элементтерін периодттық тексеруден кейін қадағалаусыз жұмыс істей алады.

Қабатқа айдалатын сулар сапасына баға беру оның құрамына темірге байланысты. Мұнай қабаттарына айдалатын табиғи сулардың құрамында темір әртүрлі мөлшерде кездеседі. Сондықтан судың құрамында темір аз мөлшерде болуы керек (мг/м).

Қондырғының үздіксіз жүмыс істеуін реттеу үшін екінші су алатын ұңғы суға пайдалануға беріледі. Бірақта барлық су алатын ұңғылардың компрессорлы қондырғыны немесе терең сорапты қажет етуіне баланысты жұмыс аяғына дейін жасалған жоқ. Айдау қондырғылары төменгі коммуникациядан тұрады:

КНС-105-390 2-1 ортадан тепкіш сораптардан тұрады, екінші көтеруге арналған сораптар. Оның суды өндіруі 8640 м3 /тәу. Үш құмтасты сүзгіштен тұратын тазалау құрамы, оның суды өндіруі-3000 м3/тәу.

Арында магистральды су құбырларының ұзындығы 4000 метр. 78 ұңғыға арналған 9 суды бөлгіш будкалардан тұрады;.

4) 10,051 метр айдау құбырымен 21 ұңғыға  арналған шек. Жалпы жиынтығы 21/0051 м. Жалпы айдау құбырлары 14,3 м  құрайды.

Айдау қондырғылардың техникалық жағдайлары мынадай болады:

1. Құмтасты-грабенді болып келуіне  байланысты тазалау қанағатсыз  жағдайда;

2. Арынды магистральды су құбырлары  өзгеріссіз қалуы;

Суды бөлу құбыры өзгертіледі. 28рБ (6 және 8) жұмыс жасалған жоқ. Қалғандары өзгеріссіз болады. Айдау құбырларының ұзындықтары сол күйінде қалды.

 

1.7 Құм тығының сумен жуғандағы гидравликалық есебі

Ұңғының қалыпты жұмыс істеуі құм тығының сағада қалыптасуымен бұзылады. Ұңғыны құм тығынынан тазартудың ең тиімді жолы ұңғыны жуу.

Ұңғыны жуу тура және кері бағытта жүруі мүмкін. Тура жууда жуғыш сүйықтық ұңғыға түсірілген жуу құбырлар арқылы енеді. Жуылған құм тығыны жуу сұйықтығымен бірге НКТ мен жуу құбырлар арасындағы сақиналы кеңістік арқылы сыртқа шығарылады.