Қазақстан геологиялық барлау саласы

    Үкіметке 2013 жылы  Инфрақұрылымды дамыту жөніндегі  мемлекеттік бағдарлама әзірлеп, қабылдауды тапсырамын.

 

Үшіншіден, мемлекеттік активтерді басқару жүйесін жаңғырту.

Қазақстан - әлемдік ауқымда көлемі шағын экономика. Сондықтан оны өте тиімді басқару қажет. Ел біртұтас корпорация секілді жұмыс істеуі тиіс, ал мемлекет оның өзегі болуға тиіс.

Корпоративтік ойдың қуаты барлық процестердің біртұтас алып қаралуында жатыр. Барлық деңгейдегі мемлекеттік басқарушылар осындай бизнес-пайымға үйренуге тиіс.

Қайталап айтамын: елдің бюджетін жай бөліп қана қоймай, ойлы да салмақты инвестициялау қажет.

Тиімділіктің басты өлшемі – біздің салымдарымыздан түсетін қайтарым деңгейі. Елдің өндірістік әлеуетін қаншалықты еселей алсақ, Қазақстан халықаралық нарықта қосалқы емес, солғұрлым тезірек әлеуетті ойыншыға айналады.

 

    Ұлттық қор жаңа  экономикалық саясатқа көшудің  «локомотиві» болуға тиіс. Ұлттық  қордың қаражатын бірінші кезекте  ұзақ мерзімдік стратегиялық  жобаларға бағыттау керек. 2013 жылы  Ұлттық қорда қаражат жинақтау  жалғасуы тиіс, бірақ бұл қаражатты  мейілінше тиімді де ойластырып  пайдалану керек.

    Мемлекет Үшінші  индустриалдық революция нәтижесінде  пайда болатын секторларды ескере  отырып, ұлттық компаниялар арқылы  болашақтың экономикасын дамытуды  ынталандыруы тиіс. Ұлттық индустрия  біз өз елімізде өндіруге тиіс  ең жаңа композиттік материалдарды  тұтынуы керек.

    Мемлекет ақпараттық  технологиялар саласында транзиттік  әлеуетті дамытуды ынталандыруы  тиіс. 2030 жылға қарай Қазақстан  арқылы біз әлемдік ақпараттық  ағындардың кем дегенде 2-3%-ын  өткізуге тиіспіз. 2050 жылға қарай  бұл цифр кем дегенде екі  еселенуге тиіс.

    Сонымен қатар, жеке компаниялардың өз қаражатын  зерттеулер мен инновацияларға  салуын ынталандыру керек. Мына  нәрсені баса айтқым келеді: инновацияларды  енгізудің маңызы зор, бірақ бұл  басты нысана емес. Біздің жаңа  технологиялар сұранысқа ие болғанда, олар нарықта қажет болғанда  ғана ел нақты пайда алатын  болады. Олай болмаған күнде инновация  – ақшаны босқа шығындау деген  сөз.

    Жекелеген компаниялар  мен салаларды іріктеп қолдау  тәжірибесін тоқтату керек. Біз  әлеуметтік-маңызды стратегиялық  функцияларды атқаратын және  өзінің тиімділігін дәлелдейтін  салаларды ғана қолдауға тиіспіз.

 

Төртіншіден, табиғи ресурстарды басқарудың түбегейлі жаңа жүйесін енгізу қажет.

Біз ресурстарды экономикалық өсуді, ауқымды сыртқы саяси және сыртқы экономикалық уағдаластықтарды қамтамасыз ету үшін Қазақстанның маңызды стратегиялық артықшылығы ретінде пайдалануға тиіспіз.

 

    Қазірдің өзінде  шикізаттың жаңа қаржылық күйреу  жағдайында тұрақсыздандыруға ұшырайтын  халықаралық нарықтарға шығуын  барынша жеделдету қажет. Біздің  негізгі импорттаушыларымыз шикізат  сатып алуды елеулі қысқартуы, ал баға күрт төмендеуі мүмкін. Ал біздің озыңқы стратегиямыз  кейіннен елге ықтимал жаһандық  дағдарыс кезеңінен аман өтуге  көмектесетін қаражатты нарықтардың  тұрақсыздануы басталғанға дейін  өте тез жинақтауға мүмкіндік  береді.

    Технологиялық  революция шикізат тұтыну құрылымын  өзгертеді. Мысалы, композиттер технологиясын  және бетонның жаңа түрлерін  енгізу темір кені мен көмірдің  қорларын құнсыздандырады.

 

Бұл – қазіргі жоғары әлемдік сұранысты елдің мүддесіне пайдалану үшін табиғи ресурстарды өндіру мен әлемдік нарыққа жеткізу қарқынын арттырудың тағы бір факторы.

 

    Көмірсутегі шикізатының  нарығында ірі ойыншы болып  қала отырып, біз энергияның баламалы  түрлерін өндіруді дамытуға, күн  мен желдің энергиясын пайдаланатын  технологияларды белсенді енгізуге  тиіспіз. Бұл үшін бізде барлық  мүмкіндіктер бар. 2050 жылға қарай  елде энергияның баламалы және  жаңғыртылатын түрлерін қоса  алғандағы барлық энергия тұтынудың  кем дегенде тең жартысы келуге  тиіс.

 

***

Егер ұлтымыз шикізат ресурстарынан түсетін кірістерді 35 жылдан кейін пайдаланғысы келсе, бұған бүгіннен бастап дайындалу керек. Бізге арнайы стратегия әзірлеу – барлық ірі корпорациялар мен концерндер тәжірибесіндей алда тұрған барлық жылдарға барша жұмысты бөліп жоспарлау үшін басымдықтарды, серіктестерді айқындап алу қажет.

Бұл – біздің төл тарихымыздың басты сабағы: Қашаған бойынша келіссөздер мен дайындықты біз осыдан 20 жыл бұрын дерлік бастадық, ал нәтижесін тек қазір ғана алуға кірістік.

Стратегияны әзірлеудің негізгі бағыттары:

 

    Өңірлер инвестициялар  тартуға мүдделі болуы үшін  жер қойнауын пайдалануға мораторийді  жою қажет.

    Біз жай ғана  шикізат беруден энергия ресурстарын  қайта өңдеу мен аса жаңа  технологиялармен алмасу саласындағы  ынтымақтастыққа көшуге тиіспіз. 2025 жылға қарай біз өз нарығымызды  жаңа экологиялылық стандарттарына  сай жанар-жағармай материалдармен  толықтай қамтамасыз етуге тиіспіз.

    Біз инвесторларды  елімізге ең заманауи өндіру  және қайта өңдеу технологияларын  беру шартымен ғана тартуға  тиіспіз. Біз инвесторларға еліміздің  аумағында ең жаңа өндірістер  құратын болса ғана шикізаттарымызды  өндіру мен пайдалануға рұқсат  беруге тиіспіз.

    Қазақстан инвестиция  үшін өңірлік тартылыс күші  болуы тиіс. Біздің еліміз инвестиция  үшін және технологиялар трансферті  үшін Еуразиядағы ең тартымды  болуға тиіс. Мұның принципті  маңызы бар. Біз инвесторларға  қолда бар артықшылықтарымызды  көрсетуге тиіспіз.

    Барлық өндіруші  кәсіпорындар тек экологиялық  зиянсыз өндірісті енгізуге тиіс.

 

Құрметті отандастар!

Ұлт болашағы мен мемлекет қауіпсіздігі мүддесінде көмірсутегі шикізатының стратегиялық «резервін» құру керек. Стратегиялық резерв ел энергетикалық қауіпсіздігінің іргетасы болады. Осылайша біз ықтимал экономикалық сілкіністер жағдайына тағы бір қорғаныс шебін құрамыз.

***

Бесіншіден, бізге индустрияландырудың келесі фазасының жоспары қажет.

Екі жылдан кейін үдемелі инновациялық индустрияландыру бағдарламасын іске асырудың бірінші бесжылдығы аяқталады.

Үкімет индустрияландыру бағдарламасының келесі фазасының егжей-тегжейлі жоспарын әзірлеуі тиіс. Перспективалық технологиялық бағыттарды дамытудың сценарийі қажет.

Нәтижесінде, экспорттың жалпы көлеміндегі шикізаттық емес экспорттың үлесі 2025 жылға қарай екі есеге, ал 2040 жылға қарай үш есеге ұлғаюы тиіс.

Бұл үшін не істеу қажет?

 

    2050 жылға қарай  Қазақстан өзінің өндірістік  активтерін ең жаңа технологиялық  стандарттарға сәйкес толықтай  жаңартуы тиіс.

 

Бәсекеге ең қабілетті салаларда біз отандық өндірушілер үшін жаңа нарықтық тауашалар қалыптастыру стратегиясын белсенді әзірлеуге тиіспіз. Бұл, әсіресе, ДСҰ-ға кіру перспективаларын ескере отырып, кері индустрияландырудың ықтимал ыдыратушы әсерлерін болдырмауға мүмкіндік береді.

Отандық тауарлар бәсекеге қабілетті болуы тиіс. 2012 жылдың 1 қаңтарынан бастап Қазақстанның, Ресей мен Беларусьтің қатысуымен Біртұтас экономикалық кеңістік құрудың іс жүзіндегі кезеңі басталды.

Жиынтық ІЖӨ-сі 2 трлн. АҚШ доллары болатын, 170 млн. тұтынушыны біріктіретін осынау ауқымды нарық біздің бизнесті бәсекеге қабілеттілікке үйретуі тиіс. Бұл ретте осынау экономикалық-интеграциялық үдерісте Қазақстан өз егемендігінің бір мысқалын да жоғалтпайды.

 

    Біз экспортқа  бағытталған шикізаттық емес  секторды кеңейтуге негізделген  жаңа өндірісті дамытуға тиіспіз.

    Біз Үдемелі  индустриялық-инновациялық даму  мемлекеттік бағдарламасын өнеркәсіптік  қуаттарды импорттауға және технологиялар  алмасуға бағыттауға тиіспіз. Бұл  үшін бізге бірлескен халықаралық  компаниялар мен ел үшін пайдалы  серіктестіктер құру мен дамытудың  кіші бағдарламасы қажет.

    2030 жылға қарай  Қазақстан ғарыш қызметтерінің  әлемдік нарығындағы өз тауашасын  кеңейтіп, басталған бірқатар жобаларды  қисынды аяқтауға дейін жеткізуге  тиіс. Мен Астанадағы ғарыштық  аппараттар құрастыру-сынақтан өткізу  кешенін, қашықтан зондтау ғарыштық  жүйесін, ғарыштық мониторинг пен  жердегі инфрақұрылымның ұлттық  жүйесін және жоғары дәлдіктегі  спутниктік навигация жүйесін  айтып отырмын.

    Екі жетекші  инновациялық кластерді – Назарбаев  Университетін және Инновациялық  технологиялар паркін дамытуды  жалғастыру керек. Бізге төменкөміртекті  экономикаға жедел көшу қажет.

 

2013 жылы «жасыл көпір»  халықаралық ұйымын құруды, сонымен  қатар, Алматының маңындағы төрт  серіктес қалада Green4 жобасын іске  асыруды бастауды ұсынамын.

Елдің дамудың «жасыл» жолына көшуіне Астанадағы алда тұрған ЭКСПО-2017 қуатты серпіліс беруі тиіс. Астанада ғылым мен техниканың үздік әлемдік жетістіктері ұсынылатын болады.

Көптеген қазақстандықтар біз қол созып отырған «болашақтың энергиясын» өз көзімен көре алады.

***

Қазір мен еліміздің Үшінші индустриялық революцияға дайындығының шарты болып табылатын ең принципті мәселелерді атадым.

 

Алтыншыдан, ауыл шаруашылығын, әсіресе, ауыл шаруашылығы өніміне өсіп отырған жаһандық сұраныс жағдайында ауқымды жаңғырту қажет.

Әлемдік азық-түлік нарығының көшбасшысы болу және ауыл шаруашылығы өндірісін арттыру үшін бізге мыналар қажет:

 

    Егістік алаңын  ұлғайту. Мұндай мүмкіндік барлық  елдерде бірдей жоқ екенін  атап өтемін.

    Егістік түсімін, ең алдымен жаңа технологиялар  енгізу есебінен елеулі көтеру  қажет.

    Біз әлемдік  деңгейдегі мал шаруашылығы жемшөп  базасын құру үшін үлкен әлеуетке  иеміз.

    Біз экологиялылыққа  баса назар аудара отырып, ұлттық  бәсекеге қабілетті брендтер  құруға тиіспіз. Нәтижесінде мен  агроөнеркәсіптік кешеннің алдына  – экологиялық таза өндіріс  саласындағы жаһандық ойыншы  болу міндетін қоямын.

 

Ауылшаруашылық қайта өңдеуде және саудада фермерлік пен шағын және орта бизнесті дамыту.

Бұл – өзекті міндет. Бұл арада бізге:

 

    Жер өңдеу мәдениетін  өзгерту және жаңа ғылыми, технологиялық, басқарушылық жетістіктерді ескере  отырып, мал шаруашылығындағы дәстүрлерімізді  жаңғыртуымыз қажет.

    Аса ірі экспорттық  нарықты меңгеру үшін біз қай  азық-түліктің жаппай өндірісін  басты етіп қоятынымызды айқындауымыз  керек.

 

Алынған шаралардың нәтижесі 2050 жылға қарай ел ІЖӨ-дегі ауылшаруашылық өнімінің үлесі 5 есе артуы болуы тиіс.

2013 жылдың өзінде Үкіметке  мыналарды тапсырамын:

 

    Ел агроөнеркәсіп  кешенінің 2020 жылға дейінгі дамуының  жаңа бағдарламасын әзірлеу.

    2020 жылға қарай  ауыл шаруашылығын мемлекеттік  қолдаудың көлемін 4,5 есе арттыру.

    Ең жаңа агротехнологияларды  қолдануға бағытталған орта және  ірі тауарлық ауылшаруашылық  өндірістерін құру жөніндегі  заңнамалық және экономикалық  ынталандырулар жүйесін тұжырымдау.

    Берілгеннен кейін  белгілі бір кезеңде игеру  қолға алынбаған жерлерге салық  мөлшерлемелерін көтеруді енгізу.

 

Жетіншіден, еліміздің су ресурстарына қатысты жаңа саясат тұжырымдау қажет.

Ауыл шаруашылығы мұқтаждығы үшін бізге аса көп су көлемі қажет. Осыған байланысты біз:

 

    Басқа елдердегі, мысалы, Австралиядағы сумен қамтамасыз  ету проблемаларын шешудің озат  тәжірибесін мұқият зерделеп, оны  біздің жағдайымызда пайдалануға  тиіспіз.

    Бізде елеулі  қоры бар жерасты суларын өндіру  мен үнемді пайдаланудың ең  озат технологияларын енгізу  қажет.

    Агроөнеркәсіп  секторында ылғал үнемдеу технологиясына  кешенді түрде ауысуға тиіспіз.

 

Қоғамымыздағы ой-сананы түбегейлі өзгерту қажет. Біздің ең асыл табиғи байлығымыз – суды ысырап етуді тоқтатуымыз қажет.

2050 жылға қарай Қазақстан  сумен қамтамасыз ету проблемасын  түбегейлі шешуге тиіс.

Үкіметке дәйектілікпен, бірінші кезеңде 2020 жылға қарай – тұрғындарды ауыз сумен қамтамасыз ету, 2040 жылға қарай суару проблемасын шешетін ұзақмерзімді бағдарлама жасауды тапсырамын.

 

2. КӘСІПКЕРЛІКТІ – ҰЛТТЫҚ  ЭКОНОМИКАНЫҢ ЖЕТЕКШІ КҮШІН ЖАН-ЖАҚТЫ  ҚОЛДАУ

 

Отандық кәсіпкерлік жаңа экономикалық бағыттың қозғаушы күші болып табылады.

Шағын және орта бизнестің экономикадағы үлесі 2030 жылға қарай, ең аз дегенде, екі есе өсуге тиіс.

Біріншіден, біз адамға ол үшін мемлекет барлық проблемаларын шешіп беруін күтпей, өзін бизнесте сынап көруге, елде жасалып жатқан экономикалық өзгерістерге толыққанды қатысушыға айналуына жағдай туғызуымыз керек.

Іскерлік мәдениетінің деңгейін көтеру мен кәсіпкерлік бастаманы ынталандырудың маңызы үлкен.

Ол үшін төмендегідей шаралар қажет:

 

    Шағын және орта  бизнестің бірлестіктер мен кооперацияларға  ұмтылысын көтермелеу, оларды қолдау  мен көтермелеудің жүйесін жасау.

    Жергілікті бизнес-бастамаларды  көтермелеу және мейлінше аз, бірақ қатаң реттеу есебінен  ішкі нарықты дамыту.

    Бизнеске жасанды  бөгеттер тудыратын мемлекеттік  шенеуніктер үшін жаңа, әлдеқайда  қатаң жауапкершілік жүйесін  енгізуді қарастыру.

    Жаңа жағдайларды, соның ішінде біздің Еуразиялық  экономикалық кеңістікке қатысуымызды, алда Дүниежүзілік сауда ұйымына (ДСҰ) кіретінімізді ескере отырып, отандық кәсіпкерлерді қолдау  тетіктерін жетілдіру және олардың  мүдделерін қорғау мен ілгерілету  үшін қажетті барлық шараны  қабылдау.

 

Бүгінгі күннің міндеті – ұсақ кәсіпорындар мен жеке кәсіпкерлерді орта деңгейге көшіру үшін жағдай және алғышарттар қалыптастыру.