Қазақстан геологиялық барлау саласы

 

Құрметті қазақстандықтар!

Қымбатты отандастар!

 

Біз шешуге тиісті міндеттер парадигмасы сапалық тұрғыдан өзгерді.

 

Жаңа сын-қатерлерді лайықты қабылдау үшін ендігі жерде 2030 Стратегиясының аясы жеткілікті емес. Біз жоспарлау көкжиегін кеңейтіп, 15 жыл бұрынғыдай кезекті дүниетанымдық серпіліс жасауымыз керек.

Біріншіден, Қазақстан - қазіргі заманғы мемлекет. Біздің мемлекетіміз кемелдікке жетті. Сондықтан да бүгінгі күн тәртібі мемлекеттің қалыптасуы кезеңіндегіден өзгеше.

Дүниеде болып жатқан өзгерістердің сипаты мен тереңдігі, жаһандық өзара іс-қимыл ұзақ мерзімді дамуды талап етеді. Көптеген елдер қазірдің өзінде 2030-2050 жылдардың арғы жағына көз жіберуге тырысады. «Басқарылатын болжамдау» қазіргі тұрақсыз кезде мемлекеттер дамуының маңызды тетігіне айналуда.

Екіншіден, «Қазақстан-2030» Стратегиясы біздің мемлекеттілігіміздің қалыптасу кезеңі үшін жасалған болатын. Өзінің базалық өлшемі бойынша ол орындалды.

Үшіншіден, біз жаңа шындық тудырған сынақтар мен қауіп-қатерлерге кезігіп отырмыз. Олар жалпылық сипат алып, барлық елдер мен өңірлерге әсерін тигізуде.

Біз «Қазақстан-2030» Стратегиясын тұжырымдаған кезде нәтижесінде жаңа, мүлдем күтпеген, экономикалық және геосаяси жағдаяттар туындайтын, өз көлемі жағынан теңдесі жоқ әлемдік қаржы-экономикалық дағдарыс төнеді деп ешкім күтпеген еді.

2030 стратегиясы 1997 жылы ашық  құжат ретінде жасалды. Біз о  бастан-ақ оған түзетулер енгізу  мүмкіндігін ескердік.

Әлемдегі жағдай өзгеретінін және өмір өз түзетулерін енгізуі мүмкін екенін түсіне отырып, менің тапсырмам бойынша жаңа жағдайдағы біздің орнымыз бен біздің мүмкіндіктерімізді ой елегінен өткізе отырып жұмыс істейтін жұмыс тобы құрылды.

Олардың талдау жұмыстарын ескере отырып, мен ұлттың 2050 жылға дейінгі жаңа саяси бағытын жасауды ұсынамын, оның ішінде 2030 Стратегиясының міндеттерін орындау жалғасын табатын болады. Уақыт пен жағдай 2030 бағдарламасы сияқты біздің жоспарларымызға түзетулерін енгізетінін нақты түйсінуіміз керек.

2050 жыл - жай бейнелі дата  емес.

Бұл бүгінде әлемдік қауымдастық бағдар ұстап отырған нақты мерзім.

БҰҰ-да 2050 жылға дейінгі өркениеттер дамуының жаһандық болжамы әзірленді.

2050 жылға дейінгі болжамдық  баяндаманы Дүниежүзілік азық-түлік  ұйымы жариялады.

Қазір елдердің дені осындай ұзақ мерзімді стратегиялар әзірлеп, қабылдауда. Қытай өзі үшін дәл осындай стратегиялық жоспарлау көкжиегін айқындап алды.

Ірі трансұлттық компаниялардың өзі алдағы жарты ғасырға даму стратегияларын әзірлеуде.

Он бес жыл бұрын, 2030 Стратегиясы қабылданғанда біздің жаңа мемлекетімізде дүниеге келген қазақстандықтардың жаңа буыны енді ғана мектепке баруға даярланып жатты.

Бүгінде олар еңбек етуде немесе жоғары оқу орындарын аяқтауда.

Енді екі-үш жылдан соң Тәуелсіздіктің екінші буыны дүниеге келе бастайды.

Сондықтан қазірдің өзінде оларға дұрыс бағдар нұсқау туралы ойланғанның маңызы зор.

Біздің басты мақсатымыз 2050 жылға қарай Жалпыға ортақ еңбек қоғамын құру.

Қазақстан ХХІ ғасырдың ортасына қарай әлемнің ең дамыған 30 елінің қатарында болуға тиіс.

Біздің жетістіктеріміз бен қазақстандық даму үлгісі Жаңа саяси бағыттың негізі болуға тиіс.

Қазақстан-2050 стратегиясы – Қазақстан-2030 стратегиясының жаңа кезеңдегі үйлесімді дамуы. «Біз кімбіз, қайда барамыз және 2050 жылға қарай қайда болғымыз келеді?» деген сұрақтарға жауап осы. Жас ұрпақтың нақ осыған мүдделі екеніне сенімдімін.

Осыған орай, ұлттың 2050 жылға дейінгі жаңа саяси бағытының жобасын ұсынамын. Бұл менің Қазақстан халқына жолдауым болады.

***

Біз қайда бара жатырмыз? Қазақстан 2050 жылға қарай әлемнің ең дамыған отыз елінің қатарында болуға тиіс.

Дамушы елдер арасында осы клубтағы орынға бәсекелестік қатал болмақ. Күн астындағы орын тек ең мықтыларға арналғанын нақты сезіне отырып, ұлтымыз жаһандық экономикалық тайталасқа дайын болуға тиіс. Біз бірінші дәрежедегі мынадай мақсаттарымызды назардан шығармастан, нысаналы әрі шабытты жұмыс істеуіміз керек:

 

    Мемлекеттілікті  одан әрі дамыту және нығайту.

    Экономикалық саясаттың  жаңа қағидаттарына көшу.

    Ұлттық экономиканың  жетекші күші – кәсіпкерлікке  жан-жақты қолдау көрсету.

    Жаңа әлеуметтік  үлгіні қалыптастыру.

    Білім беру мен  денсаулық сақтаудың қазіргі  заманғы және тиімді жүйесін  құру.

    Мемлекеттік аппараттың  жауапкершілігін, тиімділігі мен  функционалдығын арттыру.

    Халықаралық және  қорғаныс саясатының жаңа сын-қатерлеріне  парапар саясат құру.

 

Бүгін, сонымен қатар, мен 2050 жаңа саяси бағыттың табысты басталуын қамтамасыз ететін 2013 жылғы бірінші кезектегі міндеттерді атағалы отырмын.

Осы міндеттерге сәйкес Үкімет шұғыл түрде 2013 жылғы жалпыұлттық іс-қимыл жоспарын әзірлеуі тиіс.

Осынау аса маңызды құжат нақты тапсырмаларды қамтуы және биліктің атқарушы, заң шығарушы және сот тармақтары басшыларының дербес жауапкершілігін көздеуі тиіс. Президент Әкімшілігі оны дайындау және кейіннен іске асыру барысын ерекше бақылауға алуға тиіс.

Енді мен Қазақстан 2050 стратегиясының негізгі бағыттары туралы өз пайымдауымды алға тартқым келеді.

 

1. Жаңа бағыттың экономикалық  саясаты – пайда алу, инвестициялар  мен бәсекеге қабілеттіліктен  қайтарым алу принципіне негізделген  түгел қамтитын экономикалық  прагматизм

 

    ТҮГЕЛ ҚАМТИТЫН  ЭКОНОМИКАЛЫҚ ПРАГМАТИЗМ

 

Жаңа бағыт экономикалық саясатының мәні – түгел қамтитын экономикалық прагматизм, шын мәнінде бұл біздің бүгінгі көзқарастарымыз бен ұстанымдарымызды түбегейлі өзгерту.

Бұл нені білдіреді?

Бірінші. Экономикалық және басқару шешімдерін түгелдей экономикалық мақсаттылық және ұзақ мерзімді мүдделер тұрғысында қабылдау.

Екінші. Қазақстан толыққанды бизнес-серіктестік ретінде қатыса алатын жаңа нарықтық тауашаларды айқындау. Экономикалық дамудың жаңа тіректерін құру.

Үшінші. Экономикалық әлеуетті арттыру мақсатында қолайлы инвестициялық ахуал құру. Инвестициядан алынатын кірістілік пен қайтарым.

Төртінші. Экономиканың тиімді жеке секторын құру және мемлекеттік-жекеменшік серіктестікті дамыту. Экспортты мемлекеттік ынталандыру.

Жаңа кадр саясаты

Жаңа экономикалық саясат табыстылығының басты шарты кадрлар арқылы нығайтылуға тиіс. Бұл үшін біз:

 

    Басқарушылық ресурсын  жетілдіруге тиіспіз әрі бұл  үшін бізде резервтер бар.

 

Менеждменттің жаңа құралдарын және мемлекеттік сектордағы корпоративтік басқарудың қағидаларын енгізу қажет.

 

    Мұнымен бір  мезгілде халықаралық еңбек бөлінісінен  пайдалы жағын алуымыз, атап айтқанда, біздің жаңа бағытымыздың бірқатар  міндеттерін іске асыру үшін  аутсорсинг бағдарламалары арқылы  сыртқы кадр ресурстарын тартуымыз  керек. Біз сонымен қатар ашық  нарықтағы ең үздік шетел мамандарын  тартуға және оларды елімізге  жұмысқа шақыруға тиіспіз.

 

Кең көлемді халықаралық тәжірибесі бар әрі білімді басқару кадрларды пайдалану екі бірдей нәтиже береді: біз өндірісіміздің менеджментін жаңғыртумен қатар, өзіміздің отандық кадрларымызды үйретеміз. Бұл - біз үшін жаңа тәжірибе.

 

2050 жылға дейін кезең-кезеңмен  мынадай міндеттерді шешу принципті  маңызды:

Біріншіден, мемлекеттің макроэкономикалық саясаты жаңғыртылуы тиіс.

Бюджет саясаты

 

    Біз бюджет саясатының  жаңа принциптерімен қарулануға - өз мүмкіндіктеріміз шегінде  ғана шығындануға және тапшылықты  барынша мүмкіндікте қысқартуға  тиіспіз. Ұзақ мерзімде олардың  сақталуын қамтамасыз ете отырып, «қиын-қыстау» күнге резервтер  жинау қажет.

    Бюджеттік-қаржылық  процеске деген көзқарас жекелей  салымдарға көзқарас секілді  ұқыпты да ойластырылған болуға  тиіс. Басқаша айтқанда, бірде-бір  бюджеттік теңге ысырап болмауға  тиіс.

    Мемлекет бюджеті  ұзақ мерзімді перспектива тұрғысынан  қарағанда өнімді, мәселен, экономиканы  әртараптандыру және инфрақұрылымды  дамыту секілді жалпыұлттық жобаларға  бағытталуы тиіс.

 

Инвестициялар үшін объектілерді олардың мақсаттылығы және қайтарымдылығы тұрғысынан қатаң іріктеу қажет. Ең заманауи объектілердің өзі оларды ұстап тұру үшін шығыстарды талап етіп, бірақ кірістер әкелмейтін болса және ел азаматтарының проблемаларын шешпейтін болса, бюджетке масыл боларын есте сақтаған жөн.

Салық саясаты

 

    Өндіріс және  жаңа технологиялар саласындағы  салық салу объектілері үшін  қолайлы салық режімін енгізу  қажет. Қазір бұл жұмыс басталды. Оны жетілдіру мақсатын қоямын. Барлық қолданыстағы салық жеңілдіктеріне  ревизия жүргізіп, оларды мейілінше  тиімді ету керек.

    Біз салық әкімшілігін  ырықтандыру және кеден әкімшілігін  жүйелендіру саясатын жалғастыруға  тиіспіз. Салық есептілігін жеңілдетіп  әрі мейлінше азайту қажет.

 

Біз нарық қатысушыларын салықтан жалтару жолдарын іздеуге емес, бәсекелестікке ынталандыруымыз қажет.

 

    Салықтық қадағалауды  прагматикалық азайту шаруашылық  субъектілерінің салық қызметімен  диалогын азайтуға тиіс. Алдағы  бес жылда бәріміз онлайн-электрондық  есептілік режіміне көшуіміз  керек.

    2020 жылдан бастап  біз салықтық несиелендіру практикасын  енгізуіміз керек. Басты міндет  – кәсіпкерлердің инвестициялық  белсенділігін ынталандыру.

    Жаңа салық саясаты  әлеуметтік бағыт алуға тиіс. Бұл үшін 2015 жылдан бастап ынталандыру  шаралары кешенін, соның ішінде  білім беруге, өзін, өз отбасын, қызметкерлерін  медициналық сақтандыруға қаражат  салатын азаматтар мен компанияларды  салықтан босату практикасын  көздейтін ынталандыру кешенін  әзірлеу қажет.

 

Осылайша, бизнес деңгейіндегі болашақ салық саясаты ішкі өсімді ынталандыруы және сыртқы нарықтарға отандық экспортты, ал азаматтар деңгейінде олардың қорларын, жинақтарын және салымдарын ынталандыруға тиіс.

Ақша-кредит саясаты

 

    Әлемдік экономикадағы  қолайсыз ахуалды ескере отырып, біз инфляциядан әрбір қазақстандықтың  кірістерін қорғауды қамтамасыз  ететін және экономикалық өсім  үшін лайықты деңгейін ұстап  тұратын боламыз. Бұл жай ғана  макроэкономикалық мәселе емес, бұл елдің әлеуметтік қауіпсіздігінің  мәселесі. Және де бұл – 2013 жылдың  өзінен бастап Ұлттық Банк  пен Үкімет жұмысының басты  мәселесі.

    Қазақстандық банктер  өз кезегінде өзінің мақсатын  орындауға және нақты экономика  секторының кредиттік ресурстарға  деген қажеттілігін қамтамасыз  етуге тиіс. Бұл ретте қаржылық  жүйеге бақылауды әлсіретуге  болмайды, банктерді проблемалық  кредиттерден тазарту және қорландыру  мәселелерімен тығыз айналысу  қажет.

 

Бұл үшін Ұлттық Банк пен Үкіметке Президент Әкімшілігінің үйлестіруімен экономиканы қажетті ақша ресурстарымен қамтамасыз етуге бағытталған түбегейлі ақша-кредит саясатының жаңа жүйесін әзірлеу қажет болады.

Мемлекеттік және сыртқы қарызды басқару саясаты

 

    Біз елдің мемлекеттік  қарызының деңгейін тұрақты бақылауда  ұстауға тиіспіз.

    ІЖӨ-ге қатысты  бюджет тапшылығын 2013 жылғы 2,1%-дан 2015 жылы 1,5%-ға дейін төмендету керек.

 

Мемлекеттік қарыз аз мөлшерлі деңгейде қалуға тиіс. Бұл қағидатты міндет, өйткені, біз әлемдік тұрақсыздық жағдайында бюджетіміздің тұрақтылығын және ұлттық қауіпсіздігімізді тек осылай ғана қамтамасыз ете аламыз.

 

    Экономиканың квазимемлекеттік  секторы борышының деңгейін қатаң  бақылау қажет.

 

Екіншіден, біздің инфрақұрылымды дамытуға деген қағидатты түрде жаңа көзқарасымыз болуға тиіс.

Инфрақұрылым экономикалық өсімнің мүмкіндіктерін кеңейтуге тиіс.

Инфрақұрылымды екі бағытта дамыту: ұлттық экономиканы жаһандық ортаға кіріктіру, сонымен қатар, ел ішінде өңірлерге қарай қадам жасау қажет.

 

    Өз пайдамызды  мұқият есептей отырып, Қазақстанның  шегінен тыс өндірістік көліктік-логистикалық  объектілер құру үшін, елден сыртқа  шығуға назар тіктеудің маңызы  зор. Біз қазіргі түсініктерімізден  арылып, өңірде және барша әлемде  – Еуропада, Азияда, Америкада, мысалы, теңізге тікелей шыға алатын  елдердің порттары, әлемнің тораптық  транзиттік нүктелеріндегі және  тағы басқа, көліктік-логистикалық  хабтар секілді қазіргі заманғы  кәсіпорындар құруға тиіспіз. Осы  мақсатта «Жаһандық инфрақұрылымдық интеграция» арнайы бағдарламасын әзірлеу қажет болады.

    Біз өз транзиттік  әлеуетімізді дамытуға тиіспіз. Бүгінде нәтижесінде 2020 жылы Қазақстан  арқылы транзиттік тасымалдау  екі есеге ұлғаюы тиіс болатын  бірқатар ірі жалпыұлттық инфрақұрылымдық  жобалар іске асуда. 2050 жылға қарай  – бұл цифр он есе ұлғаюға  тиіс.

    Осының бәрі  басты мақсатқа – экспортымызды  тек біздің өніміміз бен қызметтерімізге  деген ұзақ мерзімді сұраныс  болатын әлемдік нарықтарға қарай  жылжытуға бағынуға тиіс.

    Инфрақұрылым жасау, сонымен қатар, табыстылық заңына  бағынуға тиіс. Жаңа бизнестерді  дамытуға және жұмыс орындарын  ашуға бастайтын жерде ғана  құрылыс жүргізу қажет.

    Шалғай өңірлерді  немесе тұрғындарының тығыздылығы  жеткілікті емес өңірлерді өмірлік  маңызды және экономикалық қажет  инфрақұрылым объектілерімен қамту  үшін біз «инфрақұрылымдық орталықтар»  құруға тиіспіз. Бұл үшін көлік  жүйесінің озыңқы инфрақұрылымын  құруды қамтамасыз ету қажет.