Физика бойынша электронды оқулықтардың мазмұнын талдау.Олардың физика сабағында қолданудың методикалық әдіс-тәсілдері

көрсеткішін көрсетер еді.

Сонымен, мультимедиа  ақпаратты берудің бірнеше тәсілдерінің интерактивті өнімде бірігуін білдіреді  – мәтін, қозғалмайтын суреттер ( суреттер және фотосуреттер), қозғалатын бейнелер ( мультипликация және видео) және дыбыс (сандық және MIDI).

Аудиоақпарат (аудиоинформация) құрамына сөз, музыка және сандық эффектілер. Бұнда аса маңызды сұрақ тасымалдаушының  ақпараттың көлемі болып табылады.Аудиомен салыстырғанда видеоақпарат   ( видеоинформация)  әлдеқайда көп мөлшерде қолданылатын элементтермен ұсынылады. Ең алдымен мұнда статистикалық видеоқатардың элементтері енеді. Оларды мынадай екіге топқа бөлуге болады: графика (суреттелген бейнелер) және фото. Бірінші топқа графикалық режимдегі әртүрлі суреттер, интерьерлер, беттер, символдар кіреді. Екінші топқа фотосуреттер және сканерленген бейнелер. 

 Мультимедиалық  өнімдердің  басқа ақпараттық  ресурстардың түрлерінен айырмашылығы  ақпараттық көлемінің үлкендігі болып табылады, сондықтан да қазіргі таңда бұл өнімдердің негізгі тасымалдаушысы болып көлемі 650 Мбайт болатын CD-ROM оптикалық дискі табылады. Профессионалды түрде қолдану үшін бір қатар басқа құрылғыларда бар ( CD-Worm, CD-Rewritable, DVD және т.б.), бірақ олардың құны өте жоғары.

Гипермәтіндік және гипермедиа құралы

 

Гипермәтін –  бұл мәтіндік материалдың сызықтық емес берілу тәсілі, осы жағдайда мәтінде  ерекшеленген сөздер болады, бұл мәтіндік фрагменттер өзара белгілі бір байланыста болады. Бұл жағдайда, қолданушы мәтіннің парақтарын ретімен парақтап қана қоймай, сонымен қатар ол сызықтық бейнелеуден қандайда бір түртпені алып тастай алады.

Гипермәтін – терминдерден, ұғымдардан, әртүрлі концепциялардан, кестелерден, графиктерден және диаграммалардан тұратын мәліметтер базасы ретінде берілетін ақпараттық оқыту ортасы. Мәтіндерді қазақ, орыс, ал кейбірін ағылшын тіліндегі дыбыстар арқылы айтуға болады. Гипермәтін бейне материалдарымен  толықтырылған.  
          Электронды оқулықтың операциялық компоненті интерактивті формада берілген тапсырмаларды орындау арқылы іске асырылады.  
Электронды оқулықтың нәтижелік бақылау компоненті тест алу жолымен жүргізіледі. Электронды оқулықта тестердің екі түрі берілген: бір дұрыс жауабы бар. Тест соңында оқушы өзі қате жіберген сұрақтарды тексеріп көре алады, әрбір тестен соң сұрақтардың реттік орны ауыстырылып отырады.

Қазіргі таңда  көптеген гипермәтіндік форматтар  бар ( HTML, DHTML, PHP және т.б.)

 

 

 

Құрал таңдау критерийлері

 

Құрал таңдау алдын да міндетті түрде бағалау болуы керек:

• белгілі бір құралдың ақпараттық конфигурациясы;
• сертификатталған бағдарламалық жүйе;
• қажетті дәрежедегі мамандар.

Бұдан басқа, электрондық оқулықтың бағыттарын міндетті түрде қарастыру қажет, жаңа мәліметтерге модификациялық толықтырулар енгізу қажет,  жад көлеміне шектеу және т.б.

  Мультимедиалық құрал технологиясының қарқынды дамуына байланысты және гипермедиа жеткілікті түрде арзандап барады, олар көпшілік қолданатын дербес коипьютерде орналастырылады. Бұдан басқа, аппараттық құралдың қуаты мен жедел қимылы жоғарғы дәрежелі құралдарда қолданылуына рұқсат етілген.

 

Электронды оқулықтың  құрылымдық ұйымдастырылуы

 

Компьютер өнімдерінің  нарықта бағдарламаны меңгерушілер саны жыл сайын өсіп келеді, электрондық  оқулық т.б. Осы жайлы көптеген сөз таластар болып жатыр, яғни «электронды оқулық» қандай болуы тиіс, қандай функциялар оның міндетіне енеді. Электронды оқулықтың дәстүрлік қатары: оқулық материалының берілуі, тәжірибе, тесттеу.

Қазіргі таңда  оқулыққа мынадай талаптар қойылып отыр:

1. Таңдап алынған ақпарат курсы бойынша жақсы құрылым және фрагментті курстың шектеулі сандар мен жаңаша түсінігі  аяқталуы керек.
2. Әрбір фрагмен, мәтінмен қатар, ақпаратты аудио немесе видео («тірі дәріс») түрінде көрсетуі қажет.
3. Мәтіндік ақпарат тірі дәрістің кейбір жарты бөлігін көшіруі мүмкін.
4. Қиын моделдер немесе құрылғыны білдіретін жеңілдіктер болуы керек, пайда болатын немесе жоғалып кететін курсор қимылымен бірге қозғалатын бөлік элементтер ( карталар, жоспарлар, схемалар, бұйымды құрастыру сызбалары, денені басқарушы пульт және т.б.)
5. Мәтіннің бөлімдері көпсалалы түрткілермен жалғастырылуы керек, уақыт тапшылығына қарамастан керек ақпаратты іздеуге көмек көрсетеді. Элементке белгілі бір пәннің сөздігінің қосылуы.
6. Видеоақпарат немесе анимациялар белгілі бір бөлімдерге жалғасуы керек, себебі оларды қарапайым шығармада түсіну қиынға соғады. Бұл жағдайда, қолданушының уақыт жоғалтуы бес-он есе аз дәстүрлік оқулықпен салыстырғанда. Кейбір құбылысты адамға суреттеп беру мүмкін емес, ешқашан оларды көрмеген ( сарқырама, от және т.б.) Бейнебаяндар уақыттың масштабын өзгертуге және құбылыстың тездетілген, керісінше баяндатылған немесе таңдаулы түрі болуы мүмкін.
7. Аудиоақпараттың бар болуы, көп жағдайда негізгі және қосалқы өзгермейтін оқулық бөлімі болып табылады

 

Электронды оқулықтың  жұмыс істеу режимі

 

Электронды оқулықтың  үш негізгі жұмыс істеу режимі:

• тексерусіз білім алу;
• тексеру арқылы білім алу, бұл жағдайда әрбір бөлімнің соңында  жауап беруге арналған сұрақтар, материалды қабылдау дәрежесін көрсетеді;
• тесттік бақылау, бұл жалпы білімнің деңгейін  баға түрінде көрсетеді.

Қазіргі таңда оқулыққа келесідей талаптар қойылады:

құрылымдық, қарым-қатынастағы  ыңғайлық, бұйым материалының көрінісі. Жоғарыда көрсетілген талаптарды орындауда белгілі бір мақсатпен гипермәтіндік технология қолданады.

Қазіргі кезде  білім процесінің әртүрлі тұлғалары  арасында қашықтықтан мәлімет алмасу ісі мүмкін болып, олар бір-бірімен  ашық түрде компьютерлер көмегімен  өз пәндері айналасында пікірлесе  алатын болды.

Сол себепті  электрондық оқулықтарды әзірлеп, оны дамытудағы ұсыныстар мен пікірлер арқылы тиімділігін бірте-бірте арттыратынын көрсетеді. Оқушылар үшін электрондық оқулық – мектепте оқыған жылдардың барлығында да өздері толықтырып отыра алатын және нәтижелік емтиханға дайындалуға көмектесетін мәліметтер базасы болып келеді. Электронды оқулықтармен жұмыс істеу әрбір оқушының өз мүмкіндігін есепке ала отырып, оқып үйрену ісін жеке дара жүргізуі болып саналады.  
Электронды оқулық – дисплей экранында көрінетін жай ғана мәтін емес – ол оқушыға өз жолымен, керекті материалдарды жеке меңгеруге арналған күрделі, көпсатылыжүйе, оқулықтың қажетті бөлімдерін қайталап, игеру тәсілі мен логикасын да өзіне тән етіп таңдап алып, осы сәтте ең керек деген материалдарды қарап шығуға мүмкіндік береді. Оның гипермәтіні нақты құрылымдардан тұрады да, бір-бірімен тығыз байланысқан ықшам логикалық жүйе болып табылады.

 Бұл жүйемен  танысу арқылы оқушы практикалық  негізде алгоритмдік ойлау қабілетін  дамыта алады. Ал өзіне қажетті мәліметті компьютер жадының керекті ұясынан іздеп таба білу да әрбір баланың бүгін талап етілетін стратегиялық ойлау қабілетін қалыптастырады.  Электронды оқулықтың операциялық компоненті интерактивті формада берілген тапсырмаларды орындау  арқылы  іске  асырылады. Электронды оқулықтың нәтижелік бақылау компоненті тест алу жолымен жүргізіледі. Электронды оқулықта тестердің екі түрі берілген: бір дұрыс жауабы бар. Тест соңында оқушы өзі қате жіберген сұрақтарды тексеріп көре алады, әрбір тестен соң сұрақтардың реттік орны ауыстырылып отырады.  

 

Электронды оқулықтар қашықтан білім беру құралы ретінде

 

Электронды оқулықты қолдану режимінің бірін қашықтықтан  білім беру құралы ретінде қарастыру.

Қашықтықтан білім  беру – білім беру кешені, ауқымды  аудандағы  елдімекенде және шет елде мамандандырылған ақпараттық білім беру ортасының көмегімен, базалық ортаның қашықтықтан білім беру ортасымен ауысуы ( серік теледидар, радио, компьютерлік байланыс, және т.б.) Ақпараттық-білім беру жүйесі яғни, қашықтықтан білім беру өз алдына жүйелі-жинақталған құралдың мәліметтерінің беруді көздейді, ақпараттық ресурстар, өзара әсерлесу хаттамасы, ақпаратты-бағдарламалық және жинақталған әдіс-тәсілдік камтамасыз ету, қолданушының білімдік сұраныстарын қанағаттандыру. Қашықтан білім беру білім саласының ажырамас бір бөлігі болып табылады және адамның білім алу құқығын, ақпаратты қабылдау құқығын растайды.

Яғни, қашықтан білім беру деп білім беруге бағытталған  қандайда бір білім жүйесін айтамыз. Егер, осы белгімен келісер болсақ, онда «кәрі қайырлы» сырттай білім алу және қазіргі  қашықтан білім алу. Қалайша индивидуализациялық   элементтерді  қашықтан білім беруде қолданды?

Қазіргі таңда  қазіргі компьютерлер жоғары эффектпен ақпарат көздерінің тәжірибелік түрлерін жіберуде, және бізге негізінен оларды маңызды деп ұсынады , бірақ олар адаптық алгоритм білімін және оқулық материалын қолдану объективті және оперативті қайтармалы байланыс удерісінде болады, бұдан көретініміз, қағидалы айырмашылығы қашықтан білім берудің қазіргі таңда дәстүрлік сырттай білм алудан айырмашылығы «қалам және парақты» компьютер алмастырады, ал «почтаны» - Интернет. Мультимедиалық компьютер – бұл жаңа интегралды ақпаратты тасымалдаушы ғана емес,  бұл – құрылғы модельді толық және адекватты түрде көрсетеді ”face to face”. Бұдан басқа, тек қана компьютерлерде ақпараттық-сөздік жүйесі негізгі гипермедиалық түртпе түрінде болады, бұл да индивидуалды білім алудың маңызды бір бөлігін құрайды.

Қашықтан білім  берудің негізгі үдерісі: оқытушы  мен оқушының арасындағы интерактивті қарым-қатынасақпараттық технологияларда берілген бағдарлама курсы бойынша өздік білімдері мен үйренулерін қамту болып табылады.

Қашықтан білім  беру мен дәстүрліктің айырмашылығы. Бұл:

1. кеңістіктегі оқытушы мен оқушының арасындағы ажырама;
2. білім үдерісі оқушының активті ролін ұлғайтып:білім мақсатында форма мен темп таңдау;
3. құрал таңдау, арнайы қашықтан білім алуға арналған.  

Қашықтан білім  алудың қарқындауына әсерін тигізетін басты мәселе жаңа тәсілдердің және технологиялық білімнің, телекоммуникациялық ортадағы қарым-қатынасқа жауап қайтаруы. Бұл ортада жарық көрінетін пысықтау, оқушылар ақпаратты қабылдаушылар ғана емес, осы үдеріс кезінде олар бұйым денелерінің оқу түсінігін құрады.

Ескі модельдің орнын  жаңа модель басады, олар келесі үйренулер: техникалық ортада білім алуда - оқушылар, бұл технологияның мәселесі - өз бетінше қабілетін дамыту; ал оқу саласында – келісім. Электронды оқулықтар қашықтықтан оқыту формасына негiзделiп жасақталады және оны жүзеге асыру үшiн қолданылады. Осы уақытқа дейiн бақылаушы, жаттықтырушы, модельдеушi, дидактикалық ойындар сияқты қолданбалы программалар қолданылып келдi.  Бұл программалар оқушының өздiгiнен оқып-үйренуiне және өзiндiк жұмыс жасау қабiлетiн дамытуға мүмкiндiк бередi.

Электрондық оқулық мазмұны жағынан толық, жоғары деңгейде ақпараттанған және дарынды жазылуы қажет. Қашықтан білім алуда оқулықта барлық электрондық-методикалық құралдары кіруі керек.  
Дәл осындай оқулықты кез-келген оқушыға ұсынуға болады және студенттердің өз бетінше дайындалуы кезінде жақсы көмекші құрал болып табылады. Сонымен қатар сынақтарға және әр пәннен өтетін емтихандарға дайындалуға да көмектеседі. Қазіргі уақытта оқу пәндерінің барлық бағыттыры бойынша электрондық оқулықтар құрылуда. Мұндай оқу көздеріне деген қызығушылықтың артуы мультимедиалық технологиялардың пайда болуымен және коммуникациялық құралдар, Интернет желісінің дамуымен байланысты. Бүгінгі таңда білім беруді ақпараттандыру формалары мен құралдары өте көп. Олардын мақсаты оқыту процесін мүмкіңдігінше дидактикалық жағынан тиімді ұйымдастыру. Дидактикалық тиімділікке қол жеткізу үшін қазіргі замандағы ақпараттық және телекоммуникациялық технология құралдарын комплексті түрде зерттеу, өз бетінше жұмыс жасау, білім алу сияқты әр түрлі салаларда қолдану қажет.

Қашықтан білім  берудің дидактикалық ерекшеліктері жаңа түсініктер бойынша түсіндіріп кетейік:

• белгілі бір мақсаттың көмегімен оқушылардың материалды үйрену және қолдануы, және де осы материалды жасау үшін оқушылардың қызуғушылығын тудырып, оларды таңдау, жасау және ұйымдастырумен шұғылдандыру.
• оқу құралының күшеюі, ішкі және сыртқы байлық себептерінің арқасында оқушылардың құлшынысын арттыру;
• оқудың  даму қабілеттілігі мен үйрену қабілеттілігін өз бетінше үйрену,терең оқу технологиясы ауқымды ету.

Дидактикалық себептердің құрамына, компьютер арқылы ақпаратты беру және қарым-қатынас жасау үшін, біріншіден:

• активті себеп;
• өз бетінше үйрену себебі;
• оқу жұмысының индивидуалды түрі мен ұжымдық түрінің қатар жүру себебі;
• мотивациялық себеп;
• теория мен тәжірибенің байланысы себебі;
• эффекттік себеп;