Өндірісті ұйымдастыру

Мұнай базаларындағы  өндірістік жақсартуға энергетикалық  ресурстарды дұрыс қолдану, жөндеу жұйелерін жетілдіру маңызды  роль атқарады. Өндірістік процесті ұйымның  әртүрлі түрлері мезгілінде мұнайгаз тасымалдау, сақтау және өткізу мекемелерінде бірдей емес эффект береді.

Өнеркәсіптік процестерді  ұйымдастыруды уақыт ішінде өзгертуге  мысал: мұнай базасында мұнай  өнімдерінің ұзақтығы, айнадым қордың айналымдағы, мұнай тауарларын сақтаудың  өзіндік құны, айналым қорлардың  орташа қалдықтары және т.б. әсерін тигізеді.

Құбырлармен тасымалданатын мұнайгаз және мұнай өнімдерінің  көлемін көбейткенде және мұнай  базаларының іске асуы өскенде, тасымалданатын өнім берілген есептескенде шартты тұрақты  шығнның үлесі төмендейді. Бұл  шығынның үлесі құбыр жүйелерінде және мұнай базаларында жоғары және ортақ шығындарда 70 -80 % құрайды. 

Мұнай және газ тасымалдау және сақтау мекемелеріндегі өндірісті  ұйымның түрін таңдау көбінесе уақыт  бірлігіне айдалатын мұнай тауардың сақтаудың негізгі қорларымен анықтайды. Мысалы: құбырдың бір немесе екі жібі резервуарлы парк, төгу – құю қорлары т.б. жатады.

Сол сияқты мұнай базаларындағы  және өнім жүйесіндегі өндірісті  ұйымдарды таңдау үшін маңызды фактор болып сақталатын немесе айдалатын  өнімнің ассортименті болып табылады.

Мұнайгаз өндірісі мекемелері сияқты құбыр жүйесінде және мұнай  базаларында өндірістік процестерді  ұйымдастыруда операцияларын келісімділігін аралас, паралельді және кезекті түрлерін ажырата алады. Егер де тұтынушының  иелігінде бір ғана құю – төгу қондырғысын баса, темір жол цистерналарының құюы кзекті жүреді.

Мұнайгаз сақтау, тасымалдау  және өткізудің әртүрлі мекемелерінің  өнеркәсіптік процесінің ерекшелігі оның өнеркәсіптік құрылымымен анықтайды. Мұнайгаз қамту мекемелерінің өндірістік құрылымы мұнай, мұнай өнімдерін және газды тасымалдау, сақтау және тарату бойынша ортақ өнеркәсіптік тапсырманы шешетін олардың цехтарының  және қызметінің тұтастығын көрсетеді. Құбыр жүйесі тасымалы және мұнай базасы шаруашылығын мекеменің өнеркәсіптік құрылымы көптеген факторлармен байланысты.

Мұнай жүйелерінде өнеркәсіптік ұүрылым мұнай жүйесінің диаметрімен  және де ұзақтығымен айдау станциясының саны және қуатымен, өндірістік процесті автоматтандыру деңгейін анықтайды. Газ  жүйелеріне өнеркәсіптік құрылым көбіне магистралдық орналастыру жағдайын, оның ұзындығымен қуатымен, жер асты газды сақтау орындарының көлемімен, компрессорлы – газды станциясының санымен байланысты болады. Мұнай базаларында өндірістік құрылым мұнай базасының қуатымен мұнай базаларының мамандану және кооперциялау деңгейін анықтайды. Осыған байланысты бұл шаруашылық қызметіндегі мекеменің өнеркәсіптік құрылымы өте әртүрлі болып келеді.

Магистральды мұнай  жүйелері бойынша мұнайды және мұнай  өнімінің кейбір түрлерін тасымалдау мұнай жүйелері басқармаларымен басталады. Бұл бастамалардың тапсырмаларына мұнай өңдеу зауытына ірі тұтынушыларға экспортқа өнімді үзіліссіз және сапалы жеткізуді қамту кіреді. Мұнай өнімі жүйелерінің бастамасы мынадай өнеркәсіптік топтарға бөлінеді:

1. Магистральді  құбыр жүйелері. Ол өзбетті шаруашылық есептеу мекемелері. Олар мұнайды өндіру аудандардан мұнайды өңдеу зауытына құюдың темір жол, өзен және теңіз пункттеріне айдау үшін және де мұнай өндірісін аудандарда тасымалдауға арналған.
2. Ішкі шаруашылық құбырлары. Бұл топқа мұнай промыслдарының , мұнай өңдеу зауытының, мұнай базасының және тұтынушылардың коммуникациялары жатады.
3. Жергілікті құбыр жүйелері. Бұған мұнайды мұнай промыслынан магистральді мұнай жүйесінің басты қондырғысына және мұнай базаларына апару үшін күкіртті үлкен емес ұзындықты апарушы мұнай промыслды құбырлары жатады. Осыған тағыда құбыр жүйесі магистрынан ілеспе мұнай базаларына апаратын кіші диаметрлі әкету құбырлары жатады.

Газ жүйелерінің құрамына кіретіндер басты қондырғылар. Сақтанудан сақтайтын құбырлар, компрессорлы станциялар, жер асты сақтау орындары және газ таату оырндары кіреді.

Кәсіпорынның өндірістік техниканың базасы – бұл өндіріс  процесінің орындары қажетті техникалық энергияның, транспортты және құрал  жабдықтың басқада түрлерінің комплексі. Ғылыми техникалық процестің ықпалымен кәсіпорынның материалдарды техниканың базасының дамуында әр уақытта өзгерістер болып отырады. Жаңа механизацияның қолмен құралмен енгізіліп, өндірістің техникалық процесі тұрақтандырады. Кәсіпорынның  жағдайында бұл жұмыс негізінен көлік парк және құралдардың жаңаланған қондырғылар учаскелеу, цехтардың қайта өңдеу процестерінде орындалады. Кәсіпорынның материалды техниканың базасының қалыптасуының салалық ерекшеліктері және өндірісті ұйымдастыру әдісі ең алдымен мамандандыру және бірігуі әсер етеді.

Ұңғы дебетінен мұнай  сипаттамасына байланысты кәсіпорынның материалды – техникалық базасының  жағдайы техника көрсетулердің  көмегімен өндірісті ұйымдастыру  өндіріс қорларын пайдаланумен сипаттайды. Кәсіпорын өнімнің сипаттайтын көрсеткіштер жаңа өнімнің жалпы оның көлеміндегі бөлігі өнім саласының деңгейі кәсіпорынның өндірістік техникалық базасының сипаттамасын және ғылыми негізделген жоспарлар құруға үлкен мән беретін кәсіпорынның төл құжаты.

Ол өндіріс қуатын, құрамын пайдалану деңгейі туралы мағлұмат алуға және жоспарларды қалыптасуда ақпараттың база ретінде қызмет етуге мүмкіндік береді. Мұнай және газ өнеркәсібі саласында төл құжаттың типтік үлгілері өңделген оларды толтыру мерзімі 5 жыл. Бұл базисті жылмен салыстырғанда кәсіпорын жұмысының негізгі көрсеткішінің динамикасын алуға мүмкіндік туғызады.

 

Өзін-өзі тексеру  сұрақтары:

1. Кәсiпорын транспорты, өндiрiстiк цехтардың жұмысын    

      ұйымдастырудағы оның атқаратын  ролi.

     2.  Тасымалдау жұмыстарын жоспарлау

3.Тасымалдау шаруашылығының жұмысының  технико-

     экономикалық көрсеткiштерi.

4. Жетiлдiру жолдары

 

Тақырып 7. Кәсіпорындағы техникалық қызметті ұйымдастыру

 

1.  Мұнай және газ өнеркәсібі кәсіпорындағы техникалық қызметті ұйымдастырудың ерекше маңызы
2. Бұрғылау қызметіндегі техникалық қызмет етуді ұйымдастыру жолдары
3. Ұңғыларды жөндеу

Ұңғыларға қызмет көрсетуді  ұйымдастыруды жақсарту – үлкен  өндірістік – техникалық  проблема.Қол  жұмысы үлесінің көптігінің, сондай –  ақ кәсіпшілік жабдықтардың  қосалқы  бөлшектері өндірісінің және басқа да қосалқы – көмекші жұмыстардың ерекше жеке  сипатының салдарынан мұнай – газ өндіруші кәсіпорындардағы  жөндеуге жұмсалатын шығын өте көп. Сондықтан жөндеу жұмыстарының технологиясын жетілдіру және өткізуін ұйымдастыру жөніндегі шараларды кеңінен ендіре отырып,кешенді механикаландыруды (әуелі ұңғыларды жерасты жөндегенде )қолдана отырып, ұңғыларды жөндеуді жылдамдату және арзансыту.

        Жабдықтарды модернизациялау да (жаңарту)үлкен маіызға ие.Сондықтан  мүнай –газ өндіруші кәсіпорындар алдында тұрған міндет – жөндеу жұмыстарын ұйымдастыруды жақсарту ғана емес, сонымен бірге жабдықтарды ұтымды қолдану, жаңарту және тозған жабдықтарды алмастыру.

        Қолданыстағы ұңғылардың жақсы  жай – күйі, зақ уақыт жарамды  болуы, оларды пайдаланатын, қызмет көрсететін және жөндейтін қызметкерлер жұмысы келісіп жүргізілсе ғана қамтамасыз етіледі.

Өндірістегі техникалық қызмет мұнай және газ өндірісі неггізгі және қосалқы процестерден тұратын  күрделі комплексті құрастырады. Өндірісте жұмыс әртүрлі энергия қуаты мен негізгі және қосалқы материал, құралдармен жабдықталады. Электрлік және басқа да қолданыстарға уақытылы жөндеу жасау техникалық қызметтер көрсетіліп тұрады. Мұнай және газ өндірісі өнімді тауар сапасына жүргізуде үлкен дайындықтарды, жеткізу, тасымалдауды қажет етеді. Бұл жұмыстардың барлық түрлері техникалық қызметтер деп аталады. Техникалық қызмет ететін барлық бөлімшелер қызметтің қосалқы өндірісіне жатады. Соңғы уақытта өндірістің даму қарқынына байланысты еңбекті бөлу жоғары дәрежеде ұлғайды.

Кәсіпорын ішіндегі қосалқы  цехтар мен бөлімшелердің бөлінуі  мамандандырудың негізгі формаларының бірі және өндірісті ұйымдастыруда  үлкен роль атқарады. Өнеркәсіпте  техникалық прогрестің өсуі қосалқы  өндірістің ұлғаюына әкеледі. Мұнай – газ өнеркәсіп кәсіпорынының әсіресе бұрғылау, геологиялық бұрғылау, өндіру мекемелердің нәтижелері тек қана негізгі өндірісте емес, қосалқы өндірісте де оның қызмет ету жүйесіне де тікелей байланысты. Мұнай және газ өнеркәсібіндегі техникалық қызмет етудің сан алуан жұмыстары мынадай процестерге біріктірілген:

1. Мұнай – газ бұрғылауда қолданылатын жабдықтарды қалпына келтіру және оған жөндеу жүргізуді, тетіктерді дайындауды қамтамасыз ету;
2. Өндірістік объектілерді электр жүйесімен, сумен, бумен қамтамасыз ету;
3. Өндіріс объектілерін бақылау, өлшеу құралдарымен жабдықтап, оған қызмет ету;
4. Көліктік қызмет ету.

Бұдан басқа жеке өндірістерде көрсетілетін қызметтер бұрғылау кәсіпорынында  жуу сұйықтарын дайындау , ұңғыны цементтеудегі  дайындау жұмыстары. Соңғы уақытта  техникалық қызметті жетілдіру барысында  қосалқы қызметті жүргізетін бөлек  кәсіпорындар ашу немесе оларды біріктіру және шоғырландыру кең қолданылуда.

 

 

Кесте 3

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

          2. Бұрғылау қызметіндегі техникалық қызмет етуді ұйымдастыру жолдары

Бұрғылау мекемелеріндегі  қосалқы өндіріс және оның құрылымы құрылыс жұмыстарының ерекшелігіне байланысты анықталды. Мұнараны монтаждау цехында қосалқы өндіріске мыналар кіреді:

1. электр цехы;
2. механикаландырылған шеберхана;
3. мата, резина шығаратын цех;
4. ағаш кесетін цех;
5. жаңа техника цехы.

Электроцехта бригада  күшімен электр қондырғыларын монтаждау, электр жүйесін тарту жүмыстары жүргізіледі. Механикалық шеберханада ағымдық және орта жөндеу жұмыстары, механикаларды қалпына келтіру сияқты жұмыстар жүргізіледі. Мата – резина цехында мұнара шамын қаптау үшін материалдар шығарады. Ағаш кесу цехында бұрғылауға керекті ағаш конструкциялары жасалады. Жаңа техникалық цехта бұрғылау кестесінің жаңа жобаларын жасау және оны жетілдіру сияқты жұмыстар жүргізіледі. Цементтеу жұмысында мынадай техникалық қызметтер жүргізіледі:

1. әртүрлі қондырғыларды жөндеу және қалпына келтіру;
2. цементті сақтау;
3. цементтердің сапасын бақылау.

Бұрғылау қондырғыларының  тиімді пайдалануы оның дұрыс жөндеу және күтуге байланысты. Бұрғылау қондырғыларын  жөндеуге материалдардың және еңбек  шығыны көп жұмсалады.  Бұрғылау қондырғыларын қондырудың ерекшеліктері оны бір қазба орнынан екіншіге ауыстырып жеткізу. Соған байланысты қондырғылардың өызмет ету мерзімі төмендей береді. Бұрғылау қызметіндегі жөндеу жұмыстарын жүргізу уақыты мен орнына байланысты екі тоақа бөлінеді.

1. бұрғылау немесе бұрғыны сынау кезіндегі қондырғыны жөндеу жұмыстары;
2. қондырғыны монтаждау немесе жинау кезіндегі жөндеу жұмыстарыү

Бұл жөндеу ұңғыларының  құру процестерінің жұмыстарына  әсер етпейді. Бұрғылау қондырғыларын  жөндеу жұмыстары механикалық жөндеу зауыттарында жүргізіледі. Прокатты жөндеу цехы бұрғылау қондырғыларын жөндеуді және тетіктері мен жабдықтарын қалпына келтіреді, қондырғыларға керекті тетіктерді дайындап шығарады. Ағымды және орта жөндеу жұмыстары жөндеу бригадалары күшімен жүргізіледі. Жоспарлы жөндеу арасында жөндеу қондырғыларды қарап бақылап тұрады. Прокат цехы қондырғыларды құжаттау және оны есепке алу жұмыстарымен айналысады. Бұрғы тұрбаларын жөндеу, оларды техникалық қарау жұмыстары да осы цех арқылы  жүзеге асырылады. Цех құрамында жөндеуге мамандандырылған бригадалар кіреді. Прокатты жөндеу қызметінің тиімді жолдарын арттыруда мынадай жолдар қарайды:

1. қондырғыларды қолдану мәдениеттілігін арттыру;
2. табиғат климаттық жағдайына байланысты жөндеу жұмыстарының ғылыми анықталған нормативтерін жасау, қондырғы жұмыстарын талдап, есептеп отыру;
3. майлау түрлерін жетілдіру, химиялық сапасын зерттеу, майлау құрылысын жетілдіру;
4. тетіктердің мықтылығын арттыру және қондырғыны орындарға бекіту;
5. жөндеу қондырғыларын дұрыс пайдалануды арттыру мақсатында прокатты жөндеу қызметін арттыру;
6. жөндеу кәсіпорындарын мамандандыру – бұл жөндеу жұмыстарының құнын төмендетуге, тетіктердің шығару сапасын арттыруда маңызды.                                                                           

 

Кесте 4.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.  Ұңғыларды жөндеу

Қазіргі кезде жабдықтарды  алдын – ала жоспарланған тәртіппен  жөндейді, бұл жөндеу сипаты профилактикалық және алдын – ала белгіленген кесте бойынша жүргізілетінін білдіреді.

Ұңғылармен жұмыс істегенде  пайдаланудағы жабдықтарға бір  жөндеуден келесі жөндеуге дейін  күтім жасап (жөндеу аралық қызмет көрсету), ұңғылардың жоспарлы жөндеуін жұргізу  қажет. Пайдаланылатын жабдықтарды қарау кезінде жұмыс бөлшектерін майлап, қадет болса сальниктерін ауыстырады. Пайдаланылатын жабдыққа күтім жасау дегеніміз – ұңғыны міндетті түрде тазалықта ұстау, пайдаланылатын жабдықтың жұмыс бөлшектерін сүртіп тазартып тұру т.б.