Қазақстан Республикасы жер ресурстарын мемлекеттік басқару

Республикалық маңызы бар қаланың, астананың атқарушы органының жер ресурстарын реттеу саласындағы құзыретiне мыналар да жатады:

1) ҚР Жер кодексінің 13-бабында көзделген жағдайларды  қоспағанда, жер учаскелерiн жеке  меншiкке және жер пайдалануға  беру;

2) аталған Кодекстiң 13-бабында көзделген жағдайларды қоспағанда, мемлекеттiк қажеттiктер үшiн жер учаскелерiн алып қою, соның iшiнде сатып алу арқылы алып қою; 
      3) тиiстi өкiлдi органның бекiтуi үшiн оларға әкiмшiлiк бағыныстағы елдi мекендер аумағының жер-шаруашылық орналастыру жоспарларын әзiрлеу және олардың орындалуын қамтамасыз ету.

Атқарушы органның басшысы жер қатынастарын мемлекетті реттеу функциясын жердің меншік иесі — мемлекеттің атынан жүзеге асырады.

Жергілікті  мемлекеттік органдардың құқзыреттілігі туралы Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 23-қаңтарда қабылданған «ҚР Жергілікті мемлекеттік басқару туралы» заңында кеңірек көрініс тапқан.

Аудандық (қалалардағы  аудандардан басқа) атқарушы органдардың  құзыретi.

Аудандық (қалалардағы  аудандардан басқа) атқарушы органның құзыретi      елдi мекендер жерiн қоспағанда, аудан шекарасының шегiнде жер қатынастарын реттеу саласында аудандық (қалалардағы аудандардан басқа) атқарушы органның құзыретiне мыналар жатады:

1) аталған Кодекстiң  13, 16, 18 және 19-баптарында көзделген жағдайларды қоспағанда, жер учаскелерiн жеке меншiкке және жер пайдалануға беру;

2) аталған Кодекстiң  13, 16 және 18-баптарында көзделген  жағдайларды қоспағанда, жер учаскелерiн  мемлекеттiк қажеттiктер үшiн алып  қою, соның iшiнде сатып алу арқылы алып қою;

3) басқа да  табиғат қорғау шараларының кешенiнде  жердi ұтымды пайдалану, топырақ  құнарлылығын арттыру, жер ресурстарын  қорғау жөнiндегi аудандық бағдарламаларды  әзiрлеп, тиiстi өкiлдi органның бекiтуiне  енгiзу және олардың орындалуын  қамтамасыз ету;

4) ауылдық (селолық)  атқарушы органдардың құзырына  берiлген ауыл шаруашылығы алқаптарын  қоса алғанда, елдi мекендер  аумағында жер-шаруашылық орналастыру  жоспарларын тиiстi өкiлдi органның  бекiтуiне әзiрлеу және олардың  орындалуын қамтамасыз ету;

5) аталған Кодекстiң  71-бабының 2-тармағына сәйкес iздестiру  жұмыстары үшiн жер учаскесiн  пайдалануға рұқсат беру;

6) арнайы жер  қорын құру;

7) аталған Кодексте  және Қазақстан Республикасының  заң актiлерiнде оның құзыретiне  жатқызылған өзге де мәселелер.

Қалалық атқарушы органның құзыретi.

Облыстық маңызы бар қаланың атқарушы органының  қала шекарасының (шегi) шебiнде және оның әкiмшiлiк бағыныстылығына берiлген аумақта жер қатынастарын реттеу саласындағы құзыретiне мыналар  жатады:

1) ҚР Жер кодексінiң 13, 16 және 19-баптарында көзделген жағдайларды қоспағанда, жер учаскелерiн жеке меншiкке және жер пайдалануға беру;

2) аталған Кодекстiң  13 және 16-баптарында көзделген жағдайларды  қоспағанда, жердi мемлекеттiк қажеттiктер  үшiн алып қою, соның iшiнде  сатып алу арқылы алып қою;

3) басқа да  табиғат қорғау шаралары кешенiнде  жердi ұтымды пайдалану, топырақ  құнарлылығын арттыру, жер ресурстарын  қорғау жөнiндегi қалалық бағдарламаларды  әзiрлеп, тиiстi өкiлдi органның бекiтуiне  енгiзу және олардың орындалуын  қамтамасыз ету;

4) тиiстi өкiлдi органның  бекiтуi үшiн өзiне әкiмшiлiк бағыныстағы  елдi мекендер аумағында жер-шаруашылық  орналастыру жоспарларын әзiрлеу  және олардың орындалуын қамтамасыз  ету;

5) аталған Кодекстiң  71-бабының 2-тармағына сәйкес iздестiру  жұмыстары үшiн жер учаскесiн пайдалануға рұқсат беру;

6) арнайы жер  қорын құру;

7) аталған Кодексте  және Қазақстан Республикасының  заң актiлерiнде оның құзыретiне  жатқызылған өзге де мәселелер.

Аудандық маңызы бар қала, кент, ауыл (село), ауылдық (селолық) округтер әкiмдерiнiң құзыретi.

Аудандық маңызы бар қалалар, кент, ауыл (село), ауылдық (селолық) округтер әкiмдерiнiң қаланың, кенттiң, ауылдық елдi мекеннiң шекарасы (шегi) шебiнде жер қатынастарын реттеу саласындағы құзыретiне:

1) ҚР Жер кодексінiң  13 және 16-баптарында көзделген жағдайларды қоспағанда, жер учаскелерiн жеке меншiкке және жер пайдалануға беру;

2) жер учаскелерiн  мемлекеттiк қажеттiктер үшiн алып  қою, соның iшiнде сатып алу  арқылы алып қою мәселелерi  жөнiнде аудандық (қалалық) әкiмдiкке  ұсыныстар енгiзу;

3) аталған Кодексте  және Қазақстан Республикасының  заң актiлерiнде олардың құзыретiне  жатқызылған өзге де мәселелер  кiредi.

4. Жер ресурстарын  басқару жөніндегі орталық өкілетті  орган мен оның жергілікті  жерлердегі органдарының құқықтық  жағдайы

 

Жер ресурстарын  басқару жөнiндегi орталық уәкiлеттi орган мен оның жергiлiктi жерлердегi органдарының құзыретiне мыналар жатады:

1) жер ресурстарын  басқару мен жер қатынастарын  реттеу саласында бiртұтас мемлекеттiк  саясатты жүргiзу;

2) жердi пайдалану  мен қорғауды мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыру;

3) мемлекеттiк  жер кадастры мен жер мониторингiн  жүргiзудi ұйымдастыру;

4) жерге орналастыруды  республикалық деңгейде жүргізуді  ұйымдастыру;

5) жер қатынастары  саласында мемлекет мүдделерiн  қорғау;

6) жердi аймақтарға бөлу негiзiнде оның пайдаланылуын жоспарлау мен болжамдауды ұйымдастыру, жер учаскелерiнiң шекарасын белгiлеу;

7) жерге орналастыру  жұмыстарын жүргiзудi лицензиялау;

8) мемлекет жеке  меншiкке сататын немесе жер  пайдалануға беретiн нақты жер  учаскелерiнiң бағалау құнын анықтау;

9) жер учаскесiне  құқықты куәландыратын құжаттар  беру;

10) жердi аймақтарға  бөлу жөнiндегi жұмыстарды әдiстемелiк  қамтамасыз ету;

11) жер учаскелерiнiң  бөлiнетiндiгi мен бөлiнбейтiндiгiн  айқындау;

12) пайдаланылмай  жатқан жердi және Қазақстан Республикасының заңдарын бұза отырып пайдаланылып жүрген жердi анықтау;

13) Қазақстан  Республикасының жер заңдарын  бұзушылықты жою жөнiнде шаралар  қолдану;

14) жердi пайдалану  мен қорғау мәселелерiне қатысты  республикалық, облыстық, аудандық бағдарламаларға, схемалар мен жобаларға сараптама жүргiзу;

15) егер құрылыс,  пайдалы қазбалар кен орындарын  қазу, объектiлердi пайдалану, геологиялық-барлау  және басқа жұмыстар Қазақстан  Республикасының жер заңдарын, жердi пайдаланудың белгiленген режимiн бұза отырып жүзеге асырылса, сондай-ақ бұл жұмыстар сараптамадан өтпеген немесе терiс қорытынды алған жобалар бойынша жүргiзiлсе, оларды тоқтата тұру;

16) Қазақстан  Республикасының жер заңдарын  анықталған бұзушылықтарды жою  жөнiнде орындалуы мiндеттi нұсқамалар беру;

17) Қазақстан  Республикасының жер заңдары  саласындағы әкiмшiлiк құқық бұзушылық  туралы істерді қарау;

18) ҚР Жер  кодексіндегі және Қазақстан  Республикасының заң актiлерiнде  олардың құзыретiне жатқызылған  өзге де мәселелер.

Уәкiлеттi орган мен оның жергiлiктi жерлердегi органдары өз қызметiн Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiткен ережеге сәйкес жүзеге асырады.

Жер ресурстарын  басқару жөніндегі орталық уәкілетті  орган және оның жергілікті жерлердегі органдары туралы жалпы ережелер.

ҚР Үкіметінің 1999 жылғы 23-қарашада қабылданған қолданыстағы № 1776 ережесіне⁷ ҚР Жер ресурстарын басқару жөніндегі агенттігі Қазақстан Республикасы Үкіметінің құрамына кірмейтін, заңнамада көзделген жағдайларда арнайы атқарушы, рұқсат беруші және бақылау-қадағалау функцияларын, сонымен қатар жер ресурстарын мемлекеттік басқару, топографиялық-геодезиялық және картографиялық жұмыстар саласында салааралық үйлестіруді жүзеге асыратын ҚР орталық атқарушы органы⁸ болып табылады.

Агенттіктің облыстарда, Астана және Алматы қалаларында аумақтық органдары бар, олар заңды тұлғалар болып табылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

 

Жер ресурстарын  басқару жер-іс жүргізушілік құқық  саласындағы қызмет ретінде жер  ресурстарын басқару жөніндегі  орталық уәкілетті органның және оның жергілікті жерлердегі органдарының құзыретінде қарастырылған (ҚР ЖК 14-бабы).

Бұл орталық  уәкілетті орган құзыретінің  мазмұнынан көрініп тұрғандай, оның қызметі жерге меншік объектілеріне  билік жүргізумен байланысты емес, ал жер ресурстарын басқару оның елдегі барлық жер ресурстарын, яғни, Қазақстан Республикасының жер қорына кіретін барлық жерлерді ұтымды пайдалану мен қорғауға қатысты іс жүргізушілік, ұйымдастырушылық-құқықтық қызметін сипаттайды. Сол себепті, бұл органның құзыреті жергілікті өкілдік және атқарушы органдардың, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының құзыретіне және аудандық маңызы бар қалалардың, кент, ауыл (село), ауылдық (селолық) округтар әкімдерінің құзыретіне қарағанда өзгеше.

Қазақстан Республикасы Жер кодексінің екінші тарауы «Мемлекеттік органдардың жер қатынастары саласындағы құзыреті» деп аталады. Соның ішінде, жер ресурстарын басқару жөніндегі органның құзыреті, жоғарыда атап өткеніміздей, жер қатынастарын реттеу саласындағы басқа мемлекеттік органдардың құзыретіне қарағанда өзгеше.

ҚР Жер кодексі  жер қорын мемлекеттік басқару  институтын қарастырмағандықтан, біз  ҚР Үкіметінің, басқа да билік жүргізуші-атқарушы органдардың және аудандық маңызы бар  қалалардың, кенттер, ауылдар (селолар), ауылдық округтар (селолық округтар) әкімдерінің құзыретін жеке тарауда қарастырумен шектелеміз. Өйткені, олардың қызметі жер қатынастарын реттеудегі атқарушы-іс жүргізуші функциямен тығыз байланысты. Сонымен қатар, жер ресурстарын басқару жөніндегі орталық орган мен оның жергілікті жерлердегі органдарының құзыреті де қарастырылды.

 

 

 

Әдебиеттер

 

Абдраимов Б.Ж. Проблемы совершенствования процессуальных  форм реализации норм  земельного права. Алматы, 2001.

Абдраимов  Б.Ж. Земельный процесс в Республике Казахстан. Учебно-методическое  пособие. Алматы, 2001.

Архипов И. Г. Земельное  право РК. Учебное пособие. Алматы, 1999.

Хаджиев А.Х. Земельное  право. Общая часть. Алматы, 2001 г.

Ерофеев Б. В. Земельное  право России. Учебник, 1998 г.

ҚР Жер кодексі. 2003 жыл 20-маусым.

¹ Ерофеев Б.В. Земельное право. Учебник. Москва. Новый юрист, 1998, С . 254.

² Осипов Н.Т. Теоретические проблемы советского земельного права. Л., 1972, С. 91

³ Вовк Ю.А. Управление единым государственным земельным фондом. В кн. Советское  земельное право. Харьков, 1981, С. 70.

 

 

⁴  Мухитдинов Н.Б.  Система советского земельного права. В кн. Предмет и система советского земельного права. Алматы, 1981. С. 84-85

.

⁵  Хаджиев А.Х. Земельное право республики Казахстан ( общая часть). Учебное пособие, Алматы, Данекер, 2001, С. 156— 157

.

¹ Постановление Правительства РК от 22 октября 2003 г. № 1071 (см.  // Казахстанская правда, 30  октября 2003 г.)

 

 

⁷ ҚР ПҮАЖ, 1999, № 52, 509 б

.

⁸ Қазіргі кезде ҚР Жер кодексінің 14-бабына сәйкес орталық уәкілетті орган.