Ірі қара малдың еті мемлекеттік жаңа стандарт жобасын халықаралық стандарт талаптарымен сәйкестендіру

Òàºûðûáû: «ІРІ ҚАРА МАЛДЫҢ ЕТІ МЕМЛЕКЕТТІК ЖАҢА СТАНДАРТ ЖОБАСЫН ХАЛЫҚАРАЛЫҚ СТАНДАРТ ТАЛАПТАРЫМЕН СӘЙКЕСТЕНДІРУ»

                                                   

 

Мазмұны

 

Кіріспе. 1. Әдебиетке шолу.     1.1 Сертификаттаудың  қысқаша даму тарихы.    1.2 Сертификаттаудың негіздері.     1.3 Еттің морфологиялық  және химиялық құрамы.     1.4 Ет және  ет өнімдерінің сапасын сараптау. 2. Негізгі бөлім. Нормативтік сілтемелер. Терминдер мен анықтамалар. Зерттеу нәтижесі және әдістемелігі. «Алтын-Орда» әмбебап сауда  кешенінің сипаттамасы Ірі қара мал етін сапасын сараптау . Ірі қара мал етінің қабылдау, тасымалдау және сақтау. Шикізатқа қойылатын талаптар. Еттің сапасын сараптау.   Ет және ет өнімдерін сертификаттау тәртібі. Сынау нәтижелері. 4.  Экономикалық тиімділігі. Еңбек қорғау. Қорытынды. Қолданылған әдебиеттер. А Қосымшасы  Б Қосымшасы В Қосымшасы Г Қосымшасы

7 8 8 9 12 16   19 20   24 25 26 30 32 34 35 39 41 45 46 48 49 50 51

 

 

 

Кіріспе

 

Қазіргі нарық экономикасы  Қазақстанда өсірілетін ірі қара малдың тұқымдық құрылымына ,олардың таралуына, бас санына және өнімділік параметрлеріне белгілі бір талап қояды, олардың мемлекет экономикасының құрылымындағы рөлін және мәнін өзгертеді. Тұқымды емес аз өнімді мал саны елеулі көбейіп, біздің республикада шығарылған және ауа райға бейімделген тұқымдар саны азайып бара жатыр. Республикадағы бағытталған ғылыми және асыл – тұқым жұмысының нормативті базасының жоқтығы және соған байланысты асыл тұқымды малдардың өнімділігінің төмендегендігі, сүтті және сүтті-етті бағыттағы ірі қара малдың өнімділік параметрлерін анықтау тәсілдері бойынша ғылыми зерттеу жұмыстарын жүргізу актуалдығы мен қажеттілігін тудырады.

Ет және ет өнімдерінде адам ағзасына керекті көп заттар бар. Олар: ақуыз, липидтер мен майлар, көмірсу минералды заттар, витаминдер т.б., осы көрсетілген компоненттер адам ағзасына тез сіңіріледі.

Шикізатты дайындау кезінде аса көп көңіл технологиялық факторларға бөлінеді. Өйткені онда шикізатты дайындау кезіндегі өнімнің сапасын, өндіру процессін және дайын өнімді сақтау процесстері жүреді.

Еттің сапасы әртүрлі факторларға байланысты болады. Онда малдың тұқымы, жасы, жынысы, қоңдылығы, малды азықтандыру тәсілі т.б. кіреді. Малды сойғаннан кейін етте болатын автолитикалық процесстер еттің сапасына және оның жарамдылығына үлкен әсер етеді. Ет пен субөнімдерді төмен температурада суықпен қамтамассыз ету, бұзылудың алдын алу үшін өте қолайлы әдіс болып табылады.

Бұл дипломдық жұмыста мынадай мақсаттар мен міндеттер қойылған:

- ірі қара мал етінің сапасын сараптау;

- жалпы шикізатқа қойылатын талаптар;

- өнімнің сапа көрсеткіштерін анықтау әдістері;

 - ет және ет өнімдерін сертификаттау тәртібі.

1. Әдебиетке шолу

 

1. Сертификаттаудың қысқаша даму тарихы.

            «Сертификация» термині жаңадан пайдалана бастаса да, ертеде 19-ғасырда пайда болған. 1890-1907 жылы басылып шыққан И.А. Ефрон мен Ф.А. Брокгауздың энциклопедиялық сөздігінде «сертификат» сөзіне бірнеше анықтама берген. Соның бірі «сертификат-это удостоверение». Бұрынғы кезде тауар өндірушілер өздерінің өнімдерінің сапасын жазбаша, яғни “сәйкестік туралы өтініштермен” бекіткен [2].

           Ал Германияда 1934 жылдан бастап  құрал-жабдықтарды электромагниттік  сиымдылыққа сертификаттаған. АҚШ-та 1953 жылдан, ал басқа елдер 1991 жылдан  бастап сертификаттау жұмыстарын меңгере бастаған.

           Латын сөзінен аударғанда «сертификат  сөзі дұрыс жасалған» деген  мағына береді. Сапаны тексеру  саласы бойынша сертификат Англияда 1926 жылы пайда болды. 1952 жылы Индияда  “ИСИ сертификациялық таңбалар”  туралы заң қабылданды. Сертификацияның дамуына жол ашқан, 60-шы жылдар соңында осы мақсатқа халықаралық стандарттарды пайдаланған ИСО болып табылады. Сертификаттауға арналған халықаралық стандарттарды құрастыруда табысқа жеткен бірлестіктер МЭК және БҰҰ Еуропалық экономикалық комиссиясы.

Сертификаттаудың Қазақстан  Республикасында даму сатысы «Тұтынушылардың  құқығын қорғау туралы» 1991 жылғы  Қазақстан Республикасының заңын  қабылдауымен байланысты.

Қазақстан Республикасының  сертификаттаудың құқықтық негіздері 1993 жылы қабылданған «Стандарттау және сертификаттау туралы» заңда белгіленген. 1999 жылы қайта қаралып ҚР-ның «Сертификаттау туралы» жаңа заңы қабылданды. Бұл заңға 2003 жылдың 10 маусымында өзгерістер, толықтырулар енгізілді. 2004 жылы Қазақстандағы нарық реформасынына байланысты 9 қарашада № 603-II мен «Техникалық реттеу туралы » заңы қабылданды.

Бұл заң стандарттау  саласындағы қоғамдық қатынастарды үйлестіріп, МСЖ-нің құқықтық негіздерін анықтады. Сондай-ақ стандарттау жөніндегі  нормативтік құжаттарды әзірлеу, қолдану арқылы өнім, үрдіс (жұмыс) және қызмет сапалы мәселерінде мемлекет пен тұтынушылар мүддесін қорғау шараларын жүзеге асырады.

Заңның негізгі мақсаты  өнімнің, көрсетілетін қызметтің,  процестердің қауіпсіздігін қамтамасыз етуге  бағытталған мемлекеттік техникалық реттеу жүйесінің құқықтық  негіздерін белгілейді.

 

1.2 Сертификаттаудың  негіздері.

Сертификаттау туралы заң  Қазақстан Республикасындағы өнімдерді, сапа жүйелері мен өндірістерді (процестерді) сертификаттаудың құқықтық негізін  белгілейді, сертификаттау саласындағы қатынастарды реттейді, сертификаттауға қатысушылардың құқықтарын, міндеттері мен жауапкершілігін анықтайды.

       Қазақстан  Республикасы Мемлекеттік сертификаттау  жүйесінде сертификаттау мына  принципте жүргізіледі:

• өнім туралы мәліметтің дұрыстығын қамтамасыз ету;
• өндіруші мен тұтынушының тәуелсіздігі;
• сынақтың кәсіби түрде өтуі;
• шетелдік өтініш берушілерге қысым жасамау;
• өтініш берушінің сертификаттау органын, сынақ зертханасын таңдап алуға еріктілігі және сертификаттауға қатысатын адамдардың жауапкершілігі;
• сертификаттау жұмысында ИСО\ МЭК  аймақтың ұйымдар, халықаралық құжаттардың нұсқаулары мен ережелерін пайдалану т.б

Қазақстан Республикасының  Мемлекеттік стандарттау комитетінің  мәліметі бойынша еліміздегі өндірілетін  өнімнің 70 %-і сертификатталады.  Қазақстанда міндетті түрде сертификаттауға жататын, қауіпті деп есептелетін өнімнің үлесі 85 %-дей болады, сондықтан сертификаттау жұмысының маңызы әрі қарай да өсе береді.

Сертификаттаудың негізгі мақсаттары болып мыналар табылады:                                                                        -  адамдардың өмірі мен денсаулығы, азаматтардың мүліктері мен қоршаған ортаны қорғау, өнімдердің, жұмыстардың, қызмет көрсетулердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету;                                                                                 --  өнімдер мен қызмет көрсетулердің сапасы мәселелерінде тұтынушылардың мүдделерін қорғау;

• саудадағы техникалық кедергілерді жою, өнімнің ішкі және сыртқы бәсекелестік қабілетін қамтамасыз ету;
• заңды және жеке тұлғалардың Қазақстанның бірыңғай тауар нарықтық қызметі үшін, сондай-ақ  халықаралық экономикалық, ғылыми- техникалық ынтымақтастыққа және халықаралық саудаға қатысуы үшін қажетті жағдайлар жасау.

Сертификаттаудың екі  түрі бар:

Міндетті сертификаттау- адамдардың өмірі, денсаулығы, азаматтардың мүлкі мен қоршаған ортаның қауіпсіздігін қамтамасыз ететін стандарттың немесе өзге нормативтік құжаттардың міндетті талаптарына сәйкестігі тұрғысында міндетті сертификаттауға жататын өнімдердің, жұмыстардың, қызмет көрсетулердің тізбесіне енгізілген өнімдер, жұмыстарды, қызмет көрсетулерді сертификаттау.

      Міндетті  сертификаттауға жататын өнімдердің  тізбесін Қазақстан Республикасының  өкіметі бекітеді.

Ерікті сертификаттау- өтініш берушілердің (дайындаушылардың  сатушылардың, атқарушылардың) бастамашылығы бойынша өнімнің  үрдістің, жұмыстардың, қызмет көрсетулердің өтініш беруші айқындайтын нормативтік құжаттардың талаптарына сәйкестігін растау мақсатында жүргізіледі. Ерікті сертификаттау міндетті сертификаттауды алмастыра алмайды

Міндетті сертификаттауға  жататын жұмыстарының қызмет көрсетуге

сәйкестік сертификаты  жоқ болса тиым салынады. Міндетті сертификаттауға жататын импортталатын  өнімді әкелуге жасалатын келісім  шарттарды мемлекеттік сертификаттау  жүйесінде танылатын сертификаттың және сәйкестік белгісінің болуы көзделуге тиіс.  Міндетті сертификаттауға жататын және бөлшек саудаға арналған. Импортталған өнімді әкелуге жасалатын келісім шарттарда өнімге мемлекеттік және орыс тілдеріндегі ақпаратты қоса беру көзделеді. Міндетті сертификаттауға жататын Қазақстан Республикасында өтпеген өнімдерді, жұмыстарды, қызмет көрсетулерді жарнамалауға тиым салынады.

Сертификаттау саласында 10 құрылым бар

Р\н	Сәйкесті дәлелдеу тәсілдері	Өндірісті тексеру	Инспекциялық  бақылау	Сертификат-таудың әрекет мерзімі (аспайтын)	Ескерту
1	Түрді сынау	-	-	6 ай	Таңбаланбайды
2	Түрді сынау	Өндіріс жағдайын талдау	Өндіріс жағдайын талдау	12 ай	Осы түрдегі барлық өнім таңбаланады
3	Түрді сынау	Өндіріс жағдайын талдау	Өндіріс жағдайын талдау	12 ай	Осы түрдегі барлық өнім таңбаланады
4	Түрді сынау	Өндіріс жағдайын талдау	Өндіріс жағдайын талдау	18 ай	-
5	Түрді сынау	Сапаның менеджмент жүйесін  немесе өндірісін сертификаттау	Сатушыдан алған үлгілерді  сынау, өндірушіден алған үлгілерді сынау, өндірісті бақылау	36 ай	-
6	Түрді сынау	Сапаның менеджмент жүйесін  сертификаттау	Сапаның менджмент жүйесін  бақылау	36 ай	Таңбаланбайды

 

1кесте-Сертификаттау құрылымдары

 

1кестенің аяғы

 

 

7	Топты сынау	-	-	Топтық жарамдылық мерзімі	Таңбаланбайды
8	Әрбір бұйымды сертификаттау	-	-	Белгіленбейді	Әрбір бұйымды таңбалайды
9	Өндіріс жағдайын талдау	-	-	Өнімнің жарамдылық мерзіміне, тек 12 айдан аспауы керек	Таңбаланбайды
10	Берілген құжаттарға сәйкестік туралы өтінішті қарау	Өндіріс жағдайын талдау	-	12 ай	Таңбаланбайды

1.3 Еттің морфологиялық және химиялық құрамы.

 

Ет дегеніміз –  малды сойғаннан кейінгі ұша  құрамына кіретін ұлпалар жиынтығы. Оған мынадай ұлпалар жатады: бұлшық ет, майлардың, минерал және экстракт заттардың қосындысы болып табылады.

Еттің химиялық құрамы оның тағамдық құндылығы, әрі өзіне тән қасиеттері оның құрамына кіретін ұлпаларға тікелей байланысты. Сонымен қоса еттегі ұлпалардың мөлшерлік ара салмағына, түліктің түрі мен мал тұқымына, жынысына, жасы, қоңдылығы қалай қоректендірілгені, күтімі және басқа да жағдайлары әсер етеді.

Бұлшық ет ұлпасы –  еттің керектік құны аса зор бөлігі. Мал неғұрлым қоңды болса, оның етінің тағамдық қасиеті мол болады. Мәселен  жылқы ұшасын 60 – 65%, ірі қара мал 40 - 52% - і бұлшық ет ұлпасынан тұрады.

Етті бағыттағы мал  тұқымдарының бұлшық ет ұлпасы майда  болады. Мұндай еттің тағамдық қасиеті  мол әрі ол адам организміне оңай сіңеді. Еттің түрі, түсі түлік түріне, қанның қалай сорғытылуына байланысты болады. Ол еттің құрамындағы миолглобиннің мөлшеріне қарай өзгеріп отырады.

Сондай – ақ әрбір  түліктің етінің өзіне тән түсі болады. Айталық, сиыр еті – қызыл, қой еті – қызғылт, шошқа еті – ашық қызыл, жылқы еті – қоңыр түсті болады.

Бордақыланған мал етінің түсі анағұрлым қызғылт – ашық болады, бұдан еттен қышқылдың аз екенін білеміз.

Ет талшығының химиялық құрамы өте күрделі. Онда шамамен 70 - 75%  су, 18 - 22% белок, 2 -3%  май, 1,5 – 2%  экстракт және 1 – 1,5% минерал заттар, сонымен қатар түрлі витаминдер, ферменттер мен басқада да заттар бар. Еттегі судың мөлшері түрлі жағдайларға байланысты. Мал неғұрлым жас болса, денесіндегі суы да соғұрлым мол болады. Қоңды малдың денесінде су көп болады.