Қазақстандағы іскерлік туризмді дамыту мен арттыру жолдары

Алдындағы кестеде туристердің таңдауы бойынша және түскен табысы бойынша елдер жазылған болатын, енди сол елдердің турөнім бағасын қарастырайық. Яғни әр түрлі деңгейдегі қонақ үйлердің бағасына байланысты турөнімнің бағаларын көреміз. Негізінен турөнімнің бағасына тек қонақ үйдің құны ғана әсер етпейді, сонымен қатар одан басқа көптеген жағдайлар әсер етеди. Олар: орналастыру құны, әуе билетінің құны, трансфер, сақтандыру, виза, комиссия және т.б әсер етеді. Оны төмендегідей кестеден көруге болады Өйткені онда туристер көбіне сауда-саттық мақсатта барады, бирақ тек қана ол мақсатта ғана емес сонымен қатар емдік-сауықтыру мақсатта да Хайнань аралдарына сапар шегеді. Тайланд елі көңіл-көтеру және жақсы демалу мен бос уақытты қызық өткізуге болатын ел  болып табылады. Бұл елге деген қызығушылық пен сұраныс жыл сайын артып келеді, өйткені бұл мемлекеттің кедендік және визалық формалдылықтары жеңілдетілген. (кесте 5).

 

          

 

кесте 5- «KAZAKHSTAN Travel Group» компаниясының 2011 ж саяхаттың бағыты және орналастыру класы бойынша ұсынатын турпакеттер бағалары

                                                                                                                                                             

Турмаршрут бағыты	Орналас- тыру құны	Әуе билет құны	Трансфер	Сақтандыру	Комиссия	Барлығы
1	2	3	4	5	6	7
Туркия
3 жұлдыз	42255	75500	1950	1550	5750	129750
4 жұлдыз	61250	75500	1950	1550	5750	139750
5 жұлдыз	82750	75500	1950	1550	5750	160250
БАӘ
3 жұлдыз	35750	64550	3200	1550	5750	99255
4 жұлдыз	75000	64550	3200	1550	5750	140750
5 жұлдыз	120750	64550	3200	1550	5750	195500
Тайланд
3 Жұлдыз	25250	115000	4500	1550	5750	141750
4 жұлдыз	35250	115000	4500	1550	5750	178500
5 жұлдыз	105250	115000	4500	1550	5750	254250
Европа  (Франция)
3 жұлдыз	182250	110750	3250	1550	5750	300000
4 жұлдыз	210500	110750	3250	1550	5750	356000
5 жұлдыз	305500	110750	3250	1550	5750	495000
Е с к е р т у – [27; 28; 29] әдебиеттер негізінде автор құрастырған

 

Кесте 5 ден көріп отырғанымыздай турпакет бағасында үлкен орында әуебилеттер құны алып отыр, сондықтан әуебилеттер құнына байланысты туристердің осы елге бару көлемі өзгеріп отырады.

Жоғарыдағы кестедегі бірінші үш аталған ел туристердің ең көп баратын мемлекеттер, ал Европа елдеріне туристер аса көп бара бермейді, себебі бұл елдерге виза алу өте қиын. Сонымен қатар жоғарыда атап өткеніміздей компания негізгі қызметімен қатар қосымша қызметтер де ұсынады. Мысалы: әуебилеттері билеттер сатқан үшін компания комиссиялық сыйақы алмайды, себебі оларға сыйақыны билеттерді ұсынатын туроператор белгіленген пайыз ретінде береді. Неліктен туристік копания деген сұрақ тууы мүмкін себебі «KAZAKHSTAN Travel Group» турагенттігі тікелей әуе компанияларымен байланысқа түспей басқа туроператорлық компания арқылы алады.

Туристік кәсіпорынның маркетингтік мүмкіндіктерін талдау.

Маркетингтік зерттеулер дегеніміз - компания басқару шешімдерін дұрыс қабылдау мақсатымен, алдына қойған маркетингтік міндеттерге сәйкес.

Маркетингтік зерттеулердің міндеттеріне мыналар жатады: фирманың нарықтағы бәсекелестік позициясын анықтап, оның өткізу және баға саясатын, тауарды нарыққа жылжытудың мәселелерін бағалау, тұтынушылардың мінез- құлқын зерттеу, олардың талғамдарын анықтау нарық әлуетті мүмкіндіктерін зерттеу, сатып алушылардың тауарға деген.

Маркетингтік зерттеулер - бұл тұтынушылардың талғамдары мен талаптарын зерттеуге бағытталған фирма маркетингтік әрекетінің маңызды түрінің бірі зерттеулерді кәсіпорындар маманданған және консалтивті фирмаларға тапсырыс жасау арқылы немесе өзінің маркетингтік бөлімдерінің күшімен өткізеді.

Жалпы кез-келген салада жетістіктерге жету үшін осы нарықтағы жағдаймен танысып алған жөн. Сондықтан маркетингтің маңызды міндеттерінің бірі – ол нарықты зерттеу. Сондықтан осы тараудың мақсаты  туристік нарық туралы ақпарат жинап, өңдеп және маркетингтік шаралар барысында қолдану.Нарықтағы тез өзгеретін жағдайларында кез келген турстік кәсіпорынның ең маңызды маркетингтік қызметі болып – маркетингтік зерттеулер жүргізу болып табылады. Оларсыз компания бизнес ортада бағдарлана алмайды. Оны қызықтыратын нарықтағы сипаттың біле алмауы, бәсекелестердің әрекетін және өзінің табыскерлерінің қажіттіліктерін зерттей алмайды. Туризмдегі маркетингттік зерттеулер туристік кәсіпорынды нарықпен, тұтынушылармен, бәсекелестерімен және оның қызмет атқару ортасының басқа да элементтерімен ақпарат арқылы байланыстыратын қызмет болып табылады. Маркетинг шешімнің мақсаты маркетингтің шешімдерді қабылдаған және соларменм байланысты анықсыздық дәрежесін азайтуға арналған ақпараттық талдау базасын құрумен қорытындыланады. Маркетингтік зерттеудің мән мағынасы болып маркетингтік қызмет, сонымен қатар қандай да бір жағдайда байланысты процестермен құбылыстар табылады. Маркетингтік зерттеулер белгілі бір фирма үшін туристік нарықтың мүмкіндіктерін әлсіз және күшті жақтарын, қауіптерін айқындау мақсатында ақпараттық жүйені жинау және талдау базасын құрумен қорытындыланады. Зерттеулер туризм менеджерлерінің дұрыс басқару шешімдерін қабылдау үшін ақпараттық базамен қамтамасыздандырылады [29].

Туризм саласындағы кәсіпорындық қызмет үшін көп жағдайларда бәсекелестіктің жоғары деңгейі сипатты. Бәсекелестіктің астарында бір мақсатқа қол жеткізуге мүдделі заңды және жеке тұлғалар арасындағы бәсекелестік жатыр. Кәсіпорынның көз-қарасынан қарағанда мұндай мақсат болып, тұтынушынының қалауын жаулап алу есебіндегі табысты көбейту болып табылады.

Бұл кезеңде  «KAZAKHSTAN Travel Group»  туристік кәсіпорнының келесідегідей негізгі бәсекелестері бар:

• Каз Тур;
• EGO GOLDEN;
• Farab;
• Travel.kz.

Ол келесідегідей диаграммада көрсетілген (сурет 6).

 

Турларды сату бойынша бәсекелес кәсіпорындар

 

Сурет 6.

 

6 суретте көрсетілген, бәсекелестерді  анализдеу мен басты бәсекелестерге  қатысты нақты іс-әрекеттерді  жүзеге асыру осы нарық сегментіндегі  нақты маңызды өсуге қарағанда  көп пайда әкеледі. Бәсекелестердің күшті және әлсіз жақтарын біле отырып, олардың потенциалын, мақсатын, осы күнгі және болашақтағы стратегиясын бағалауға болады. Бұл стратегиялық түрде бәсекелестің қай жерде әлсіз екенін дәл анықтауға мүмкіндік береді. Осылайша, кәсіпорын өзінің жеке артықшылықтарын бәсекелестік күресте кеңейте алады.

Себебі, қызметтер жеке дара түрде қабылданады, оларды кім ұсынатынына байланысты, туризм саласында бәсекелестердің сапалы мінездемелері өте маңызды.

«Тауарлар және қызметтер маркетингі» баспасы жүргізген зерттеулер негізінде келесідей мәліметтер жиналған. Алматылық туристік фирмалардың тұтынушылары туристік фирманы таңдауда неге көңіл бөлетінін сұрағанда келесідей жауаптар алынған:

-  нарықтағы туристік фирманың  ұзақ және сәтті қызметі (97%);

-  турист баратын мемлекетке фирманың мамандануы (86%);

- турфирманың тіркелу куәлігінің, лицензияның, сертификаттың болуы (75%);

- жарнама материалдарының, буклеттердің  болуы, ұсыныстар кешені, ақпараттандыру  деңгейінің жоғарылығы(72%);

-   таныстардың кеңесіне жүгіну(47%).

Осы алынған мәліметтердің диаграммалық көрінісі келесідей (сурет 7).

«KAZAKHSTAN Travel Group» туристік кәсіпорнын таңдауға әсер ететін негізгі факторлар

 

Сурет 7

 

7 суретте көрсетілген, бұл диаграммада  көріп отырғанымыздай тұтынушылардың «KAZAKHSTAN Travel Group» туристік кәсіпорнын таңдауға аталмыш факторлар әсер етеді екен. Сонымен біз неліктен белгілі бір туристтік кәсіпорынды туристердің таңдайтынын анықтадық, ендигі суретте сол туристеріміздің қандай мемлекеттерде таңдайтынын көреміз.

Алматылықтар үшін ең қалаулы жерлер әлі де болса: Түркия, Тайланд, БАӘ, Чехия, Египет болып қала береді. Оны келесі диаграммадан көруге болады (сурет 8).

 

Қазақстандық туристердің ең көп таңдайтын елдері

Сурет 8

 

8 суреттен көріп отырғанымыздай  туристермен таңдаулы елдер арасында  бірінші орында Қытай (45%), одан  кейінгі орынды Түркия иеленіп (26%), үшінші орында Германия (11%), одан  сәл артта БАӘ (9%) қалып отыр, ал  барлық туристердің тек 8%-ы ТМД елдерін таңдайды. Турфирмалар қызметкерлері қазақстандық туристердің жылдан жылға белсенділіктері артып келетінін айтады. Туристердің көбі маусымның басталуын күтпей алдын-ала турларды брондауда. Туристердің белсенділігімен қоса турлардың бағалары да жылдан-жылға артуда. Әсіресе доллар құнының төмендеуі турлардың бағаларының қымбаттауына әкеп соқтырады.

Нарықтық жағдайдағы сәтті коммерциялық әрекетті жүргізу сатып алушылардың әр түрлі категорияларының индивидуалды тілектерін ескеруін білдіреді. Дәл осы нарықты сегменттеудің негізі болып табылады. Сегменттеу көмегімен потенциалды тұтынушылардың жалпы санынан көрсетілген қызметтерге бірдей талаптар қоятын белгілі типтері таңдалады. Осы нарық сегменттеріне кәсіпорын әрекеті бағытталуы керек (кесте 6).

 

кесте 6 - Бәсекелес кәсіпорындарының қызметтерінің құны, 2011 ж.

 

Мемлекеттер тізімі	Туристік кәсіпорындар
	KAZAKHSTAN Travel Group, доллар	Tez tour, доллар	Bell company доллар	Казтур, доллар	Travel system, доллар
Б.А.Ә	1080	1681	1100	1150	1288
Тайланд	980	1030	1070	950	1020
Египет	890	1000	865	890	985
Малайзия	1380	1656	1340	1415	1715
Қытай	1250	1400	1300	1250	1396
Е с к е р т у – [27; 28; 29] әдебиеттер негізінде автор құрастырған

 

Кесте 6 ден көріп отырғанымыздай, нарықты сегменттеу бір жағынан кәсіпорынның маркетингтік әрекеті бағытталған нарық бөліктерін табу және обьектілерді анықтау әдістерін білдіреді. Ал екінші жағынан, - бұл нарықта кәсіпорынмен шешім қабылдау процесіне басқару қадамы, маркетинг кешені элементтерінің үйлесімін таңдаудың негізі.

Маркетинг тәжірибесі сегменттеудің келесідей мүмкіндіктер беретінін көрсетеді:

- сатыпалушылардың әртүрлі тауарларға  деген қажеттіліктерін максималды  қанағаттандыру;

- тауарды өндіру және өткізуге  кеткен кәсіпорын шығындарын  рационалдауын және оптимизациялауын қамтамасыз етеді;

- потенциалды тұтынушылар мінез-құлқын  анализдеуге және түсінуге негізделген  тиімді маркетинг стратегиясын  жасауға көмектеседі;

- шынайы және қолжетерлік мақсаттарды  қалыптастыруға септігін тигізеді;

- сатыпалушылардың нарықтағы қазіргі мінез-құлқы және болашақтағы мінез-құлқының болжамымен ақпараттандыру арқылы қабылданған шешімдер деңгейін көтеруге мүмкіндік береді;

- нарықтың қамтылмаған сегментіне  ауысу арқылы бәсекелестік күрестің  деңгейін төмендетуге көмектеседі;

- фирманың ғылыми-техникалық саясатын нақты анықталған тұтынушылардың талаптарымен байланыстыруын білдіреді [28].

Кейбір салада сияқты туристік бизнесте де жаңа клиенттерді тарту маңызды болғанмен жалғыз міндет емес. Бар клиенттерді ұстап қалу процесс дамуының екінші негізгі міндеті. Бұрын туристік фирма қызметін пайдаланған респонденттердің 60%-ы болашақта өз турагенттерінен ақпарат алуды қалайтынын айтқан, бірақ олардың 30%-ы ғана өз турагенттіктерімен тұрақты қарым-қатнаста. Клиенттермен қарым-қатнасты қолдау әдістері ретінде телефондық қоңырауларды, кездесулерді, акцияларды, ойын-сауық кештерін, жарыстар өткізуді, жеңілдіктер беруді айтуға болады.

Нарықты сегменттеу, сөзсіз, маркетингтің маңызды құралдарының бірі. Оның қаншалықты дұрыс жүргізілуінен бәсекелестік күрестегі сәттілік тәуелді болады. Дегенмен сегменттеу тек механикалық процес болып табылмайды. Тиімді болу үшін ол бәрінен бұрын анықталған белгілер бойынша жүргізілуі қажет. Белгі – бұл берілген сегментті нарықта бөліп көрсету әдісі. Сегменттеудің белгілері тауардың мақсатына байланысты ажыратылатынын ескерген жөн (тұтынушылық, соның ішінде туристік, және өндірістік мақсаттағы) [29].

Әрине нарық сегменттерін зерттеуді «KAZAKHSTAN Travel Group» ЖШС тұтынушылар контингентінің анализінен бастаған дұрыс. Бұл мәліметтер төмендегі кестеде берілген (кесте 7)