«Метрология» пәні бойынша

 

Тапсырма 2. Көп ретті өлшеу...................................................................................

 

Тапсырма 3. Бірнеше сериялы өлшеулер нәтижелерін өңдеу..............................

 

Тапсырма 4.Өлшеу нәтижелерін функционалды түрлендіру (жанама и      өлшеу).........................................................................................................................

 

Тапсырма 5. Тәуелділікті зерттеу бойынша  зерттеулер мәліметтерін

өңдеу...........................................................................................................................

 

ΙΙΙ Қорытынды.........................................................................................................

 

Қолданылған әдебиеттер тізімі...............................................................................

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

                 Метрология - ол өлшеу туралы ғылым,әдістеріжәне өлшеулердің бірегейлігін қамтамасыз ететін құралдар және қажетті дәлдіктерге жетудің тәсілдері.Метрология ғылымы 3-ке бөлінеді:

              Заңдылық метрология - өзара байланыста жалпы ережелердің жиынтығын құрайды. Сонымен қатар, өлшенудің бірегейлігін қажет ететін және регламенттеуді талап ететін және басқа да сұрақтарғамемлекет тарапынан бақлауды қажет ететін метрологияның бөлімі

        Заңдылық метрологияға - метрологиялық  әрекеттердің, заңдар және заңнамаларды,мемлекеттік  метрологиялық қызмет арқылы  тәжірибеге енгізетін, мемлекеттік  реттеу құралы болып табылады.

        Заңдылық метрологияға: сынау және  өлшеу құралдарының типтерін  бекіту және растау, калибрлеу,  сертификаттау жатады.

              Заңдылық метрологияның ережелері  және нормалары,ұсыныстар халықаралық  мекемелердің сәйкестік құжаттарымен  үйлесімделген. Сондықта, заңдылық  метрология халықаралық экономикалық  және сауда байланысын жетілдіреді  және халықаралықметрологиялық  қатынастардың түсінушілікке келуіне  септігін тигізеді.

              Теориялық метрология - оның мақсаты, метрологияның іргелілік негіздерін терең зерттеп дайындау.

              Қолданбалы метрология - оның мақсаты,теориялық метрологияның зерттеулерін және заңдылық метрологияның жағдайларын тәжірибеде пайдалану.

Қазақстандағы метрологияның дамуы.

              Өлшеудің деңгейі этолондық базаның  жетілуімен анықталады,о РМК «Қазақстандық  метрология институты» қармағында. Бүгінгі күні Қазақстандық этолондық  база 96 этолон бірлігінен және  этолондық құрал жабдықтардан  тұрады,оларды 51 мемлекеттік этолондар, 16 жұмысшы этолондар, 29 бірлік этолондық  құрал жабдықтар құрайды.Этолондық  базаның жетілуі және дамуы  2007-2009 жылдарға арналған өлшеудің  бірегейлігін қамтамасыз ету туралы мемлекеттік жүйені дамыту Бағдарламасына сәйкес іске асырылады.

               Қазақстандағы метрологияның дамуына  шолу. 1925 жылдың қазанында Семипалаталық бөлім жекедара растау палатысына болып қайта ұйымдастырылды  және Семипалаталық және Жетісу губернияларына қызмет көрсетті.Қазақстанның басқа территориясы Қазақстан Республикасынан тыс жердегі растау мекемелерімен қызмет көрсетілді.

              1929 жылы Семипалатталық палата  аймақтық палата болып өзгертіледі,және  оның әрекеті Қазақ және Қырғыз  Республикаларына таралған болатын.  Бұл палата-палатаның Жетекшісінен  және үш растаушыдан тұрады.1929 жылдың 30 қаңтарында Семипалат растау  палатасы бойынша №20 бұйрықпен  РСФСР-дың өлшеу және салмақ  Палатасының жарлығымен Алма-Атаға  ақпан айының ішінде бөлім  ашу үшін Калачиков.Т.А. жіберілді.  Оған айына екі рет «Бөлімінің  ұйымдастыру барысы туралы хабардар  ету» бұйырылды. Бөлім басқарушысының  хабарлауы бойынша «Алма-Атадағы  Палатаның уақытша бөлімі» өзінің  әрекетін 1929 жылдың 1 сәуірінен бастады. 1929 1 маусымынан Аймақтық растау  палатасының 1929 жылдың 6 тамыздағы  №48 бұйрығымен Алма-Ата қаласындағы  бөлім,тұрақты іс-әрекетте,деп қабылдады. 1929 жылы 1 қазанынан Қазақтың Аймақтық  өлшеу және салмақты растау  Палатасы бес бөлімен - Алма-Аталық, Оралдық, Фрунзелік, Петропавлдық  және Ақтөбелік болып ұйымдастырылды.

Қазақстандағы метрологияның дамуының екінші кезеңі.

              Отандық метрологияның тарихы  өзінің басталуын 1923 жылдан,қашан  Томскілі растау палатасының  Семипалаталық бөлімі құрылған  кезден алады. Сол кезден бастап  Қазақстанда метрология тарихы  өз санауын бастады, 2010 жылы Қазақстан  метрологиясына 87 жыл толды.

                Қазіргі кезде Қазақстанның метрологиялық  қызметі экономиканың талаптарына  сәйкес жетілуде. Ұлттық білім  және сол тұрғыда өлшемді және  салмақты тепе-тең бағалау мүмкіндігі  барлық салаларда үлкен мағынасы  бар-азаматтардың күнделікті өмірінен бастап, өнеркәсіптегі өндіріске және ғылыми зерттеулерге дейін. Бүгінгі уақытта тауарлар және қызметтердің халықаралық рыногының әлемінің жағдайында тауардың еркін қозғалуының бірегей қағидасы қалыптасқан: «бір стандарт,бір өлшем,бір сетификат». Метроогияның бұл қағиданы орындаудағы рөлі-қайта өлшеуді және сынақтауды болдырмау,қорларды,материалдарды,уақытты,қызметкерлерді, қаржыларды тиімді пайдалануға жету.Қазақстан Республикасының метрологиялық инфрақұрлымының әлемдік үдеріске тиімді қатысуы үшін және метрологияның негізгі мақсатын іске асыруға барлық мүмкіндіктері бар. Республикада метрологияның дамуының жетілген елдерде қабылдаған қағидаларымен мүлдем жақындасқан. Оған дәлел Қазақстан мүше болуға талпынуында ДСҰ жеткілікті қатаң талатар қойды, олардың арасында-өнімдер сапасының жоғары кепілдікте болуы. Сонда бар халықаралық стандартармен шығарылды, олар барлық елдерде, оған сенетін аспаптармен сынақталады және сертификатталады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Тапсырма №1

Бір ретті өлшеу.

Тапсырманың мақсаты:

1. Абсолютті ауытқу шегін анықтау, өлшеудің шекті мәнін тауып өлшеу нәтижесіне түзету енгізу, өлшеу нәтижесін жазу.

Тапсырмаға  қажетті ақпараттар:

1. Апприорлық ақпараттарды анықтау.
2. Абсолютті ауытқу шегін анықтау.
3. Өлшеудің шекті мәндерін анықтау.
4. Өлшеу нәтижесіне түзетулер енгізу.
5. Өлшеу нәтижесін жазу.

Тапсырманың орындау тәртібі

Физикалық шаманы бір рет өлшеген кезде өлшеу  құралының көрсеткіші X=12. Өлшеу құралы және өлшеуді орындау шарттары туралы келесідей апприорлы ақпараттарды пайдаланып, өлшенетін шаманың мәні нешеге тең екенін анықтау: өлшеу  құралының дәлдік класы – 7,0; өлшеу  шегі – 0...200 ; аддитивті түзетулер  мәні - _а=3.

1-тапсырманы орындау реті

1. Алынған априорлы ақпаратты талдаймыз: өлшеу құралының дәлдік класы және аддитивті түзету көрсетілген.
2. Есептеу кезінде алынған мән: X=12
3. Аспаптың көрсеткішін алу үшін, абсолютті ауытқу шегін анықтаймыз:       (1.1)

мұндағы  X_N – нормаланған мән, бұл арада өлшеу құралының диапозонына тең шама X_N=200;

_П – келтірілген жіберілетін ауытқыдың нормаланған шегі, ол өлшеу құралының дәлдік класынан  _П = 7,0 %.

                                      

14

 

Өлшеудің шекті мәндерін анықтаймыз:

X₁=X-X=28-14=14

X₂=X+X=28+14=42

4. Өлшеу нәтижелеріне түзетулер енгіземіз:

Q₁=X₁+_a=14+3=17

Q₂=X₂+_a=42+3=45

       1.5Өлшеу нәтижелерін  жазамыз: Q₁ ≤ х ≤ Q₂,     17≤ X ≤ 45

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                

                                         

 

 

 

 

                                                        Тапсырма №2

       Көп ретті өлшеу

Тапсырма  мақсаты:

1. Өлшеу нәтижелерінің бағасын анықтау.

Тапсырмаға  қажетті:

1. Өлшеулер нәтижесінің бағасын және орташа квадраттық ауытқуын S_Q анықтау.
2. Қателерді табу және шектеу. Ол үшін абсолютті мәні бойынша ең үлкен нормалық ауытқуды есептейміз. ν  және  ν _q мәндерін салыстыру.
3. Қалған өлшеу нәтижелерін қалыпты таралу заңдылығына тексеру.
4. Орташа арифметикалық мәндердің стандартты ауытқуын анықтау.
5. Сенімділік интервалын анықтау.
6. Өлшеу нәтижелері.

                             Тапсырманың орындау тәртібі

  Бір шаманы көп  ретті өлшеу кезінде 22 өлшеу  нәтижесінен тұратын серия алынды  Q_i (1...22). Бұл нәтижелер түзетулер енгізілгеннен кейін 1-кестеге енгізілген

7. 1-кесте. Көп ретті өлшеу нәтижелері.

Q1	Q2	Q3	Q4	Q5		Q6	Q7	Q8	Q9	Q10	Q11	Q12	Q13	Q14	Q15
480	480	480	479	479		479	479	478	478	480	479	479	478	478	479
Q16	Q17	Q18	Q19		Q20 Q21 Q22
478	479	479	477		478 476  479

2- тапсырманы орындау реті

2.1 Өлшеулер  нәтижесінің бағасын  және орташа квадраттық ауытқуын S_Q анықтау               

 

Q==

 

S_Q

 

2.2 Қателерді табу және шектеу. Ол үшін абсолютті мәні бойынша  ең үлкен нормаланған ауытқуды  есептейміз:

 

 

V_q=0,75 мәнін аламыз

 

V  және  V _q мәндерін салыстырамыз .  Сонымен, V_max  > V _q болғандықтан Q₂₂ өлшеудің мәні қате деп есептелінеді және алынып тасталады. Осыдан кейін есептеуді қысқартылған өлшеулер нәтижесінің сериясы үшін қайталаймыз.

Q

 

S_Q

V

 

n=18 сериясы  үшін  V_q=1.99 анықтаймыз. V  және  V _q мәндерін салыстырамыз, сонымен, ν_max  <  ν _q болғандықтан басқа қате нәтижелер жоқ.

2.3  Қалған өлшеу нәтижелері  үшін қалыпты таралу заңдылығын  тексереміз:

d

 

2.4 Стандартты орташа арифметикалық  ауытқуды анықтаймыз

 Өлшеу нәтижелерінің таралу  сенімділігінің заңдылығын қалыпты  деп қарастырғандықтан, стандартты  ауытқуды келесідей анықтаймыз:

 

2.5 Өлшеу нәтижелерін көрсетеміз

   n=21

Q= 483,38±0.5 n=21

 

 

                                    Тапсырма 3

Бірнеше сериялы өлшеулер нәтижелерін өңдеу

        Тапсырма мақсаты:

1. Көп ретті өлшеулер нәтижелерін есептеу.

Тапсырмаға  қажетті:

1.   Өлшеулер нәтижесінің бағасын және орташа квадраттық ауытқуын s_qj анықтау.
2. Бірінші серия үшін қателерді табу және шектеу. Ол үшін абсолютті мәні бойынша ең үлкен нормалық ауытқуды есептейміз. V₁ және V_{1 q} мәндерін салыстыру.
3. Екі серия үшін де қалған өлшеу нәтижелерін қалыпты таралу заңдылығына тексеру.
4. Орташа арифметикалық мәндердің стандартты ауытқуын анықтау.
5. Серияларда өлшеу нәтижелерінің алгоритм бойынша тең таралуын тексереміз.
6. Өлшеу нәтижелерін жазу.
7. Кілтекті қосылыс және оның бөлшектерінің сұлбасын барлық негізгі өлшемдерін және шек алаңдарын әріптік және сандық белгілерімен сызып көрсету.

Тапсырманың орындау  тәртібі

Бірдей физикалық шамаларды  көп ретті өлшеу кезінде әрқайсысы n=11 өлшеу нәтижелері бар екі серия  алынған. Бұл нәтижелер түзетулер  енгізілгеннен соң 2-кестеге енгізілді. Көп ретті өлшеу нәтижелерін  есептейміз.

 

2- кесте.  Екі сериялы Q _{i ,j}  өлшеулер нәтижелері.

Серия j=1

Q11	Q12	Q13	Q14	Q15	Q16	Q17	Q18	Q19	Q110	Q111
245	246	245	245	245	246	246	247	248	249	246

Серия j=2

Q21	Q22	Q23	Q24	Q25	Q26	Q27	Q28	Q29	Q210	Q211
245	246	247	246	242	246	245	247	248	249	240