Материалдар технологиясы

 

 

 

                 3

 

                                                                                    3

 

 

Сурет-1. Құрылыс материалдары кәсіпорнының бас жоспар.

1-админисративтік ғимарат ; 2-асхана ; 3-автокөлік жолдары; 4-автотранспорттық бөлімше; 5-механикалық участкі;6-бетон қоспалы узель; 7-кірпіш күйдіру цехы;                8-көмір қоймасы; 9-қазандық; 10-цемент дайындау цехы; 11-керамзитті блок цехы; 12-ағаш өңдеу цехы; 13-темір жол; 14-тұрғын үйлер.  

 

тасталынатын шаңдардың  80 %-ке жуығы айналмалы пештерден  бөлінеді, ал шаңдардың басқа бөлігі- цементті және шикізатты диірмендерден , ұсақтағыш-кептіргіш қондырғылардан, сонымен қатар шикізат материалдарын , қоспалар , клинкерді және цементтің сақталуы барысында бөлінеді.Кесте-1. [2]

Цемент өндірісінің  шаңдарына сипаттамалар.   Кесте -1.

Технологиялық қондырғылар	Өнім көлемі м 3/кг	Температура,           °С	Температура,                       °С	Шаң концент. мг/м3	Бөлшек дисперс. құрамы, 5 мкм	Бұрыш,°	Тығыздығы, кг/м 3
100м дейінгі пеш  ұзындығы	3.8-6.0	225-385	60-67	10-48	1.7-36	37-45	2670-2820
Жылу алмастырғыш  циклондыпеш	2.5-3.3	190-380	29-44	16-60	51-75	45-51	2640-2840
Мұздатқыш	1.0-2.9	90-290	-	5-40	15-17	35-41	3060-3300
Сепараторлы диірмен  цементті	0.5-0.7	65-90	30-44	545-860	15-35	38-50	2750-3180

              Сонымен бірге цементті клинкер  өндірісінде шаң газдарын пайдалануға  болады.Цемент клинкер өндірісі—энергиялы процесс 1т цемент шығаруға 180-200 кг отын пайдалынады.Цементке кететін отын мен электр қуатының үлесі 40-50 % -ке жетеді.

 

1.3. Бетон қоспалы  узел цехы (БҚУ)

         Бетон – бұл темір бетон  және бетон бұйымдары жиналған  өндіріс үшін, тағы да БҚУ комбинатының басқада шаруашылық қажеттіліктеріне өндіреді.

         Цемент БҚУ – ге автотранспорт (цементовоз) арқылы береді және силосты цементті сорғызып, оларды бункер цементтіне түседі және одан кейін порциялы дозатор көмегімен қоймалы бетон-араластырғыш узелге түседі . Онда инертті-құм, қиыршықтарды және т.б. қоректендіргіш және қозғалмалы транспорт көмегімен қоймадан бетон-араластырғыш узелге әкеледі, онда оларды араластыру жүреді. Дайын қоспаны бункерден арту арқылы машинаға беріледі. Қоспаларды дайындау кезінде цемент шаңдары атмосфераны ластайды. [3]

1.4. Ағаш өңдеу  цехы (АӨЦ)

           АӨЦ – бұл ағаштан бұйымдар  шығару үшін қолданады.Оларға  тақтай, плинтус, терезе және есік  қаңқалары және т.с.с.

          АӨЦ –ы негізгі  үш бөлімнен тұрады:

1. Аралағыш
2. Столяр
3. Погонажді ,қойма.

          Ағашты көтерме кранмен аралағышқа  береді, оны тақтайлай қылып аралайды.Ары  қарай столярлі және плотникті  цехқа береді, ол жерде столяр  бөлімінде ағаш өңдейтін –  домалақ аралағыш , фуговальді –  строгальді, фрезернді , шипорезді т.б.  7 станок бар.Әр станокта аспирациялары бар, ауаны сорып алатын ВДН-60 желдеткішпен қамтамасыз етілген.

          Поганажді бөлімінде  6 станокпен  ағаш өңдейді – домалақ аралағыш  және строгальді т.б. Әр станокта  аспирациясы бар , ауаны желдеткіштер ВДН-60 соруды қамтамасыз етіледі. Ағашты аралау кезінде шығатын газдарды ЦН-22 циклонында тазалау жүргізіледі. [4]

 

1.5. Қазандық

           Құрылыс материалдар өндірісінде  жылулық энергияны тұрмыстық  қажеттіліктер үшін , технологиялық тізбек үшін қазандықты қолданады. Жағармай көзі – көмір.Екі қазан  Е-І/9-0.9 Р3 және КТ -50 қазандықтарымен жабдықталған.

             Негізгі қауіпті шығатын компоненті газдарға – күл , күйе шаңдары ,күкірт оксидісі , көміртек оттегісі , азот оттегісі , аэрозоль күйдірулерін желдеткіш көмегімен биіктігі  20 м және диаметрі  0.5 м  құбыр арқылы атмосфералық ауаға тасталынады.Атмосфераға тасталынатын зиянды заттарға сипаттама кесте – 2 көрсетілген. [12]  

            

1.6. Кірпіш күйдіру  цехы

             Топырақ – бұл қоңыр - сары түсті , оны бульдозермен жәшік әпергішпен береді. Одан әрі қарай вальцелер СМ – 83 және топырақ араластырғыш  СМК – 125 арқылы транспортер дайын топырақ қоймасына апарады. Шикізаттың қалыптағы құрамын жоғарлату үшін, оған бентонитті порошок қосады. Одан соң қоймадан дайын топырақты транспортер арқылы вальцеге және  2 вальді топырақ араластырғыш СМК – 125  өнімділігі  18 м³/сағ беріледі. Одан кейін ылғалданған топырақ (саз) өнімділігі 6-7 мың.дана/сағ вакуум-преске  СМК – 28А транспортермен береді. Престің бас жағын мундштукпен бекітілген . Ол тығыздау , престеу және төртбұрыш қалып алу қызметін атқарады. Брусты кесу өнімділігі 7000 дана/сағ –ты жартылай автоматпен СМК – 163  атқарылады.

              Кірпіш шикізатын сиымдылығы 240 дана кептіргіш вагоншигімен тунельді кептіргішке апарады. Онда  1 тәулік бойы кептіріледі. Кептірілген қыштарды транспорттер арқылы пешке әкеледі және онда қаланады.

             Кірпіш шикізатын күйдіру қатты  отынмен жанатын домалақ пеште  іске асырылады.Отын ретінде көмірді – камфорк  арқылы тастайды. Осыдан барып қыштар қызады. Садканың тығыздығы  1м³-ке  250-260 дана қыш.Пештен шығарылатын газдар желдеткіш арқылы атмосфераға лақтырылады.Атмосфераға тасталынатын газдар құрамына көмір қышқыл газы , азот оттегісі , күкірт оттегісі , күйелер , күлдер жатады. Олар қорашаған ортаға , адам денсаулығына қауіп төндіреді. [21]

 

 

 

 

 

 

 

 

Атмосфераға тасталынатын зиянды заттар.

Кесте- 2.

Аталуы	ШМК м.р. мг/м3	ШМК с.с. мг/м3	Қауіптілік класы	Тастамалар , т/жыл
Қалқ. заттар	0.5	0.15	3	15.3427
Темір шаңы	-	0.04	3	0.1096
Күл	0.15	0.05	2	0.138
Сваро.аэрозоль	0.5	0.15	3	0.0223
MgO2	0.01	0.001	2	0.00108
HF	0.02	0.005	2	0.00012
NO2	0.085	0.04	2	3.5795
SO2	0.5	0.05	3	4.8778
H2SO3 пары	0.3	0.1	2	26.662
Бенза пирен	-	1*10-6	1	2.9*10-6
Жанармай пары	-	1.2	4	4.3*10-5
CO2	5.0	3.0	4	23.7605
CH	5.0	1.5	4	0.269
Барлығы:				74.722

2. Өндірістен  түзілетін газ - шаң  тастамалар 

көздеріне мінездеме.

 

         Құрылыс материал өндірісі өлшемі  250х120х65 саз кірпішті құрылыс материалын өндіреді. 2- суретте технологиялық схема сипатталады.

        Өндірісте атмосфераны зиянды  заттар тастамалар көздері болып  келесі қондырғылармен учаскілерден  тұрады:

• көмірді артатын эстакада. Арту эстакада  300м² алқабын  2175.0 тонна Қарағандылық көмірді артқанда және сақтағанда қалқыма заттар бөлінеді;
• жартылай вагоннан көмірді түсіру.Бір мезетте 4 жартылай вагондарды эстакада түсіруге болады. Жартылай вагоннан түсіру кезінде атмосфераға қалқыма заттар тасталынады;
• самосвалдарға көмірді артқышпен артады . Артқыш  ТО-18 (1 дана) сиымдылығы 1.25 м³ ковшамен артқанда атмосфераға қалқыма заттар тасталынады ;
• ұнтақ – майдалағыш. Топырақ материалына компонент ретінде майдаланған көмірді қосады. Нәтижесінде ұнтақ – майдалағышқа майдаланған көмірді береді. Мұнда да самосвалға майдаланған көмірді артқанда атмосфераға қалқыма заттар , көмір шаңы немесе күйе түрінде тасталынады;
• арту жұмысы кезінде экскаватор  Э55-11 және бульдозер  Т-170 , краз машиналардан токсикалық газдар тасталынады. Дизельді іштен жану двигательтері жұмыс кезінде атмосфераға күйелер , азот оксидісі , көміртек оксидісі , көмірсутектері  , күкірт оксидісі , бензапирендер тасталынады;
• сварка учаскісі (элекрлі - дугалы пісіру, пропан – бутанды кескіш ). МР – 3 маркалы элекродты қолдану кезінде атмосфераға аэрозоль пісірмесі , марганец  2- оксидісі ,сутек фторы (НҒ) бөлінеді. Пропан бутанды кесу кезінде атмосфераға азот оттегісі , көміртек оттегісі бөлінеді;
• Кірпішті күйдіру үшін домалақ пеш қолданады. Негізгі отын көмір болып табылады , отын резервісі қарастырылмаған. Пеште көмірді жағу кезінде атмосфераны  күйе – күлдер , азот оксидісі , көміртек оксидісі , күкірт оттекті ластаушы заттар бөлінеді;
• Сиымдылығы 3 м³ резервуар . Дизельді отынды сақтау кезінде атмосфераға дизельді отынның пары бөлінеді.Кесте – 3. [3]

2.1. Шикізат  дайындау және шихталарды құралуы

           Жазғы айларда карьерді сумен  12 %-тік ылғалға дейін суландырады.  Бұл кезде экскаватор жұмысы оңайланады және дайын өнімнің сапасы жақсарады. Суды құбыр арқылы  насоспен ені 3-4 м және тереңдігі 0.6 м дайындалған котловадан береді.Шикізат бір ковшалы экскаватор ЭН55-11 сиымдылығы 0.8 м³ ковшамен алады. Шикізатты автосамосвалдарға арту қамтамасыз етілген.

            Шикізатты краьерден зауытқа  дейін Краз автосамосвалымен тасымалданады Шикізатты жәшік ыдысымен  беру  арқылы бункерге артады. Оларды өндіріске қажеттілігін бір қалыпты жеткізеді. Берілетін шикізат санын жәшік ыдысымен берілетін лентаның қозғалыс жылдамдығын және жоғары көтерілген шибераны реттеуге болады.

               Шикізатты жылдамдығы  60 м/мин  қозғалып тұрған қиғаш ленталы  тасымалдағышқа түседі . Мұнда ұнтақталған  тас көмірін қосады. Ол жану  процесін жоғарлату үшін . Қабылдағыш  бункерден көмір ұнтақ – майдалағышқа  түседі , онда түйіршіктерді  мм-ге  дейін майдалайды. Өлшенген көмірді сиымдылығы  1м³ бункерге элаватормен береді. Мөлшерленген көмір саны 3.2-3.5% -і шихта массасын құрайды.

             Мөлшерленген топырақ шикізатымен  көмір бөлгіш вальціде майдалайды , бөлшектейді – 3 мм-ден жоғары  түйінділерді алып тасталынады.

2.2. Қалыпқа  массаны дайындау

             Вальцелі майдалағыштан ұнтақталған  топырақ шикізатымен оған қосылған  отын ( 2 вальді араластырғыш ) бір түпті пластинка дайындау , шикізатті қалыптау үшін 2 вальді араластырғышқа түседі. Одан ары қарай суды қосумен топырақ шикізатын араластыру кезінде пластинкалы консистенке өтеді , мұнымен бірге ылғалды абсолютті интервалмен сипатталады ( пластинка санымен ). Топырақ балшығының қалыпты су құрамы  20-22 % - ті құрайды.

 

2.3. Топырақ  шикізатын қалыптау немесе пішіндеу

          Кірпіш – шикізатын пішіндеу  үшін ылғал топырақ шикізатымен  бірге жанғыш қоспа массын  қолданады. Пластинкалы конситенкде  тұрғандарды пішінге келуі , басқа  күштің әсерімен пішінді өзгерту  және шашылмай сақталуы керек .

          Ленталы тығыздағыш – қабырғалы  керамика өндірісіндегі қиын  механикалық қондырғы болып табылады. Негізгі жұмыс бөлігі шнек -  ол вакуумсіз ленталы тығыздағыш. Олар мундштук және тығыздағыш  басы арқылы пішіндеу массасына  өтеді. 

           Тығыздағыш басының ұзындығы  210 мм-мен цилиндр және мундштук жалғастырады. Ол винтті шнектің қысу әсерінен шикізат массасы тығындалады және  масса ағын әсерінен домалақ пішіні – тік бұрышты пішінге өзгереді.

         Пішін тығынын кесу – автоматпен  іске асады , оны синхронизатормен  бірге орналастырады. Кірпіш  шикізатын автоматпен кесу үшін рамка енінен тепе-тең етіп рейкаға орналастырады , олар рольгангумен қозғалады және күшейткішпен қадамдық тасымалдағышқа беріледі. Соңында көтергіште қатар қылып жинайды , одан кейін 200 дана шикізатты вагоншикпен  кептіргіш тунельге тасымалдайды. [3]