Шпаргалка по "Политологии"

Социалистік мемлекет - социалистік  идеология мемлекеттік ресми  идеологияға айналған, сол идеология  негізінде басқарылған мемлекет. Яғни, негізгі қағидаттары әлеуметтік теңсіздікті жою, таптық күрес, коммунистік  партияның жетекшілік рөлі. Патшалық Ресейдегі 1917 жылы Қазан төңкерісінен кейін, социалистік мемлекет жарияланды. Бірақ КСРО-ғы социалистік мемлекет құру тәжірибесі бұрмаланған сипатымен  танымал, соның салдарынан КСРО-да тоталитарлық тәртіп орнады. Бұл әлемнің екі  полюске, капиталистік және социалистік  болып бөлінуіне де себепкер болды. XX ғ. әлемдегі 15-ке жуық мемлекет өзін социалистік  мемлекет ретінде таныған, әрі социалистік  лагерь құрамына кірді. Олар КСРО, Монголия, ҚХР, Польша Халық Республикасы, ГДР, Болгария Халық Республикасы, Венгрия  Халық Республикасы, Югославия, Чехословакия, Албания, Солтүстік Корея, Вьетнам.

34. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ  САЯСИ-БИЛІКТІК ҚАТЫНАСТАРДЫҢ ЖАЙ-КҮЙІ.

Президент: 1) ҚР халқына елдегі жағдай мен ішкі және сыртқы саясатының негізгі бағыттары туралы жыл  сайын жолдау арнайды; 2) Республика Парламентінің кезекті және кезектен тыс сайлауын тағайындайды; Парламенттің бірінші сессиясын шақырады және оның депутаттарының Қазақстан халқына  беретін анын қабылдайды; Парламент  Сенаты ұсынған заңға 15 жұмыс күні ішінде қол қояды, заңды халыққа  жария етеді немесе заңды не оның жекелеген баптарын қайтадан талқылап, дауысқа салу үшін қайтарады; Парламент: 1) ҚР Президентінің ұсынысы бойынша  Конституцияға өзгерту мен толықтыру  енгізеді; Конституциялық заңдар қабылдайды, оларға өзгерту мен толықтыру  енгізеді; Парламент : 2) Президенттің Республика премьер министрін, Ұлттық Банкінің төрағасын тағайындауына келісім  береді; заң шығару бастамасы құқығы ҚР Парламентінің заңына, Республика Үкіметіне беріледі және тек қана Мәжілісте жүзеге асырылады. Республика Президентінің заң жобаларын  қараудың басымдылығын белгілеуге, осы  жоба жедел қаралады деп жариялауға құқығы бар.Мұның өзі Парламент  заң жобаларын енгізген күннен бастап бір ай ішінде қарауға тиісті екенін білдіреді.Парламент осы талапты  орындамаса, Республика Президенті заң  күші бар зарлық шығаруға хақылы, ол Парламен Конституциясында белгіленген  тәртіппен жаңа заң қабылдағанға дейін қолданылады. ҚР Президенті мына жағдайларда: Парламент Үкіметке сенімсіздік  білдіргенде, Парламент премьер  министрді тағайындауға екі мәрте  келісім бермегенде, Парламенттің палаталары арасындағы ескерілмейтін келіспеушілік  салдарынан саяси дағдарыс болғанда Парламентті тарата алады. ҚР Президенті Үкіметті Конституциядағы тәртіппен  құрады.Республика премьер министрі тағайындалғаннан кейінгі бір күн  мерзім ішінде премьер министр Үкіметтің  құрылымы мен құрамы туралы Президентке  ұсыныс енгізеді. Үкімет мүшелері Қазақстан  халқы мен Президентіне ант береді

35. БАРЛЫҚ БИЛІКТІҢ ТҮРІ «ҚҰДАЙДАН» ДЕГЕН ТҰЖЫРЫМДЫ ҚАЛАЙ ТҮСІНҮГЕ БОЛАДЫ

Италияның алғаш орталығы болған Турин қаласында 1824 жылы ашылған  атақты Египет мұражайы бар. Онда Египет жерінен қазылып әкелген көптеген тарихи заттар қойылған. Мұражайда  үш адамның бальзамдалған мумиясы  бүтіндей сақталған. Оларды б.э.д. 8 ғасырға  жатқызады. Одан басқа біздің заманға  дейін 4 мың жылдыққа жататын мүрделерден  бидай, нан, жұмыртқа (түйе құстың), қару-жарақ, ыдыс-аяқ алынғанын көрсетіп қойған. Бұл келтірілген фактілер сол  замандарда дін болғанын байқатады.

Әлеуметтік және саяси  құқықтық тәртіптердің баршасының негізгі  құдайдан негіз алады деген түсінік  қалыптасады. Мысалы, қытайдың ежелгі аңыздарында дүниенің барлық тұтқасы  аспан астындағы құдайдың қолында  деп дәріптелген (немесе Қытайдың императоры). Қалғандары оның еркін жүргізушілер болып келеді.

Египет, Вавилон, Индия сияқты елдерде басқадай аңыздар бар. Оларда құдай биліктің негізгі қайнар көзі бола тұра, жердегі істерді, адамдардың тағдырын жасаушылар болып қала береді. Египет пен гректердің аңыздары бойынша  құдайлар қоғамның, мемлекеттің басқарушысы  және заң шығарушысы болып табылады. Мысалы, еврей халқының заңдарын құдайдан тікелей Моисей қабылдап алған деген  наным бар. Билікті құдай атынан адамдар жүргізеді. Айрықша жағдайларда  құддай өзі араласады. Ежелгі Египет нанымы бойынша ақиқатты, әділдікті  және заңдылықты әйел құдайы Маат жүргізеді-міс. Бұл түсінік басқа елдерге  де тән. Осы аталған идеялар ежелгі египеттің деректік негізі «Птахотеп  оқуларында» (б.ж.д. 28 ғасыр), «Өлілер  кітабында» (б.з.д. ХХY-ХХIY ғасырлар) бар. Аталған оқуларда басқарушы адамдар  кейпінде суреттеледі. Билеушілерді қастерлеу  идеясы басым жатады. Дегенмен, қара халықтың бас көтерулері болып тұрған. Мысалы, «Ипусердің сөзінде» (б.з.д. 1750 жыл) қоғамның төменгі топтары мен  құлдардың қозғалысы айтылады.

36. ҚАЗАҚСТАННЫҢ ГЕОГРАФИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ОРНАЛАСУЫ МЕН ӘЛЕМДІК САЯСАТТАҒЫ ОРНЫН АНЫҚТАП, СИПАТТАП ӨТІҢІЗ

Қазақстан Республикасы –  егеменді, демократиялық және біртұтас мемлекет. Оның экономикасының жетекші  салалары болып табылатын түсті  және қара металлургияның, көмір, мұнай  және химия өнеркәсібінің, астық  шаруашылығы мен етті-жүнді қой  шаруашылығының мемлекетаралық зор  маңызы бар.

Сондықтан Қазақстан Достастық  елдерімен және олардың экономикалық аудандарымен тығыс байланыс орнатып  келеді, онсыз қазіргі заманғы  шаруашылықты серпінді әрі жан-жақты  дамыту мүмкін емес. Бұған қоса, Қазақстан  дүние жүзінің басқа да елдерімен, ең алдымен, Қиыр, Таяу және Орта Шығыс  елдерімен экономикалық байланыстарын  дамыта түсуге ұмтылуда.

Қазақстан  Республикасының  қазіргі экономикалық және әлеуметтік географиясы тұтас алғанда өндіргіш күштерді орналастырудың негізгі принциптерін жүзеге асыру, өндірісті шикізат  пен отынды аудандарына, сондай-ақ тұтынушыларға  жақындату нәтижесінде қалыптасқан.  Қазақстанның барлық түпкірлерінде  экономикалық орталықтардың пайда  болуы, кеңінен дамыған аумақтық еңбек бөлінісіне негізделген республика ішіндегі экономикалық аудандарды қоса алғанда, ірі өнеркәсіп тораптары  мен аумақтық-өндірістік кешендердің  қалыптасуы республикада мүлде жаңа экономикалық және әлеуметтік географияны  қалыптастырудың барынша айқын  көрсеткіштері болып табылады.

37. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ  ҚҰҚЫҚТЫҚ МЕМЛЕКЕТТІҢ АЛҒЫ ШАРТТАРЫН  КӨРСЕТІҢІЗ

Конституция талаптарына  сәйкес, саяси-құқықтық жүйеде соңғы  үш жыл ішінде бірқатар заңдық актілер қабылданды.Атап айтқанда, «Қазақстан Республикасының Президенті туралы», «Қазақстан Республикасының Парламенті және депутаттар мәртебесі туралы», «Қазақстан Республи­касының Үкіметі туралы», «Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» конституциялық заңдарға Парламент тиісті өзгертулер мен толықты­рулар енгізген болатын.Бұл республиканың саяси-құқықтық өміріндегі іргелі өзгерістер болды. Қысқаша айтқанда, конституциялық реформаның негізгі ережелері мынаған саяды: Біріншіден, Парламент рөлінің артуы барысында биліктің тиісті салалары арасындағы жауапкершілік пен өкілді биліктің ұстанымдары және қарсы пікірлердің үйлестірілген тиімді жүйесі қалыптасып келеді. Президенттің өкілеттігі ішінара шектеліп, ол Парламенттің пайдасына қарай өзгеріске ұшырады.Елдің ең жоғары өкілетті органы ендігі жерде Үкіметті, Конституциялық кеңесті, Орталық сайлау комиссиясын, Есеп комитетін құру және олардың жұмысын бақылау мүмкіндігіне ие болды.Сондай-ақ, Сенаттың рөлі мен мәртебесі артты, ол Мәжіліс жұмыс істемеген жағдайда бүкіл Парламенттің қызметін өз қолына шоғырландыратын болды. 2012 жылдан бастап Президент өкілдігінің мерзімі 7 жылдан 5 жылға қысқартылады. Парламентарийлердің ортақ шешімінің негізінде Қазақстан Республикасының Президенті, ұлт көшбасшысы Н.Назарбаевқа Мемлекет басшысы қызметіне заңмен бекітілген екі мерзімнен тыс әрі баламалы негізде дауысқа түсу мүмкіндігі берілді.Сондай-ақ, Парламентке, Үкіметке, Жоғарғы Сотқа, Орталық сайлау комиссиясына, Ұлттық бан­кіге және әкімдерге қатысты Президент өкілдігі нақтыланды.Яғни, Президент бұдан былай Парламент пен оның Палаталарын таратып қана қоймай, өзі де сайлауды тағайындау құқына, яғни түптеп келгенде, Президент заңдық бастамашылық құқына ие болды.Сондай-ақ, елдің Парламенті мен Үкіметі конституциялық заңдардың шеңберінде өздерінің өкілеттігін жаңа сипаттағы реформалық талаптарға сәйкес жүргізетін болады.Бұл дегеніміз, атқару билігінің қолындағы мемлекеттік қызметтің жоғары тиімділігі мен сапасы, сонымен қатар, оның жергілікті органдарының қоғамдық есеп беру және қызметінің таза сипат алу үрдісі қамтамасыз етіледі деген сөз.Екіншіден, саяси партиялардың рөлін нығайту арқылы олардың қоғамды басқару ісіне кеңінен қатысуы қамтамасыз етіледі.Еліміздің жоғары заң шығару органының құрамында этникалық топтардың мемлекет мүддесі жолындағы ауызбірлігі мен теңдей қызмет ету мүмкін­дігі көзделді.Бұл Қазақстан Халықтары Ассамблеясының конституциялық орган ретіндегі мәртебесін алуы арқылы бекітілді. Парламент Мәжілісінде олар 9 мандатқа ие болды. Сайлаудың қорытындыларына қарай саяси партияларды бюджеттен ішінара қаржыландыру мүмкіндігі де қарастырылды.Үшіншіден, демократиялық институттар мен жаңа демократиялық мәдениетті қалыптастырудың тың мүмкіндіктері пайда болуда.Бұдан бастап мәслихаттар жергілікті өзін-өзі басқару жүйесінің негізін құрайтын болады.Арнайы заңға сәйкес, тіпті оларға мемлекеттік міндеттерді жүзеге асыру істері жүктелуі мүмкін.Әкімдерді тағайындаған кезде оларға көпшілік дауыспен сенімсіздік көрсетілуі мүмкін. Жергілікті жерлердегі билік органының тұрақты жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін мәслихаттардың қызмет мерзімі 4 жылдан 5 жылға дейін  ұзартылды. Төртіншіден, сот жүйесінің тәуелсіздігі мен тиімділігі артып келеді, жеке адамның конституциялық құқықтары мен еркіндігін қорғаудың кепілдігі кеңейе түсті.

Жоғары Сот Кеңесінің  рөлі артады.Оған осыдан бұрынырақ  таратылған Әділет біліктілік алқасының  міндеттері қосып беріледі.Ал судья  мамандығына үміткерлер конкурстық іріктеу бойынша жүргізіледі.Сот  жүйесін одан әрі жетілдірудің басқа  да тетіктері қарастырылды.Сондай-ақ, сотқа тұтқындау санкциясы берілді.Конституция  мәтінінен анықтау және алдын  ала тергеуді сот пен прокуратурадан бөлу жөніндегі бап алынып тасталды. Конституцияның 15-бабы түбегейлі өзгеріске  ұшырады. Өлім жазасы енді соғыс кезінде  жасалған аса ауыр қылмыстар мен  адам өліміне алып келетін лаңкестік  қылмыстарға қатысты ғана орын алуы тиіс. Соңғы үш жылда жүргізілген конституциялық реформа негізінде мынадай заңдық актілер қабылданғанын да айта кетуге тиіспіз. 2008 жылдың 17 маусымында «Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі туралы» заңға тиісті өзгертулер мен толықтырулар енгізу арқылы конституциялық қадағалау органының құрамын қалыптастырудың демократиялық негіздері заңдық тұрғыдан қамтамасыз етілді. Мәселен, жаңа лауазымға ұсынылу және тағайындау барысында Парламент Палаталарының депутаттары Конституциялық Кеңес мүшелігіне үміткерлер жайында пікірлерін толық білдіре алады. Ендігі жерде Конституциялық Кеңестің шешімдерін қайта қарауға Президенттің бастамасы негіз болуы әбден мүмкін.Яғни, бұл жоғары органның құзыреті жаңа сипатталып отыр.

38. ҚАЗАҚСТАНҒА ТӘН САЯСИ ИДЕОЛОГИЯҒА БАҒА БЕРІҢІЗ.

39. ҚАЗІРГІ ҚАЗАҚСТАН  РЕСПУБЛИКАСЫ СЫРТҚЫ САЯСАТЫНЫҢ  БАСЫМ БАҒЫТТАРЫН АНЫҚТАҢЫЗ.

Қазақстанның қазіргі  сыртқы саясатының негізгі мақсаттары мен принциптеріне мыналар жатады:

-мемлекеттік мүддені  қорғау;

-елімізде экономикалық  реформаларды жалғастыру, демократиылық  институттарды кушейту үшін сыртқы  жағдайды барынша қамтамасыз  ету;

-әлемдегі барлық елдермен  теңқұқықты және серіктестік  қатынастарды дамыту;

-ғаламдық және аймақтық  интеграциялық процесстерге белсене  қатысу;

-халықаралық  ұйымдармен  ынтымақтастықты тереңдету;

Қазақстан өзінің сыртқы саясатында барлық ұлттармен, көршілерімен тең  дәрежелі достық қатынас орнатпақ. Сонымен қатар республикамыздың халықаралық деңгейде мүдделі болып  отырған көкейкесті мәселелері-қарусыздану  және халықаралық қауіпсіздікті  нығайту, аймақтық жанжалдарды реттеу және бейбітшілікті қолдау жөніндегі  операциялардың  тиімділігін арттыру, адам құқықтары , айналадағы ортаны қорғау, дамыту және т.б. Республикамыз дәйекті  сыртқы саясат жүргізіп, ішкі әл-ахуаымызды жақсартып, болашақта өркениетті, құқықтық қоғам орнатуына сеніміміз мол.ҚР тәуелсіз мемлекет ретінде сыртқы саяси  қызметтің нақты принциптері  негізінде қызмет етуі және мүдделерін халықаралық аренада бейнелейтін  жеке сыртқы саяси құндылықтары мен  басымдықтары қазіргі таңда да жобалануда.Болашақта  еліміздің сыртқы саясатының басты  басымдықтарының бірі Н.Ә.Назарбаев  ұсынған Еуразиялық идея болуы әбден  мүмкін.Бұл идея ТМД мем-ң интегративтік  мүмкіндіктерін, яғни ТМД шеңберіндегі интеграцияны, сондай-ақ эконом-қ және сыртқы саяси мүдделері еуразиялыққа жақын басқа елдердің қарастырылуын қамтиды.Келешекте еуразиялық идея өркениет дамуының түйінді желілерінде мемлекеттердің жан-жақты ынтымақтастығы үшін аса кең геосаяси кеңістікті құруды көздейді.

Халыкаралық байланысты жүзеге асыруда Қазақстанның сыртқы саясаты  дүние жүзінде қалыптасқан жағдайға байланысты көпбағыттылығын ескеру принципінен шығуы керек.Дүние  жүзіндегі саяси және экономикалық үдерістердің ғаламдық сипаты жағдайында, жекелеген елдер қауіпсіздігіне кепілдік ұжымдық күш-жігермен ғана қамтамасыз етіледі.Қазақстан Республикасы өзімен шекаралас елдердің бәрімен  сенімге негізделген тату көршілік қатынас орнатуға тырысады.Бұл мақсатқа жету үшін Қазақстан қауіпсіздік  жүйесін құруға арналған және халықаралық  ынтымақтастықтың барлық деңгейіндегі қарусыздану ісіне міндетті түрде  қатысады. Оның бірнеше деңгейі бар: Қазақстанның ТМД-дағы халықаралық  кауіпсіздік және қарусыздану саласындағы  ықпалдастық саясаты; Қазақстанның Азияда бейбітшілікті және тұрақтылықты қолдау туралы ұйым құру ұсынысы; Қазақстан  халықаралық БҰҰ, ЕҚЫҰ және т.б. ұйымдарға  қатысып, қарусыздану және бейбітшілікті  қолдау саясатын жүзеге асырады.Қауіпсіздікке  кепілдік алуға қол жеткізу үшін Қазақстан бірқатар сыртқы саясат әрекеттерін  қарастырды.1992 жылы Ташкентте Қазакстанның, Қырғызстан, Тәжікстан, Белоруссия, Армения, Әзірбайжан, Грузия мен Өзбекстанның басшылары бас қосып, Ұжымдық  қауіпсіздік туралы Келісімге кол  қойды.Мемлекет басшылары және ТМД  Біріккен Қарулы күш Бас қолбасшыларынан  тұратын Ұжымдық қауіпсіздік  кеңесі құрылды.1995 жылы үш республика — Қазақстан, Өзбекстан және Қырғызстан басшылары БҰҰ Бас хатшысына  БҰҰ қарамағындн Біріккен орта азиялық  бейбітшілік сақтау батальонын (ОртАзБат) құру туралы ұсыныс енгізді.1996 жылы бес  мемлекет — Қазақстан, Қытай, Қырғызстан, Ресей және Тәжікстан әскери салада және шекаралық аудандарда сенім  шараларын нығайту туралы Келісімге  қол қойды.1997 жылы шекаралық аудандардағы қарулы күштерді келісімді қысқарту туралы Келісімге қол қойылды.Бұл  келісімдер Қытаймен шекара жөніндегі  дауды реттеуге негіз болды.2001 жылғы  көктемде бұл Келісімге Өзбекстан  қосылып, Шанхай бестігі Шанхай ынтымақтастық  ұйымы (ШЫҰ) болып құрылды.Республика ішінде жүргізіліп жатқан реформаларды қамтамасыз ету жөнінде де бірқатар міндеттердің бар екені белгілі. Оларды атап айтсақ:

•   Қазақстан экономикасы  үшін дамыған мемлекеттер және жекелеген  қаржы ұйымдары тарапынан қаржы  салымын тарту;

• экономикалық міндеттер, экологиялық мәселелер, дүниежүзілік коммуникацияға шығу үшін қаржы тарту  және практикалық көмек көрсету;

•   әр түрлі мәселелер  бойынша халықаралық ақпараттармен  алмасуға қатысу;

•  Қазақстандық экономиканың, ғылым мен басқарудың әр түрлі  салалары үшін шетелдерде мамандар даярлау  бағдарламасын жүзеге асыру;