"Қазақстан Республикасының сот жүйесі және судьяларының мәртебесі туралы" Қазақстан Республикасының Конституциялық заңы

 Қазақстан  Республикасы Президенті  
      Әкімшілігінің Мемлекеттік-құқық бөлімі

 

2.2 Қазақстан Республикасының  сот жүйесінің бірлігі

1. Қазақстан Республикасының сот  жүйесін Қазақстан Республикасының  Жоғарғы Соты және Қазақстан  Республикасының Конститутциясына  және осы Конститутциялық заңға сәйкес құрылатын жергілікті соттар құрайды.

    2. Жергілікті  соттарға  мыналар жатады:

1) облыстық және оларға теңестірілген  соттар (Республика астанасының  қалалық соты, республикалық маңызы  бар қалалардың қалалық соттары, мамандандырылған сот-Қазақстан Республикасы Әскерлерінің Әскери соты және басқалар );

      2) аудандық және  оларға теңестірілген соттар (қалалық , ауданаралық , мамандандырылған сот-гарнизонның  әскери соты және басқалар ):

   3.Қазақстан Республикасында  мамандандырылған (әскери, экономикалық, әкімшілік, кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі және басқа) соттар құрылуы мүмкін.

   4. Қазақстан Республикасының  Жоғарғы Соты мен жергілікті  соттардың Қазақстан Республикасының  Мемлекеттік елтаңбасы мен өзінің  атауы бейнеленген мөрі болады.

                         

                           Сот жүйесінің бірлігі

 

    Қазақстан Республикасының  сот жүйесінің бірлігі:

     1) Конститутцияда , осы  Конститутциялық заңда, іс жүргізу  және өзге де заңдарда белгіленген, барлық соттар мен судьялар үшін ортақ және бірыңғай сот төрелігі мен принциптерімен;

      2) сот билігін  барлық соттар үшін сот ісін  жүргізудің заңдарға белгіленген  бірыңғай нысандары арқылы жүзеге  асырумен;

      3) Қазақстан Республикасының  барлық соттарының қолданыстағы құқықты қолданумен;

      4) заңдарда судьялардың  бірыңғай мәртебесін баянды етумен;

      5) заңды күшіне  енген сот актілерін Қазақстан  Республикасының бүкіл аумағында  орындаудың міндеттілігімен;

      6) барлық соттарды  тек қана Республикалық бюджет есебінен қаржыландырумен қамтамасыз етіледі.

           Қазақстан  Республикасындағы соттар қызметінің  тәртібін және судьялардың мәртебесін  белгілейтін заңдар

       Қазақстан Республикасындағы  сот құрылысы мен судьялар  мәртебесі , сондай-ақ сот төрелігін  іске асыру тәртібі Қазақстан Республикасының Конститутциясымен , осы Конститутциялық заңмен жне басқа да заң актілерімен белгіленеді.

           

       

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

 

Қазақстан Республикасындағы “сот билігі” институты туралы ғылыми зерттеулерді, тәжірибелік тоқтамдар мен ұсыныстарды аяқталды  деп есептеуге әлі тым ерте.

Қоғамда болып жатқан өзгерістер мен жаңалықтардың мазмұнына жүгінсек, аталған тақырыптың кең ауқымын, өміршеңдігін байқауға болады.

Сот жүйесін дамытуда жасалған маңызды жетістіктер: алқа заседательдері институтын енгізу мәселесінің нақты түрде қаралуы, экономикалық және әкімшілік соттардың құрылуы. Сот реформасы жақсы дамығанымен, судьялар өздеріне берілген құзырет шегінде  үлкен мөлшердегі жұмысты атқаруға мүмкіндіктері жоқ. Сонымен бірге заңдар мен Конституция арасында сәйкессіздік болатын жағдайлар, судьяларды  негізгі қызметінен оқшауландырады.

Сонымен қатар қазақстандық заңгерлер басқа мемлекеттердің заңгерлерімен халықаралық қатынастары жақсы дамып келеді. Мысалы ретінде Жоғарғы Соттың төрағасы Кайрат Мамидің АҚШ-тың Жоғарғы Сотының судьясымен Сандрой О’Коннормен, Түрік Республикасының әділет министрі Джемиля Чичекамен және т.б. кездесулерді айтуға болады. Бұл кездесулер нәтижесінде екіжақты  ынтымақтастық мәселелері жақсартылады.

Қазақстан дүниежүзілік қоғамдыстықта жақсы беделге ие. “Халықаралық соттық реформа” ұйымының төрағасы баронесса Вивьен Стерн Қазақстанның соттық-атқарушылық жүйесі жақын уақытта Орталық Азия елдеріне  үлгі бола алады деп пікір білдірген болатын. Көптеген шетелдің жоғары лауазымға ие тұлғалар Қазақстанды Орталық Азиядағы саяси және экономикалық, құқықтық реформаларды жүзеге асыруда лидер ретінде таниды.

 Қазақстан Республикасының  құқықтық жүйесі, соның ішінде  сот жүйесі халықаралық талаптарға  сай дамымай, мемлекеттің  әлеуметтік-экономикалық және басқа да салаларында жетістікке жетуге қиынға соғады.

Қазақстанда демократиялық бағыттағы дамыған сот жүйесін құруда айтылып кеткен жұмыстар жүзеге асырылуда. Осындай қызметтерді жүзеге асыру арқылы осы жылы Президенттің халыққа жолдауында көзделгендей Қазақстан 50 дамыған мемлекеттердің құрамына кіретініне сенемін.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Жұмыста пайдаланған нормативтік-құқықтық актілер мен          әдебиеттер тізімі

 

1. Қазақстан Республикасының Конституциясы  – Конституция Республики Казахстан. Алматы: “Қазақстан”, 1998, 96-б.

2. “Қазақстан Республикасындағы  сот жүйесі мен судьялардың  мәртебесі туралы” 2000 жылғы 25 желтоқсандағы  №132-II Қазақстан Республикасының  Конституциялық заңы // Құқық қорғау  органдары. Заң актілерінің жиынтығы. – Алматы: ЮРИСТ, 2002. – 154б.

3.  “Жоғарғы Сот Кеңесі туралы” 2001 жылғы 28 мамырдағы № 203-II ҚР Заңы.

    4.   «Әділет біліктілік  алқасы туралы» 2001 жылғы 11 шілдедегі  № 234 ҚР Заңы.

    5. "ҚазақЭнциклопедиясы", 11 – том,97-98бет

    6. http://kk.wikipedia.org/wiki/Конституциялық_Сот

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1 Қазақстан Республикасының Конституциясы-Конституция Республики Казахстан. Алматы: «Қазақстан», 1998, 96-б.