Архітэктура беларускіх зямель 19 стагоддзя ў работах Н.Орды. Яго месца ў мастацкай культуры Беларусі

Да 205-годдзя Н. Орды Беларускае тэлебачанне прымеркавала прэм’еру чатырохчасткавага тэлефільма ў  праекце “Эпоха” вядомага журналіста А. Лукашэвіча. Яна дэманстравалася  па буднях, ды на парозе ночы, таму не ўсе  паспелі яе пабачыць, а шкада…

 Яго малюнкі былі  выкарыстаныя пры падрыхтоўцы  праектаў рэстащрацыйных работ  многіх архітэктурных помнікаў  Украіны - Андрэеўскай царквы  ў Кіеве , касцёла Іаана Прадцечы  ў Белай Царквы, крэпасці ў Камянец- Падольскім, замкаў у Дубна і Астрогу. Трэба адзначыць, што маляваў Напалеон Орда з вялікай, амаль фатограф- ической дакладнасцю. На малюнках перададзена тонкія архітэктурныя дэталі. Але гэта не проста голыя копіі, натуралістычныя замалёўкі. У іх адчуваецца не толькі дух часу, але і тая дзіўная няўлоўная рамантычная настальгія па мінулым, якая ўласціва, бадай, кожнай інтэлігентнай, адукаванаму чалавеку .

Мастацтва, безумоўна, дапамагала яму супрацьстаяць адчаю і  безвыходнасці. Зямля, якую ён нястомна мерыў сваімі нагамі, і неба, пад  якім ён так любіў маляваць, напаўнялі яго сілай і верай. Ён пакінуў нам сваю Беларусь - велічную і рамантычную, абароненую касцёламі, цэрквамі, вежамі, крэпасцямі, замкамі. І сёння, гледзячы на тое, якой яна была, мы думаем пра тое, якой яна яшчэ можа быць.

Тое, што зрабіў гэты чалавек  для Беларусі , інакш як подзвігам  не назавеш. Некалькі тысяч гравюр , якія з дакументальнай дакладнасцю  паказваюць стан помнікаў гісторыі - гэта толькі тое нямногае , што паспеў зрабіць Напалеон Орда ў сваім жыцці [15] .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Заключэнне

Напалеон Орда арганічна  ўвайшоў у самы элітны круг еўрапейскай культуры свайго часу, дзе яркімі зоркамі гарэлі такія імёны, як Шапэн, Ліст. Яго імя  знаходзіцца ў адным шэрагу з такімі дзеячамі беларускай культур , як Ігнат Дамейка, Уладзіслаў Сыракомля, Ян Чачот, Адам Міцкевіч. Мастацкія работы Напалеона напоўнены рамантызмам і развіваюць пачуцці нацыянальнага гонару і патрыятызму ў нашчадкаў. Гэта мастак , чые работы сёння лепш любой гістарычнай хронікі раскажуць пра Беларусь мінулага стагоддзя - зямлю, " населеную " легендамі, сярэднявечнымі замкамі і пышнымі храмамі. І імя нашага суайчынніка не згубіліся ў гэтым шэрагу. І ўсё ж перш за ўсё, на мой погляд, сёння варта казаць пра значэнне Напалеона Орды для развіцця айчыннай культуры - прычым не толькі папярэдніх стагоддзяў, але і сучаснасці. Творчасць гэтага  чалавека належыць некалькім нацыянальным культурам. Але ў большай ступені ўсё ж Беларусі - зямлі, якая замыкае круг яго жыцця, да якой ён імкнуўся сваімі думкамі, творчасцю, усёй сваёй душой, сваім пэндзлем.

Уся каштоўнасць работ  Орды ў часе іх стварэння - другая половіна ХIХ стагоддзя. Тады фотаздымак яшчэ не ператварыўся ў масавы занятак. Фатографы рэдка працавалі пад адкрытым небам. Апаратура была дарагой, грувасткай і ненадзейнай, рызыкаваць ёю па-за сценамі студыі мала хто адважваўся. Да гэтага варта дадаць , што даволі доўга фатографы былі занятыя удасканаленнем партрэтнага жанру як найбольш прыбытковага. Краявідныя ж паштоўкі сталі папулярныя толькі ў канцы ХIХ стагоддзя.

У цэлым у пейзажах Напалеона  Орды праяўляецца эмацыянальнае  шляхецкае стаўленне да сваёй  зямлі і гісторыі, што абумоўлівае  дакумент-альную падрабязнасць пейзажу. Усведамленне сябе ў непарыўнай сувязі стагоддзяў, пакаленняў нараджала пачуццё  патрыятызму і адчуванне каш-тоўнасці сваёй зямлі.

Выкарыстаная  літаратура:

1. Ігар Капылоў, Орды   [Электронны рэсурс].- Рэжым доступу: http://csl.bas-net.by- Дата доступу: 28.10.2013.

2. Наполеон Орда[Электронны  рэсурс].- Рэжым доступу: http://www.ikobrin.ru - Дата доступу: 28.10.2013.

3. Горадня на малюнках  Напалеона Орды [Электронны рэсурс].- Рэжым доступу: http://harodnia.com - Дата доступу: 29.10.2013.

4. Наполеон Орда [Электронны рэсурс].- Рэжым доступу: http://nado.znate.ru - Дата доступа: 28.10.2013.

5. Зося Бараноўская. Напалеон. Да 195-й гадавіны з дня народзінаў Напалеона Орды [Электронны рэсурс].-Рэжым доступу:http://www.catholic.by - Дата доступа: 29.10.2013.

6. Багадзяж М. Мастак-вандроўнікНапалеон/ М. Багадзяж// Чырвоная змена. – 1997. – 16 кастр. – С. 3.

7. Кенько Т. Остались только на рисунках...или как в Беларуси XXI столетия испольуется наследие Наполеона Орды / Т. Кенько // Бібліятэка прапануе. – 2006. - №6. –С. 2–5.

8. Алена Ігнацюк, Архітэктурныя помнікі Заходняга Палесся ў пейзажах Напалеона / “Гістарычная Брама” [Электронны рэсурс].- Рэжым доступу: http://brama.brestregion.com - Дата доступа: 30.10.2013.

9. «Музычнае і тэатральное мастацтва Беларусі: праблемы выкладання» 2005г., № 4 [Электронны рэсурс].- Рэжым доступу: http://academicon.ru. – Дата доступа: 30.10.2013.

10. Балада Напалеона Орды [Электронны рэсурс].- Рэжым доступу: http://www.vershy.ru - Дата доступа: 30.10.2013.

11. Вороцевичи: музей Наполеона Орды [Электронны рэсурс].- Рэжым доступу: http://vandrouka.by - Дата доступа: 28.10.2013.

12. Александра Анцелевіч, Наполеон, которым гордится Беларусь/ “НГ” 20.02.2007 [Электронны рэсурс]. - Рэжым доступу: http://ng.by/ru - Дата доступа: 30.10.2013.

13. У цэнтры Парыжа адкрылі памятную дошку ў гонар Напалеона Орды [Электронны рэсурс].- Рэжым доступу: http://www.ngo.by- Дата доступа: 30.10.2013.

14. Загадка Напалеона [Электронны рэсурс].- Рэжым доступу: http://www.main.lim.by - Дата доступа: 28.10.2013.

15. Наполеон Орда і Беларусь [Электронны рэсурс].- Рэжым доступу: http://www.people.su - Дата доступа: 29.10.2013.

16. Пуш С.Наш славуты  зямляк: жыццё і творчасць Напалеона  Орды / С.Пуш //Роднае слова. –2002. - №2. –С. 92-95

17. Беларусь у малюнках Напалеона Орды: другая палова XIX стагоддзя: [альбом]. –Мінск:Ураджай, 2001.