Электрондық оқулық

Электронды оқыту программаларын операциялық компоненті интерактивті формада берілетін тапсырмаларды  орындау арқылы іске асырылады.

Электронды оқыту программаларының нәтижелік бақылау компоненті тест алу жолымен жүргізіледі. Электронды оқыту программаларында тест сұрақтарында берілген: бір дұрыс жауабы және бірнеше дұрыс емес, бірақ ұқсас  жаптары бар. Тест соңында, студент  немесе оқушы, өзі қателескен сұрақтарды тексеріп көре алады, әрбір тестен соң  сұрақтардың реттік орны ауыстырылып  отырылады. Жалпы алғанда тест, қазіргі  кезде кеңінен қолданылады, ол оқушы, студент немесе мекеме қызметкерлерінің білімін жоғарлату және тексеру  мәселесіне байланысты енгізілген [29].

Электронды оқулық – бұл  компьютерді қолданып, оқу курсын өз бетімен немесе оқытушының көмегімен  меңгеруді қамтамасыз ететін программалық әдістемелік кешен. Электронды оқулық немесе курс үш компоненттен тұрады: курстың  негізгі ақпараттық бөлігі мазмұндалған презентациялық құрамадан; алынған  білімді бекітетін жаттығулардан; оқушының бағасын дұрыс бағалайтын тест жүйесінен. Оқыту программалары  оқыту үрдісінде жетістікпен  қолданылуда. Оқыту программасын жасау  – өте күрделі және көп еңбектенуді  қажет ететін жұмыс. Негізгі көңіл  компьютерлік эффект немесе өнімдегі ерекше жаңа қабылдауларға бөлінеді. Жарнамалық жобалар мен компьютерлік басылымдар ең жиі қолданылатын компакт-дисктердің сипаттамасына қарау жеткілікті. Бірінші орында жазылған ақпараттың көлемі, иллюстрация, аудио және видеофрагментердің саны жәгне олардың ұзақтығы. Ақпараттығң  сапасы жайлы ақпарат жоқ, ең жақсы  жағдайда өнім басылымның электронды көшірмесі ретінде беріледі. Осылайша берілген оқулықтар, энциклопедиялар  және басқа басылымдар оқу құралы ретінде қолданылуы мүмкін. Олар әр түрлі компьютерлік эффектілермен танысуға мүмкіндік береді. Бірақ осы қосымшаларды нақты бір жұмыста қолдану қиын. Оқу программасын құру кезінде технологиялық жабдықтардың барлық мүмкіндігін қолдану маңызды.

 Электронды оқулық  мынадай жағадайлаорда тиімді:

1) тез арадағы кері  байланысты қамтамасыз етеді,  яғни интерактивті болып табылады;

2) қажетті ақпаратты тез  табуға көмектеседі, іздеу жай  оқулықта қиынға түседі;

3) гипермәтіндік түсіндірмелерге  бірнеше рет енген кезде уақытты  үнемдейді;

4) экранға мәтінді шығарып  ғана қоймай, сонымен бірге көрсетеді  және үлгілейді және т.б. –  осында мультимедиалық технологиялардың  мүмкіндіктері мен артықшылықтары  белгілі болады;

5) нақты тарау бойынша  нақты тұлға үшін ең сәйкес  келетін білімді тексеру;

6) Интернет көмегімен  қажетті ақпаратты жаңартуы мүмкін.

 Қазіргі кезде компьютерлік  дидактикалық программалардың келесі  типтері белгілі[14]:

1) бақылаушы программалар  – кейбір істерді жоспарлау  және орындау жолында оқушы  белгілі бір мақсатқа жету  үшін оқу ортасында тапсырмаларды  көрсету;

 2) оқыту програмамлары – оқушыға оқу материалы мен ол жауап бере алатын сұрақтарды беру;

3) үлгіленуші программалар – оқушыдан талап етілетін тапсырмаларды беру;

4) жаттығу программалары – есепті шешудің техникалық дағдылануларын бекіту үшін қызмет етеді. Олар теория бойынша ақпаратты алуды қаматамасыз етуі тиіс;

5) дидактикалық ойындар – ойын үрдістерін пайдаланып, оқушыға сұраұқтарға жауап беру;

6) гипермәтіндік жүйелер  – негізінен мультимедиалық анықтамалардан тұрады, ақпаратты іздеу және жаңарту жүйесі жақсы дамыған.

 Мұндай жағдайларда  студенттің компьютерлік оқыту программаларымен байланысы оқытушының тәжірибесіне бағытталған. Оқытушы студенттің пән материалын оқып-үйрену үрдісіне қатысады.

Студенттер үшін электронды оқыту программалары жоғарғы  оқу орнында (университет, институт), өздері толықтырып отыра алатын мәліметтер базасы болып келеді. Электронды оқыту  программаларымен жұмыс істеу, әрбір  студенттің өз мүмкіндіктерін есепке ала отырып, оқып үйрену ісін жеке дара, өздігінен жүргізуі болып саналады. Қазіргі талаптарға сай, студенттердің  білімді өздігінен, жеке дара жұмыс  жасауы, өзінің жұмысын өзі нәтижелеуі, осының барлығы электрондық оқулықтардың кең пайдалануына байланысты болады. Әрбір пән бойынша электрондық  оқулықтардың бар болуы, олармен  жұмыс жасауы, студенттің білімін  жоғарлауы бізге дәлел. Оның себептері  өте көп, оның бірі электрондық оқулықтардың қолайлығы және материалдардың жыл сайын өзгертіліп, толықтырылып отырылуы яғни мұғалім немесе оқытушы үшін электронды оқыту программалары, бұл күнбе- күн дамытылып отыратын ашық түрдегі әдістемелік жүйе, оны әрбір оқытушы өз педагогикалық тәжірибесіндегі  материалдармен толықтыра  отырып, ары қарай жетілдіре алады. Сол себепті электронды оқыту программаларын әзірлеп  оны дамытудағы Республикалық білім беруді ақпараттандыру ғылыми әдістемелік орталығының жұмысы да қайта оралып келіп түсіп жатқан ұсыныстар мен пікірлер арқылы тиімділігін бірте-бірте арттыратыны талас тудырмаса керек [3].

Қазіргі кезде білім процесінің әртүрлі тұлғалары арасында қашықтан мәлімет алмасу ісі мүмкін болып, олар бір – бірімен ашық түрде  компьютерлер  көмегімен өз пәндері  айналасында пікірлесе алатын болды, мысалы: мұғалімдер- мұғалімдермен, мұғалімдер – студенттермен, мұғалімдер – оқулық жазушыларымен, студенттер - оқулық жазушыларымен, т.б.

Республикалық білім беруді ақпараттандыру ғылыми әдістемелік  орталығының өз электронды оқыту  программалары жайлы әр жерден - Прагадағы американ және ағылшын  әріптестерінен, Ресейдегі «Просвещение»  баспасынан, А.И.Герцен атындағы Ресей  мемлекеттік педагогикалық университетінен, Омск мемлекеттік педагогикалық  университетінен көптеген қолдаған ұсыныстар, Алматы мұғалімдерінен - 108 құптаушы пікірлер, Батыс Қазақстан  облысы мұғалімдер білімін жетілдіру  институтынан оң көзқарас естіп, Ы.Алтынсарин атындағы ҚБА – ның дамыта оқыту  орталығынан және Шығыс Қазақстан  облысы білімінің жаңа технологиялары аймақтық орталығынан осы жұмысты  қуаттаған пікірлер алды [15].

Соңғы кезде Европадағы қашықтықтан  оқыту жүйелерінде компьютерлік және коммуникациялық технологиялар  өте кең пайдаланылады. Осыған орай Солтүстік Америкадағы және Европадағы қашықтықтан оқыту жүйелерінің  арасындағы бұрын айтылып жүрген кемшіліктер мен технологиялық  айырмашылықтар толығынан жойылды  деп айтуға болады. Қазіргі кезде  электрондық түрде компьютер  желілері арқылы оқытатын жоғарғы білім  бағдарламалары 40-тан астам елдерде  зерттеліп, жүзеге асырылуда. Осы елдердің қатарында Азиядағы, Америкадағы  және жаңа дамып келе жатқан мемлекеттерде  де бар [22].

Бүгінгі күні білім берудің  осы нысаны Европа елдерінде, Ресейдегі, сонымен қатар Қазақстанда дамуда.

Осы сияқты тиімділігі жоғары білім беру технологиясы Атырауда жүзеге асырылып, оған республика мамандары  жоғары баға берді. 1994-1998 жылдар арасында Қазақстанның әрбір аймағында қашықтықтан  білім беретін оқыту орталықтарының жүйесі қалыптастырылды.

Қазақ мемлекеттік халықаралық  қатынастар мен әлем тілдері университетінде  шет тілдерін игеру үшін электронды оқыту программалары жасалып  компьютерлік кітапхана іске қосылған [23].  

 

 

2 «БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕП ПРИНЦИПТЕРІ» БОЙЫНША ЭЛЕКТРОНДЫҚ БІЛІМ БЕРУ РЕСУРСЫН ҚҰРАСТЫРУ

 

2.1 Электронды оқулықтарды жобалауда пайдаланылатын құралдарды классификациялау

 

Электрондық оқулықты жасау құралдарын 3 топқа бөлуге болады. Мысалға: комплекстік  критерилерді пайдаланып, техникалық қамтамасыздардыру талаптары мен  қолдану ерекшеліктері,   функциялардың  орындалуы. 

Көрсетілген  критерилерге сәйкес келесі класификация мүмкіндіктерін атап айтуға болады:

• Саймандық құралдардың ортақ міндеттері;
• Мультимедия құралдары;
• Гипермәтіндік және гипермедиялық құралдар [11];

Электрондық оқулықты жасаудағы жалпы  қолданылатын құрал жабдықтар.

Білікті маман программалаушы болмаған жағдайда, электрондық оқулық жасауда  қолданушыларға,  жалпы қолданылатын құрал жабдықтар  арналады. Электрондық  эқулықтарды жасаудағы жалпы  қолданылатын жабдықтар келесі мүмккіндіктермен қамтамасыз етеді:

• электрондық оқулықтың құрылымын жасауда;
• мәтінді форматтау мен редакциялау (мәтіндік редактор) және енгізу;
• бөлімді дайындаудағы статикалық көркемдік  (графикалық редактор);
• динамикалық көркемдік бөлімді дайындауда (дыбыстық және анимациялық фрагменттер);
• электрондық оқулықты жасауда, басқа құрал жабдықтарды пайдалану, жасауға арналған модульдерді іске қосу.

Гиперсілтемелік құралдар .

Гипермәтін – бұл, мәтіндік материалды берудегі сызықтық емес тәсілі, мәтіннің ішінде, басқа мәтіндік фрагменттермен байланыстырылатын   ерекшеленген сөздер болады. Осылайша пайдаланушы  мәтін беттерін ауыстып, отырады, егер сызықтық мәтіннен нақты бір сілтеме  арқылы шығып кетуі мүмкін, яғни ақпарат алу процесін адам өзі  басқарады. Анимациялық  фрагмент ретінде  бейнелер, мәтін,  анимацияр және дыбыс кіреді.  

Құрлымдылық және оңай пайдалану, электрондық  оқулыққа қойылатын талаптарын гиперсілтемелік  технологиялар қанағаттандырады. Керек  кезін осындай оқулықты қандай болмасын серверге салуға және оны оңай  дұрыстап түзетуге болады.  Қазіргі кезде  әртүрлі, гипермәтіндік форматтардың көптеген түрлері бар. (HTML, DHTML, PHP және т.б.) [24].

Электрондық оқулықтың  құрылымдық ұйымдастырылуы

Қазіргі кезде компьютерлік өнімдер  нарығында электрондық оқулықтар  сияқты  үйретуші программалар саны жылдан жылға өсіп келеді Бірақ та электрондық оқулықтың өзі және оның ішіндегі қандай функциялардың  болуы туралы әлі де таластар көп.  Электрондық оқулықтың жасалу салты  бойынша оқулықтың: оқу материалынан, өздік жұмыстан және бақылау  функцияларынан құрылуы қажет.  

 Электрондық оқулықты  құрастыру: Бұл электрондық оқулық JavaScript-программалау және XML белгілеу тілдерінің көмегімен жасалды. Электрондық кітап екі негізгі файлдан құралған: біріншісі негізгі документ, кітаптың негізгі мазмұны осы бөлімінде келтірілген, ал екіншісі 13 батырмадан тұрады. Әр батырмаға бірінші файлдегі документ сай келеді. Екеуі жүйеленіп, бір тұтас электрондық кітап болып жұмыс істейді.

Екінші файлдың коды төменде  келтірілген:

<html>

<head>

<script language = "JavaScript"><!--

function op(){

parent.two.location.href="L1_kz.htm"

}

function but1(){

parent.two.location.href="L2_kz.htm"

}

function but2(){

parent.two.location.href="L3_kz.htm"

}

function but3(){

parent.two.location.href="L4_kz.htm"

}

function but4(){

parent.two.location.href="L5_kz.htm"

}

function but5(){

parent.two.location.href = "L01_kz.htm"

}

function but6(){

parent.two.location.href = "L02_kz.htm"

}

function but7(){

parent.two.location.href = "L03_kz.htm"

}

function but8(){

parent.two.location.href = "L04_kz.htm"

}

function but9(){

parent.two.location.href = "L05_kz.htm"

}

function but10(){

parent.two.location.href = "L06_kz.htm"

}

function but11(){

parent.two.location.href = "L07_kz.htm"

}

function but12(){

parent.two.location.href = "L08_kz.htm"

}

//-->

</script>

</head>

</head>

<body background = "10.jpg">

<center>

<img src = "323.jpg" width = 102% height = 23%>

<img src = "but1.jpg" onclick="op()">

<img src = "but2.jpg" onclick="but1()">

<img src = "but3.jpg" onclick="but2()">

<img src = "but4.jpg" onclick="but3()">

<img src = "but5.jpg" onclick="but4()">

<img src = "but7.jpg" onclick="but5()">

<img src = "but8.jpg" onclick="but6()">

<img src = "but9.jpg" onclick="but7()">

<img src = "but10.jpg" onclick="but8()">

<img src = "but11.jpg" onclick="but9()">

<img src = "but12.jpg" onclick="but10()">

<img src = "but13.jpg" onclick="but11()">

<img src = "but14.jpg" onclick="but12()">

<center>

<img src = "4.gif">

</body>

</html>

 

Ал қазіргі кезде электрондық  оқулыққа келесі талаптар қойылады:

• Таңдалған оқу курсы бойынша, ақпарат  жақсы құрылуы керек.
• Мәтіндік ақпарат көптеген сілтемелер мен қилысуы керек. Ол пайдаланушының белгілі ақпаратты іздеуге  тез тауып алуға жағдай жасайды. 
• Электрондық оқулық ішінде дыбыстық ақпараттың болуы қажет [16].