Қашықтық білім туралы түсінік

Тестілік нысандағы тапсырманың базалық типтеріне жататындар: бір дұрыс жауапты таңдайтын тапсырма, бірнеше дұрыс тапсырмаларды таңдайтын тапсырма, ашық нысандағы тапсырма, сәйкестігін белгілеуге арналған тапсырма, дұрыс жүйелілігін орнатуға тапсырма. Қосымша типтерге мысалы, іс-әрекеттің дұрыс жүйеленуін көрсетуге арналған тапсырма, суреттегі облысты немесе нүктені көрсетуге бағытталған тапсырма және т.б. Тапсырмалардың шектеулі жиынтығы бар компьютерлік тестілеу жүйесі мазмұнына бір дұрыс жауапты таңдайтын тапсырма, бірнеше дұрыс тапсырмаларды және ашық нысандағы тапсырмалар кіреді.

Moodle қашықтықтан оқыту  жүйесінің тестілеу жүйесіне  барлық тестілік тапсырмалардың  базалық типтері, сонымен қатар  басқалары да кіреді.

Тестілеу компоненті мен пайдаланушы арасындағы өзара әрекеттестік беріктігі компьютерлік тестілеу процедурасының педагогикалық және бағдарламалық беріктігімен сипатталады. Педагогикалық сенімділік бұл жерде тестілеу нәтижесінің сенімділігі аспектісінде түсіндіріледі. Оған әсер ететін: компьютерлік тестілеу сеансы уақытында сыналатын қосымша бағдарламаларды және электронды материалдарды пайдалану, сеанс басында тесті және сыналатынды таңдау мүмкіндігі және т.б.

Бағдарламалық сенімділік компьютерлік тестілеудің сеансын жәй ғана істен шыққаннан кейін (оперативті жадтың жоғалуы) қайта қалпына келтіру мүмкіндігімен сипатталады. Осы белгіге байланысты компьютерлік тестілеу жүйесі бөлінеді:

• тестілеу процедурасының қауіпсіздігі жоқ жүйелері (педагогикалық, сонымен қатар бағдарламалық сенімділікті қамтамасыз ету механизмі жоқ);
• тестілеу процедурасын орташа қорғаныс жүйесі (тестілеу процедурасының педагогикалық және бағдарламалық сенімді болуын қамтамасыз ету құралы жүйеде орташа деңгейде жүзеге асырылған);
• тестілеу процедурасының жоғары деңгейдегі қауіпсіздігі бар жүйелері (педагогикалық, сонымен қатар бағдарламалық сенімділікті қамтамасыз ету механизмі бар).

 

Moodle қашықтықтан оқыту  жүйесінде тестілеу жүйесінің  ерекшеліктеріне сәйкес, тестілеу  процедурасының орташа қорғаныс  деңгейіндегі жүйе ретінде белгілеуге  болады.

• Кешенділік. Жүйеде қолданылатын тестілеу үдерісі кезеңдерімен сипатталады. Тестілеудің кезеңінде келесі кезеңдерді бөліп қарастыруға болады: тестілік материалдарды дайындау, тестілеу сеанстарын жоспарлау, тестілеу сеанстарын өткізу, тестілік үдерістіі мониторингілеу, тестілеу нәтижесіне талдау жасау (бұл үдерістер нақтырақ алдында қарастырылған). Осы белгіге сәйкес компьютерлік тестілеу жүйесін төмендегідей жіктеуге болады:
• кешенді емес (компьютерлік тестілеудің әдеттегідей екі ғана кезеңін қолданады: тестілік материалдарды дайындау және тестілеу сеанстарын өткізу);
• плезиокешенді (компьютерлік тестілеудің барлық дерлік негізгі кезеңдерін қолданады, жиі осындай жүйелерде үдерістердің біреуін қолдау болмай қалып жатады (мысалы, мониторинг));
• кешенді (компьютерлік тестілеудің негізгі кезеңдерін қолдайды).

 

2.4 Moodle-нің тесттік жүйесі

Moodle қашықтықтан оқыту  жүйесінде тест курс элементі  ретінде қарастырылғандықтан, жүйе  тестілік үдерістіің барлық кезеңдерін  қолдануы керек, сондықтан да  ол кешенді болып табылады.

Moodle-нің тесттік жүйесінің  мүмкіндіктері әрбір тестке мыналарды  көрсете алады:

• атауы;
• кіріспе, яғни оқытушының қандай да бір ұсыныстары мен ескертпелері;
• тест өтуге болатын уақыт аралығы (мысалы, 15.00 14.04.07-ден 20.00 15.08.08-ге дейін);
• тестілеудің шектелген уақыты (мысалы, барлық сұраққа 30 минут);
• бірінші және екінші рет қайта өту арасындағы уақыт интервалы;
• беттегі сұрақтар саны;
• сұрақтар ретінің кездейсоқтығы (иә/жоқ);
• жауаптар ретінің кездейсоқтығы (иә/жоқ);
• әрекеттер тәуелдігі (егер рұқсат етілген болса, онда қолданушы бұрынғы жауаптарын көріп те жауап бере алады);
• жаттығу (бұл тәртіп әр сұрақты жекелеп тексеруге мүмкіндік береді, қайталанған жауаптар үшін балл алуға болады);
• бағалау (ең жақсы, орташа, бірінші немесе соңғы мүмкіндік);
• қайталанған жауаптар үшін өтемақы;
• тестегі ақпаратты көруге рұқсат (өзінің жауаптары, бағалар, түсіндірмелер, дұрыс жауаптар, жауаптан кейінгі түсіндірулер).

Тестерді жасау құрылымын толығырақ қарастырайық. Тест жобалаушыға студенттердің өзін-өзі тексеруіне және аралық, қорытынды сынақтарды жасауға керекті сұрақтар қорын жасауға мүмкіндік береді.

Тест түрлері: дұрыс/дұрыс еместі таңдай отырып бірнеше жауаппен немесе қысқа мәтіндік жауапты қажет ететін тесттер. Барлық сұрақтар мәліметтер қорында сақталып, нәтижесінде осы курста (немесе басқа курстарда) пайдаланылады.

Студенттерге тесттен бірнеше рет өтуге рұқсат беруге болады, осы кезде әр әрекет автоматты түрде бағаланады. Тестілеу кезінде студенттер дұрыс жауаптарды, оқытушының пікірлерін немесе жай ғана бағаларды тесттің баптауларына байланысты көре алады.

 

Жаңа тест құрастыру

1. «Курс элементін қосу»  тізімінен {Тест} мәнін таңдау, содан  соң «Тест қосу» пішіні пайда  болады.

2. «Атау» өрісіне тест  атауын енгізіңіз.

3. «Кіріспе» өрісінде  тестке қысқаша ақпарат беріледі.

4. «Тестілеудің басы»  өрісінде тестілеу басталуының  нақты уақытын көрсетіңіз (сөндіруге  болады).

5. «Тестілеуді аяқтау»  өрісінде тестілеу аяқталуының  нақты уақытын көрсетіңіз (сөндіруге  болады).

6. Егер сізге сұрақтар  кездейсоқ түрде қойылсын десеңіз  «Иә» деген мәнді «Сұрақтардың  кездейсоқ реттілігі» өрісінде  белгілеңіз.

Егер сізге сұрақтар өзіңіз орнатқан кезекпен қойылсын десеңіз «Жоқ» деп «сұрақтардың кездейсоқ реттілігі» өрісінде белгілеңіз.

7. «Рұқсат» өрісінде студенттерге  рұқсат етілген әрекет санын  көрсетіңіз. Студенттерге тестті  бірнеше рет өтуге рұқсат етуге  болады. Әдетте, мұндай жағдайда  тест білімді тексеру емес, оқыту  құралы ретінде пайдаланылады.

Сурет 4 – «Тест қосу» формасы

8. Егер де сіз «Әрекеттер  тәуелдігі» өрісінде «иә» мәні  мен бірнеше рет өтуге рұқсат  беретін алдындағы баптауды орнатсаңыз, әр кезекті әрекетте бұрынғылардың  нәтижелері болады. Яғни барлық  орындалған әрекеттер бір бүтіндей  болады. Егер де оны қаламасаңыз, онда «жоқ» мәнін таңдаңыз.

9. Егер студенттерге бірнеше  рет тест тапсыруға рұқсат  етілген болса, сіз қорытынды  бағаны әртүрлі әдіспен шығара аласыз.

«Бағалау» өрісі үшін төмендегі мәндердің бірін таңдаңыз:

• ең жақсы баға – қорытынды баға ретінде барлық әрекеттер ішінен ең жоғарғы баға таңдалады;
• орта баға – барлық әрекеттердің орта бағасы есептелінеді;
• бірінші әрекет – бірінші әрекет бағасы есепке алынады (қалған әрекеттер қабылданбайды);
• соңғы әрекет – соңғы әрекет бағасы есепке алынады.

10. Егер сіз «Жауаптарға  пікір жазу» өрісіндегі «Иә»  мәнін таңдасаңыз, онда студенттерге  әр жауабынан кейін, таңдауларына пікір жазылады.

11. Егер сіз «Дұрыс жауаптарды  көрсету» өрісіндегі «Иә» мәнін  таңдасаңыз, онда студенттерге, тестілеу  аяқталғаннан кейін, дұрыс жауаптары көрсетіледі.

12. Егер сіз «Шолуға  рұқсат беру» өрісіндегі «Иә»  мәнін таңдасаңыз, онда студенттерге  тест жабылғаннан кейін, өздерінің  тесттен өту әрекеттерін көруге рұқсат беріледі.

13. «Ең жоғарғы баға»  өрісі тестке арналған – тестілеудің  бағасы пропорционалды келтірілетін баға.

Мысалы, сіз тест үшін ең жоғарғы баға 50 деп алдыңыз (яғни, сіз тест бүкіл курс бағасының 50% береді деп санадыңыз). Сіздің тестіңіз 10 сұрақтан тұратынына және 100 баллға бағаланатынына қарамастан, қорытынды баға, ең жоғарғы баға, 50-ге пропорционалды өзгереді.

 

14. «Жалғастыру» түймесін  шертіңіз. Алдыңызда санаттарды  өңдеу түймесі және Жаңа сұрақ  жасау мәзірі бар пішім пайда  болады

Сурет 5 – «Сұрақтар банкі» пішімі

Тізімнен тесттің санатын таңдап, таңдалған санаттың сұрақтарын көрсету үшін «Көрсету» түймесін шерту керек.

Сонымен қатар, «Санаттарды өңдеу» түймесін шертіп, санаттарды өңдеуге болады, демек, санаттағы сұрақтарды қосуға, өзгертуге немесе жоюға болады.

Сұрақтардың санаттары – сұрақтарды бір үлкен тізімнің орнына, бірнеше тізімде сақтауға мүмкіндік береді (мысалы, тақырыптары бойынша). Әр санат атау мен кішігірім сипаттамадан тұрады.

15. «Сұрақтарды қосу» өрісіндегі  берілген мәндердің тізімінен  ең дәл келетін нұсқасын таңдаңыз  :

• альтернативті – студент сұраққа «Дұрыс», немесе «Дұрыс емес» деп жауап беруі керек. Егер «жауаптарға пікір жазу» опциясы таңдалған болса, онда студент тестке жауап бергеннен кейін жазылған пікірді көреді;
• жабық түрдегі сұрақ – студент сұрақтың жауабын бірнеше жауап нұсқасының ішінен таңдай алады және де әр сұраққа бір немесе бірнеше жауап бола алады. Тест аяқталғаннан кейін жауаптың әр нұсқасына, студент таңдаған жауап нұсқасының қарсысында көрінетін, пікір жазылуы керек (егер бұл опция тестті жасау кезінде рұқсат етілсе);
• қысқа жауап – сұраққа жауап берген кезде студент сөзді немесе қысқа сөйлемді тереді. Қысқа жауаптардың бірнеше дұрыс нұсқалары бола алады, әрқайсысының бағалануы әртүрлі;

Сурет 6 – «Жаңа сұрақ жасау» пішімі

• сандық – сұраққа жауап берген кезде студент сандық мәнді енгізеді. Сұрақтардың мұндай түрі жауаптарда қателік болуына мүмкіндік береді. Мысалы, егер дұрыс жауабы 30 болып, ал рұқсат етілген қателік 5 болса, 25-35 арасындағы жауаптар дұрыс деп саналады;
• сәйкестік – студентке сұрақтар мен жауаптардың тізімі беріледі. Студенттің мақсаты: әр сұрақ үшін дұрыс жауабын тауып, дұрыс жауаптардың тұсына сұрақтардың номерлерін қою;
• сипаттама – бұл нұсқа сұрақ болып табылмайды. Ол бар болғаны терілген мәтін. Студент осы нұсқадағы сөздерді пайдаланып шығарма немесе эссе жазуы керек;

 

• сәйкестікке ашық түрдегі кездейсоқ сұрақтар – сұрақтың кіріспе мәтінімен танысқан соң, студентке бірнеше сұрақтар мен жауаптар беріледі. Оған әр сұраққа жауаптар мәзірінен сәйкесін таңдау керек. Барлық сұрақтар балл бойынша бірдей және барлығы қосылып берілген сұрақ түрінің толық бағасын береді. Осы кезде әр әрекеттің сұрақтары мен жауаптары әртүрлі болады;

 

• кірістірілген жауаптар – әйгілі Cloze пішіміне ұқсас, сұрақтардың өте ыңғайлы түрі. Ол – жауаптары әртүрлі: қысқа және сандық жауаптар, бірнеше рет таңдау мүмкіндігі бар сұрақтар бар мәтіннен тұрады (Moodle пішімі).

Сұрақтар әртүрлі қиындықта берілуі мүмкін, ал бірнеше жауаптары бар сұрақтарға әртүрлі балл қоюға болады. Тестілеуден соң студенттердің бағасы қойылған кесте пайда болады. Жауаптарды сараптаудың нәтижесінде студенттер көбіне қай сұрақтардан қате жібергені көрінеді.

Курстың барлық ресурстары мен элементтерінде енгізу алаңы ретінде ыңғайлы және интуитивті түрде түсінікті WYSIWYG HTML редактор қолданылады, сонымен қатар Richtext форматында формуланы енгізу мүмкіндігі бар. Жүйе сүзгісі көмегімен курстың барлық беттерінде бар ресурстар мен глоссарийлердің жазбаларына автоматты түрде сілтеме жасауды жүзеге асырады.

Сурет 7 – «Richtext өңдеушісі» терезесі

Курстың барлық элементтері үшін, сонымен қатар еркін, оқытушылар жасаған, шкалалар бойынша бағалау мүмкін болмақ. Барлық бағаларды курсты бағалау бетінен көруге болады, оның бағалауды көрсету және топтастыру түрі бойынша көптеген күйлері бар. Курс үшін курстағы соңғы өзгерістерді қарайтын ыңғайлы бет бар, онда таңдалған уақыт ішінде оқытушы жаңадан қатарға қосылған студенттерді, форумдағы жаңа хабарламаларды, тесттен өтудің соңғы әрекеттерін және басқа да курс элементтерін көруіне болады.

Сонымен қатар, логтар бетінде әртүрлі қатысушылар арқылы курста қандай іс-әрекеттер орындалғанын көруге болады. Әр оқушы курстан өтуді қызмет туралы есептің қосымша бетінен бақылай алады.

Осылай, Moodle жүйесі қарым-қатынастың барлық негізгі механизмдерін жүзеге асыруға мүмкіндік береді: перцептивті (бір-бірін қабылдауға жауап береді); интерактивті (өзара қарым-қатынасты ұйымдастыруға жауап беретін); коммуникативті (ақпарат алмасуға жауап беретін).

Сонымен, модульді объектілік-бағытталған қарқынды оқу ортасын пайдалана отырып, оқыту үдерісі негізгі әдістемелік қағидаларды жүзеге асыруға мүмкіндік беретін, бірнеше артықшылықтары бар:

• кең көлемдегі уәждік әлеует;
• құпиялылық;
• аудиториядағы жұмысқа қарағандағы, оқытудың интерактивтігінің үлкен дәрежесі;
• «қатеден қорқудың» болмауы;
• оқитын материалды бірнеше мәрте қайталау мүмкіндігі;
• модульдік;
• ақпаратқа қолжеткізу қарқыны;
• қолжетімдік;
• үнемі белсенді анықтамалық жүйенің болуы;
• өзін-өзі бақылау мүмкіндігі;
• дамыған оқыту қағидаларына сәйкес келуі;
• жекелеп қарау;
• оқу-құралдарымен қамтамасыз ету және ақпаратты ұсынуда көп нұсқалық.