Химиядан мектеп практикумы

	Тараз мемлекеттік педагогикалық институты	Ф 02/115
	Эссе 17 беттің 1 беті	СМЖ «Оқу-әдістемелік» ҮК НҮ 07 -2011 Баспа 1.Дана №1

 

 

Химиядан мектеп практикумы

   Кіріспе

     Химия пәнін  оқыту кезіндегі,білім сапасын жоғарылатудағы, практикалық біліктілікті қалыптастырудағы  химиядан мектеп практикумы ,соның ішінде эксперименттің рөлі.

   Тақырыпты дамыту:

     Егер ойша химия ғылымының тарихи жолына көз жүгіртсек ,онда оның дамуына химиялық эксперименттің қосқан үлесі зор екенін көруге болады. Химиядағы мәні бар теориялардыңбәрі эксперименталдық фактілердің қорытындысы болып табылады. Заттардың табиғатын танып-білу эксперименттің көмегімен жүзеге асады.Эксперимент заттардың арасындағы өзара байланыспен ,өзара тәуелділікті ашуға көмектеседі.Химия ғылымында эксперимент осыдай маңызды мәнге ие болғандықтан , мектепте бұл ғылымның негіздерін оқып үйренгенде де эксперименттің алатын рөлі өте зор.Химия курсында заттар мен олардың  айналулары туралы түсініктерді қалыптастыру олардың бақылауынсыз және химиялық экспериментсіз мүмкін емес.Сонымен қатар химиялық эксперимент жасағанда жүретін химиялық құбылыстар мен процестердің мәнін түсіндіру үшіноқушылар заңдылықтар мен теорияларды тереңдеп білуі керек.Мұнан басқа оқушыларға тәжірбиелерді жүргізу үшін қажетті іскерлік пен дағдыларды қалыптастыруда химиялық эксперименттің маңызы үлкен.Олай болса оқу-тәрбие процесінде эксперимент пен теория тығыз байланыста болғанда ғана химия пәнінен оқушылардың жоғарғы сапалы  біліміне қол жеткізуге болады. Химиялық эксперименттің екі белсенді жақтары оқытушы мен оқушы кіретін процес ретінде қарастыруға болады.Оқу барысында химиялық эксперимент бір жағынан оқытушының оқушыларды белгілі бір білім біліктілік пен дағдылар жүйесімен   қаруландыратын шығармашылық іс-әрекеті деп қарастырсақ,екінші жағынан оқушылардың сол жүйені меңгеруге бағытталған танымдық іс-әрекеттері ретінде қарастыруға болады.Бірінші жағдайда оқушы оған

	Тараз мемлекеттік педагогикалық институты	Ф 02/115
	Эссе 17 беттің 1 беті	СМЖ «Оқу-әдістемелік» ҮК НҮ 07 -2011 Баспа 1.Дана №1

 

 

ықпал ететін обьекті рөлін атқарса,екінші жағдайда екі іс-әрекетті байланыстыратын субьекті. Химиялық эксперимент сұрақтары химияны оқыту әдістемесі бойынша бірқатар жұмыстары қарастырылған.Бірақ олар көбіне тәжірбиелердің техникасына көңіл аударылғанда ,ал олардың сабақтарда қолдану әдісіне аз көңіл бөлінген. Химиялық эксперименттің жүргізу әдістемесіне арналған арнайы оқу-құралдары жоқ,сондықтан беріліп отырған құралдардың идеясы -химиялық эксперимент әдістемесін  біртұтас жүйе ретінде көрсету және оның химия сабақтары мен сабақтан тыс жұмыстарда оқыту мен тәрбиелеу процесіндегі манңыздылығын анықтау.    Химиялық эксперименттің бірнеше түрі бар.Оқу демонстрациялық және оқушы эксперименті. Оқу демонстрациялық экспериментті демонстрациялық үстелде негізінен оқытушы орындайды.Ал оқушы экспериментін практикалық жұмыстар , зертханалық тәжірбиелер  және эксперименттік есептерді оқушылар өз жұмыс орындарында орындайды.Демонстрациялық тәжірбиелерді негізінен жаңа материалды түсіндіргенде өткізеді.Демонстрациялық тәжірбиелер төмендегідей жағдайларда өткізіледі.Оқушыларға қажетті құрал-жабдықтарды толық бере алмаған жағдайда,тәжірбие өте күрделі,яғни оқушылар өздері орындай алмағанда,тәжірбиелер қауіпті болғанда,сабақ үстіндегі жұмыстың қарқынын арттыру керек болғанда әрбір демонстрациялық тәжірбиенің өз ерекшеліктері болады.Химиялық тәжірбиелер материалдарды толық меңгеру үшін сабақтың кез-келген сатысында өткізіледі.Сонымен қатар лабораториялық тәжірбие кезінде оқушылар негізінен өз бетінше жұмыс істейтіндіктен эксперименттік іскерлік пен дағдылар қалыптасады.Тәжірбие жасау сабақтың біраз бөлігін ғана алады.Практикалық жұмыстардан айырмашылығы фактілердің аз ғана мөлшерімен танысуында.Оқу тәрбиелік міндеттерді орындау үшін көрнекі көрсетілген экспериментке мынадай талаптар қойылады:                 1.Көрнекілік бойынша:көрнекі көрсету заты оқушылардың бәріне көрінуі үшін  арнаулы көрнекілік көрсететін үстелде ірі ыдыстарда жасалады.                                                                                                     2.Қауіпсіздік бойынша:көрнекі көрсететін тәжірбиелерді алдын-ала

	Тараз мемлекеттік педагогикалық институты	Ф 02/115
	Эссе 17 беттің 1 беті	СМЖ «Оқу-әдістемелік» ҮК НҮ 07 -2011 Баспа 1.Дана №1

 

 

дайындауға ,сақтық шараларын ескеруге жете көңіл бөлінуі керек.      3.Сенімділік бойынша:лабораторялық сабақтағы тәжірбиелер міндетті түрде шығуы тиіс. 4.Түсіндіру бойынша:көрнекі көрсетуді түсіндіру көрнекілікті сөзбен ұштастыру әдістері тұрғысынан шешіледі.                                                Пәнді оқытуда , тақырыптарын оқыту барысында жарыс сабақ ұйымдастырып өткізгенде оқушының шығармашылық белсенділігі арта түседі.Мектептің химия оқулығы мазмүны жағынан типтік бағдарламаға сәйкес келуі керек.Соңғы жылдары бейіндік оқытуға байланысты екі түрлі бағыт бойынша оқу құралдары әзірленуде.Бейінді оқытуға байланысты мынадай екі бағыт бар:жаратылыстану-математика бағыты және қоғамдық-гуманитарлық бағыт.Осы екі бағыт бойынша екі түрлі бағдарлама мемлекеттік стандартқа сәйкес жазылған.Жаратылыстану-математика бағыты бойынша оқитын 11-сынып  бағдарламасының жалпы құрылымы мен мазмұны.Химия пәнінің бұл бағдарламасы жаратылыстану-математика ба ғдарлы білім беретіе мектептердің 11-сыныптарында оқушыларды оқытуға арналға.Бағдарлама бойынша 10-сыныпта бейорганикалық химияны,11-сыныпта органикалық химияны оқыту көзделген.Бағдарламаның мақсаты заттар туралы білімді тереңдетіп көміртек қосылыстары,қасиеттері өзгерісінің  жалпы заңдылықтарын  анықтау    және      оқытудың       политехникалық        бағытын   күшейту. Органикалық химияны оқыту бағдарламасы 9-сыныпта алған органикалық заттар туралы түсінікті тереңдетіп,органикалық заттардың қасиеттерін қарапайымнан бастап күрделіге қарай молекуланың электрондық құбылысына негізделіп құрылған.Органикалық химия курсында көмірсутектердің және оттекті , азотты органикалық қосылыстарды оқыту көзделеді.Сонымен қатар маңызды биополимерлер мен жоғары молекулалы қосылыстар жөнінде түсінік береді.Органикалық  қосылыстың әр класын оқыту бағдарламада былай құрылған:жалпы формуласы,гомологтық қатары, изомер-ленуі,номенклатурасы,электрондық құрылысы,алынуы мен молекула құрылысытұрғысынан қасиеттері және қолданылуы,бағдарламада көміртекті қосылыстардың негізгі кластары арасындағы генетикалық байланысқа маңызды орын берілген.

	Тараз мемлекеттік педагогикалық институты	Ф 02/115
	Эссе 17 беттің 1 беті	СМЖ «Оқу-әдістемелік» ҮК НҮ 07 -2011 Баспа 1.Дана №1

 

 

Қоғамдық-гуманитарлық бағыт бойынша 11-сынып химиясының күнтізбелік жоспары.(аптасына 2 сағат.Барлығы 72 сағат)

р/с	Саб.тақырыбы	Мақсаты(білімділік)	Жаңа ұғымдар	Сағ.саны
I-тарау.Органикалық заттар,көміртек қосылыстары
1	Кіріспе.Органика-лық заттардың химиялық құры-лыс теориясы.§1	Оқушыларғаорганика-лық химия нені оқытатынын,А.М.Бут-леровтың хим.құры-лыс теориясының негізгі ережелері жөнінде мағлұмат беру.Органикалық заттардың ерекшелік-терін айқындау.	Органика лық хи-мияның даму ке-зеңдері, хим.құры-лыс тео-риясының даму ба-ғыттары.	1
2	Көмірсутектердің электрондық тео-риясы.Хим. байланыстар.§2 Көміртек атомы-ның гибридтік күйлері. §3	Көміртек атомының электрондық құры-лысы,орбитальдар, гибридтену жөнінде түсінік беру.Көміртек атомының sp3, sp2, sp гибридтік күйлерінің түзілу жағдайларымен таныстыру.	sp3,sp2, sp гибридте-ну,радикалдар	1
3	Органикалық қо-сылыстарды атаудың  негізде-рі,гомологтар мен изомерлер. §4,5	Органикалық қосылыс-тарды атаудың түрлерімен таныстыру. Оқушыларға гомоло-гия,изомерия түсінікте-рінің мәнін түсіндіру.	Тривиаль-ді,рацио-налды және халықара-лық атаулар.	1
II-тарау.Көмірсутектер

4	Қаныққан көмірсу-тектер.Алкандар, Циклоалкандар. §6	Алкандар мен циклоалкандардың гомологтық қатары. Химиялық,физикалық қасиеттері.	Алкандар,циклоал-кандар	1
5	Қанықпаған көмірсутектер. Алкендер немесе этиленді көмірсутектер. §7	Этиленді көмірсутек-тердіңаталуы,изоме-риясы, қолданылуы жөнінде түсінік беру.	Алкендер, қос бай-ланыс, Геометриялық (цис,транс) Изомерлер	1
6	Диен көмірсутектер. §8	Диенді көмірсутектер-дің аталуы,молекула құрылысы,алынуы,изо-мериясы,химиялық және физикалық қасиеттері.	Алкадиен-дер,қос байланыс.	1
7	Ацетилен немесе алкиндер. §9	Алкиндердің молекула құрылысы,гомологтық қатары,жалпы форму-ласы,химиялық қаси-еттері,қолданылуы.	Алкиндер,Кучеров реакциясы,димерлену және три-мерлену.	1
8	Ароматты көмірсутектер. Улы және қопарылғы заттар. §10,11	Ароматты көмірсутек-тердің жалпы фор-муласы,изомерленуі, молекула құрылы-сы,алынуы,химиялық және физикалық қаси-еттері,қолданылуы жөнінде мағлұмат беру.	Арендер, бензол сақинасы, пестицид-тер,герти-цидтер, инсекти-цидтер, фунгицид-тер,қопа-рылғыш заттар.	1

	Тараз мемлекеттік педагогикалық институты	Ф 02/115
	Эссе 17 беттің 1 беті	СМЖ «Оқу-әдістемелік» ҮК НҮ 07 -2011 Баспа 1.Дана №1

 

 

    Орта мектепте химияны оқытудың жалпы талаптарына : химиялық дүниетанымды қалыптастыру ,заттар мен химиялық реакциялар туралы негізгі біліммен таныстыру , заттарды тұрмыста, өнеркәсіпте,ауыл  шарушылығында қолдана білу білімді адамға қажетті химиялық түсініктерді меңгеретін бағдар берумен қатар нақты ғылымдар ішінде химияның алатын рөлі зор.Практикалық сабақтардың дұрыс әрі жылдам жүргізілуі оқушылардың жақсы дайындығы мен сабақтың ұйымдастырылуына да байланысты.Оқушылардың дайындығы дегеніміз-олардың үйден эксперименттік жұмыстарды өткізуге қажетті теориялық материалдар бойынша дайындалуы , эксперименттік жұмыстың мазмұнымен танысуы . Мысалы,этилен алу және онымен тәжірбиелер жасау деген тақырыбындағы сарамандық жұмысты жасау үшін оқушылар этиленнің молекуласының құрылысы,оның физикалық және химиялық қасиеттері туралы материалдарды қайталайды;этилен алуға арналған құралдың суретімен танысады;газдарды алуға арналған құралды қалай дұрыс жинау керектігін герметикалығын тексеруді естеріне түсіреді.Бастапқы заттармен жұмыс істегенде қандай сақтық шараларын орындау керектігін қайталайды.Дұрыс мүсінмен жақсы көру қабілетін сақтау үшін оқушыларды еңбекті ғылыми ұйымдастыру талаптарына сай ыңғайлы жұмыс орындарымен қамтамасыз ету керек.Әр оқушы өз жұмыс үстеліне жауап береді.Тәжірбиені жүргізген кезде нұсқауларға сәйкес оқушылар реакцияның жүру белгілерімен жағдайларына зейін қойып бақылайды және өзгерістерді дәптеріне тіркеп жазады. Химиялық эксперимент сапасы мен тиімділігі ,оқытушының оны дайындауы мен ұйымдастыруына ,оқушылардың дайындығына және зертханашының көмегіне байланысты болады.Оқытушының экспериментті дайындауы , оның оқу тәрбиелік міндеттерінен және өткізу әдістемесінен анықталады.Оқытудың тиімділігі оқу материалының жалпы жоспарлануына байланысты.Жоспарлау кезінде шешілетін негізгі міндеттер – оқу процесін оптимизациялау,оқу материалының көлемін анықтау,сабаққа немесе үйге берілетін тапсырмаларды дайындау.Зертханалық тәжірбиелер мен практикалық сабақтарды өткізуге  ,эксперименттік және есептеу есептерін шығаруға

	Тараз мемлекеттік педагогикалық институты	Ф 02/115
	Эссе 17 беттің 1 беті	СМЖ «Оқу-әдістемелік» ҮК НҮ 07 -2011 Баспа 1.Дана №1