Колонная головка

    - ППБС РК-02-95 «Мұнай өнімдерінмен жұмыс жасайтан өндірістердің өртке қарсы ережелері»;     

    - ППБС РК-11-98 «Мұнай құбырларын пайдалану кезіндегі өртке қарсы ережелері»;

    - ВУПП-88 «Жарылыс қаупі бар зоналарда жұмыс істеу кезіндегі ереже- лер жинағы».

    Жоғары айтылған  нормалар мен ережелерден басқа  тағыда мемлекеттік стандарттарға сай нормативтік ережелерді сақтау жинағын қолданамыз.

    Құрылыс аймағындағы  өрт қауіпсіздігін сақтау, өрт  сөндіру жабдықтары- ның болуы,  өртке қарсы техникалық жұмыстарды  қадағалау өндіріс орнының бастығы  немесе оның орынбасары жауапты.

    Өндіріс алаңында  ғимараттарды проектілеу кезінде  СНиП РК.02-01-2001 «Ғимараттардың өртке қарсы қауіпсіздігі» және СНиП РК.03-05-2001 «Құры- лыс кезінде техникалық қауіпсіздік ережелері» есепке алынады.

    Пайдалану  кезінде техникалық қауіпсіздік ережелерін сақтау талап етіледі, бұл талаптар жобада алдын ала ескеріледі:

    - техникалық машиналар мен құрал – жабдықтарды биіктігі 1 м кем емес металлдан жасалған қабырғалар орнатылуы тиіс;

    - құрал –  жабдықтардың құлауына қарсы  20 см биіктікте арнайы металлды бортик қарастырылған;

    - арнайы сатылар  қарастырылған, олар алаңдарда  техникалық көрсету ке- зінде  көтерілу үшін және ол 45⁰ бұрышпен орналасқан.

 

    5.5 Жарылыс және өрт қауіпсіздігі 

 

    Жөндеу жұмыстарын  жүргізу алдында жергілікті өртке қарсы органдарды жөндеу уақытын және оның  мезгілін хабарлап айту керек. Барлық жұмыс- шылар жөндеу жұмыстарының алдында өрт сөндіруге қарсы нұсқаулар өт-кеннен кейін жіберіледі, спецификаның өзгерісі болса, онда қосымша нұсқау- лардан өтуі тиіс.

    Өртке қарсы  қауіпсіздікті құрылыс жетекшісі  жауапты. Жұмысшыларға және де  өрт қауіпсіздігін құрылыс алаңында  ұйымдастыру шараларына жұ- мыс  істейтін заңға сәйкес олардың  басщыларына жүктеледі. 

    Өртке қарсы  қауіпсіздікті құрылыс басталысымен  бастау қажет.

    Құрылыс және  монтаждау жұмыстарын проектілеу  кезде аладан ала авария  болғанда  мұнайдың төгілуін қоғамдық және  адамдар тұратын орындарға   жылжуына мүмкіншілік бермеу, өндірістік  және ауылшаруашылық, магис- тральды  құбырларына және уақытша адамдар орналасқан қалашықтарына дейін жетуді болдырмау керек.

    Сақтау қоймалары  мен адамдар тұратын жердің  арасы 40 м кем болмауы  керек,  ал көлік тұрағынан 10 м кем  болмауы керек. 

    Трассаға жақын  жақын орналасқан мұнай және  газ магистралі салу кезінде  құрылыс алаңында келесілер болуы тиіс:

    - өрт сөндіру  цистернасы болу керек. Цистернаның  көлемі 20000 л болу ке- рек, ол  көбік жасағышпен толтырылулы  болу керек, өрт сөндіру жеңдерімен  және көбікгенераторларымен қамтылуы  тиіс;

    -  2×1,5 өлшемді  киіз немесе асбестті маталар болу керек, 10 дана;

    - порошокты  өрт сөндіргіштер ОП-10 немесе 10 л  көбік толтырылған   ыдыстар  және көмірқышқылды ОУ-8 10 данасы  болу керек;

    - күректер, ломдар, балталар әрқайсысы 5 данадан  және шелек 10 данасы болу керек.

    Іштен жану қозғалтқыштары және механизмдер ұшқын ұстағышпен қам- тылуы тиіс, ұшқынның газды шығару құбырынан шығуына кедергі жасау керек.

    Егер траншеяларда  жанғыш парлардың мөлшері ПВД  аз болса, онда жұмыстың барлық  түрлері тоқтатылуы керек. Барлық адамдар қауіпті жағдайдың пайда болуы туралы хабарлар алу қажет, керек болған жағдайда оларды қауіпсіз жерлерге апру керек. Өрт сөндіру бригадалары дайын оытру керек және егер газдану болса оны жою керек.

 

    5.6 Өндіріс алаңын өртен қорғау

 

    Өндіріс алаңында арнайы жылытылған  өртке қарсы резервуарлар орналас- тырылады. Олар арқашанда сумен толтырылу болу керек. Резервуардағы су көлемін өрт сөндіруге кететін суды беру есебінен анықтылады. Бірақ та  300 м³ кем болмауы керек.

    Су көзі  сорапты станциядан 100 м аспайтын қашықтықта орналасу керек. Су көзінің жанында екі сорап орнатамыз. Әрқайсысының берілісі 80 м³/сағ.

    Өртке қарсы  резервуарлардан сораптарға ғимараттар  арсымен су құбыры салынады.

    Тіке орналасқан  бағанның аузында сақиналы құбыр орнатылған, ол өртке қарсы су құбырынан. 

    Сақиналы құбырда  су шығынын 2 м³/сағ жанбайтын бекітілген бағанның көлденең қимасына м² , ал  6 м³/сағ су шығыны  жанатын бекітілген бағанның 1 м² көлденең қимасына байланысты алынады.

    Егер баған  диаметрі жанбайтын бекітпесімен 6 м (S=29 м²) болса, сақина- лы кеңістіктегі су шығыны Q=6*29=174 м³/сағ болады.

    Құбырдың ішкі  диаметрін, су ағысы 2 м/с болғанда  келесідей табамыз

                                            ,                     (5.1)

    d=170 мм деп алынады.

    Соратың керекті  арынын 100 м қашықтықта орналасқан  бағаннан келесі формула арқылы  табамыз 

,                        (5.2)

    Сорапты станиялар құрғаққұбырлы құбырлармен жабдықталады, олар өрт көзіне суды шашыратып беру кезінде қолданылады. Су шығыны бұл кезде 26 м³/сағ деп алынады.

    Копр биіктігі 60 м, ал құрғаққұбырдың диметрі  170 мм болғанда сорапты станцияның  арыны келесі формула бойынша  анықталады

 

    Құбырдағы арын, ғимараттар арасында 123 м аз болады, сорапты стан- цияның қуаты 123 Па деп аламыз.

 

    6 Экономикалық бөлім

 

    6.1 Құрастырудың экономикалық негізі

 

    Жабдықты құрастыру  кезінде экономикалық есептеусіз  қолданылатын ше- шім шығару мүмкін емес.

    Жабдықтың  экономикалық тиімділігін анықтау  үшін ол жабдықты  өндіріс объектісі  және пайдалану объектісі деп  бағалау қажет. Салыстыру базасы  не- гізінде отандық немесе шетелдік  ең үздік сол технологиялық  процесс бойын- ша дайындалған  техниканы алады. Салыстырылатын жабдықтардың негізгі параметрлері өлшемдері бойынша сәйкес келу керек. Тек қолданылатын ай- мағына байланысты бұл жабдықтардың негізгі өлшемдерінде айырмашылық- тар болуы мүмкін.

    Жаңа жабдықты  өндірілетін объект ретінде қарастырғанда оның дайында- лу кезіндегі еңбексіңіргіштігі (жалпы және құрылысты), салыстырмалы мате- риалсыйымдылығы (жалпы және құрылысты материалсыйымдылығы, мате- риалды пайдалану коэффициенті), массасы (жалпы және салыстырмалы), өзіндік құны, проек алды және проектілеу сатысында анықталады, сонымен қатар жабдықтардың бағасы бойынша (жоғарғы және төменгі шекті баға, лимитті баға) бойынша бағаланады.

    Жабдықты құрастыру  кезіндегі жалпы еңбексыйымдылық  кететін еңбек шығының суммасын  проек алды  сатысында анықтау  өте қиын.

    Құрылысты  еңбексыйымдылық әртүрлі технологиялық  сатыдағы еңбек  шығынының  суммасы (балқыту, темір соғатын өнім, механикалық, термия- лық өңдеуге, жинау және т.б.).

    Салыстырмалы  еңбексыйымдылықты жабдықты жасауға  кеткен жалпы еңбек щығынының суммасын белгіленген параметрге қатынасы. Әрине бұл әдіс еңбек шығынын дәл анықтамайды, өйткені ол қосалқы жабдықтардың массасын және басқа факторлар ескермейді.

    Материалсыйымдылығы  едәуір технологиялық процесске  және жабдықтың массасына, оның  конструкциясының ерекшелігіне байланысты.

    Жабдықтың  материалсыйымдылығын төмендетуін  дұрыс іске асыру үшін, оның  конструкциясында кейбір ерекшеліктер  арқылы жасаймыз, ол жабдық- тардың  көлденең қимасын дұрыс таңдау, оның беріктігі мен  қаттылығына  негізделіп таңдалады.

    Проектіленіп  жатқан жабдықтың бағасын анықтау  негізінде базалық жаб- дықтың  берілген шамасы бойынша анықталады.

    Лимиттелген  бағасы 80 % тең, бұл жағдайда проектіленіп жатқан жабдық- тың экономикалық тиімділігі нольге тең болады.  Бұл проектілініп жатқан жабдықтың ең үлкен мүмкіндік бағасы.

    Материалды  пайдалану коэффициенті – жабдықты  пайдалану кезіндегі  жөндеуге  кеткен еңбек шығынының  көлемін  жалпы жабдықты құрастыруға кеткен  еңбек шығынына қатынасына тең  болады.

    Материалсыйымдылықты пайдалану коэффициенті – жөндеуге кететін ауыстырылатын жабдықтардың массасының жалпы жабдықтың массасына қатынасымен анықталады.

    Пайдалану  кезіндегі жөндеусыйымдылық  коэффициенті  жөндеуге кеткен сумманың жабдықтың  жалпы суммасына қатынасы.

    Жабдықтың  рентабельділігі жадықтың шығаратын  өнімінің бағасын шығынға кететін  бағаға қатынасымен анықталады (бірдей уақыт пен период арылығында). Барлық жағдайда рентабельділік жоғары болу керек.

    Есесін қайтару  мезгілі жабдықтың пайдалану  уақыты кезінде экономика- лық тиімділігі жабдықтың жалпы бағасына тең болғанда болады.

    Мұнай және  газ өндіретін өндірістерде кен  орнын пайдалануға кететін шы- ғындарды, сонымен қатар жабдықтар  мен құралдардың пайдалануына  кететін шығындардың барлығы мұнайдың өзіндік құнына жатады. Жаңа немесе база- лық жабдықтың салыстырмалы өзіндік құны кей кезде конструкцияны өңдеу кезінде басталады, жиірек өндірістік сынауда және кәсіпшілікте жаңа конс- трукцияны енгіген кезде есептейді.

    Қолданылатын  жабдықтың пайдалану нәтижелігі проекттің өзіндік құны- мен  және базалық жабдықтың нақты шығындармен салыстырмалы болады. Экономикалық нәтижелік базалық және проектіленген жабдықтың өнімдері- нің өзіндік құнының жылдық өнім көлемінің қатынасына тең болады.

    Көп жағдайда экономикалық нәтижелікті анықтағанда, күтілетін немесе пландық нәтижеліктің өзгеруіне себеп болатын өзгерістерді есептейді.

    Жабдықтарды  конструкциялағанда бұл экономикалық  көрсеткіштер бар- лық кезде  қолдана бермейді.

 

 

    6.2 Экономикалық нәтижелікті анықтау методикасы

 

    Жаңа техниканың  экономикалық нәтижелігінің ережелерін  реттейтін бо- лып  «Жаңа техниканың пайдаланағандаэкономикалық нәтижелікті анықтау методикасы» негізгі құжат болып есептеледі. Бұл методика келесі үшін арналған:

    - ең жақсы жабдықтардың нұсқаларын таңдауды технико-экономикалық негіздеу (жабдықтар, машиналар, механизмдер, құралдар мен жабдықтар);

    - жаңа техниканы  немесе рационалды ұсыныстарды  экономикалыққ тиім- ділікпен анықтау;

    - жаңа техниканы  ойлап тауып және рационалды ұсыныстарды енгізгендер үшін сыйақы мөлшерін анықтау.

    Жаңа техникаға  халық шаруашылығында бірінші  іске асырылатын ғылыми еңбектің  нәтижелері мен қолданбалы зерттемелер,  өндірісте қолданылытын  технологиялық  процесстерді жетілдіру, өндірісте  еңбекті ұйымдастыру тәсіл- дері, осы тәсілдердің нәтижесінде технико-экономикалық көрсеткіштердің өсуін және де шаруашылық пен басқа да социалды сұрақтарды шешеді.

    Экономикалық  нәтижелікті дұрыс анықтау үшін, ең алдымен күтетін нәтижен  мен  жоспарлау нәтижесінің шығындарын салыстыру арқылы анықталады.  Бұл кезде «әсер» мен «нәтижелік» түсініктерін айыру қажет.

    Әсер деп  соғы өндірістік нәтижені, яғни  өндірістік еңбекті жоғарлату  және т. б. 

    Нәтижелік  – бұл әсердің барлық шығындарға  қатынасымен анықталады. Сондықтан  нәтижелік – салыстырмалы өлшем.

    Қаржы көрсеткіштері  экономикалық нәтижелікті есептеу  үшін және бір дана өнімге  салынған  капиталды салымдар  мен салыстырмалы салымдар, пайдалану  шығындары, бір дананың өзіндік  құны  негіз болады.

    Капиталды салымдар жаңа құрылыс орнына кететін барлық шығындарды, және де  оларды кеңейтуге, негізгі қорларды қайта құру және модернизация жасау. Салыстырмалы капиталды салымдарды өнімнің бір данасына кеткен капиталды шығындар.

   Пайдалану шығындарына жалақыны есептеумен төлеу, жанармай, электр энергиясы, қосалқы материалдар, амартизациялық  және төлемдер жатады.

    Экономикалық  нәтижелік әр қашанда сапалы  және натуралды көрсеткіш- термен  толықтырылуы керек.  Натуралды  көрсеткіштер санына еңбек өнімді- лігі, негізгі қорды пайдалану дәрежесі, сенімділігі, өнімнің сапасы, жанармай шығыны, электр энергия шығындары жатады.

    Экономикалық  нәтижеліктің негізгі көрсеткішіне  жылдық экономикалық әсер жатады, яғни бұл базалық және  жаңа  техника бойынша жоғарыда көр- сетілген шығындардың салыстырмалы көрсеткіші.

  

 

    6.3 Пайдалану сферасындағы шығындарды есептеу

   

    1. Жаңа техникаға кететін капиталды шығындардың нормативті өзін өзі есесін қайтару

                                                              ,                                               (6.1)