үстеме шығындар

«Машиналар мен механизмдердің тозуы» бабына есептелген тозу сомасы кіреді.

  «Рельстік және рельстік емес жолдарды жөндеу» бабы бойынша  рельстік жолдарды, мұнаралық крандарды жұмыс күйінде сақтаумен байланысты барлық шығындар немесе  әртүрлі  механизмдер үшін арналған  жолдарды жұмыс күйінде  сақтау бойынша  шығындар есептеледі.

«Үстеме  шығындар»  бабына машиналар мен механимздердің сыртқа көрсеткен  қызметтеріне апарылған  үстеме шығындардың  бір бөлігі кіреді.

«Үстеме шығындар» 8410 «Үстеме шығындар» бөлімшесінің шоттарында есепке алынады.

Жұмысшылардың негізгі  еңбек ақысы, отын, жанар-жағар май , электрэнергиясы, көмекші материалдар  шығындары, машиналарды қайта орналастыру  шығындары, жал төлемі, машиналар  мен механизмдердің тозуы, рельстік және рельстік емес жолдарды күтіп ұстау және жөндеу шығындары қызметтердің жеке түрлерінің  өзіндік құнына тікелей белгісі бойынша енгізіледі.[10]

 

 

                                   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                     

 

 

 

 

 

 

 

                                         Қорытынды

 

 

    Мемлекет  шығындарының басым бөлігі мемлекеттің  бюджетіне орталықтандырылған немесе мемлекеттік кәсіпорындардың қарамағында болатын қоғамның таза табысы есебіне жүргізіледі. Мемлекет шығындарының бір бөлігі салық төлемдері, қарыздардан түсетін түсімдер түріндегі халықтың қаражаттары есебінен жабылады. Мемлекет шығындарын қаржыландыру үшін негізгі өндірістік капиталдарды көбейту және жетілдіру мақсатында және кейін кәсіпорындардың табыстарынан өтелетін банктердің ұзақ мерзімді кредиттері тартылады.    

Мемлекеттің шығындарын ұйымдастырудың қажетті  қағидаты оларды жабудың бюджет, кредит және меншікті көздерінің оңтайлы үйлесуі болып табылады. Бұл қағидат мемлекет шығындарын ортақ қаржыландыру процесін білдіреді.    

Мемлекет  шығындарының жеке түрлері экономикалық маңызы мен мазмұны жағынан бірыңғай (бір текті) емес. Шығындарды қаржыландырудың  көздеріндегі, нысанындарындағы және әдістеріндегі айырмашылықтар осығын байланысты болады.      

 Кәсіпорындардың меншікті қаржаттарының  үлесі өсіп келеді, бұл шаруашылық  есеп қаражаттары техникамен  қайта жарақтандыру  және қайта  құруға арналған және кәсіпорын  ұлғаймалы жаңғырту үшін толық жауап береді. Инвистициялық саясатты қайта құрудың басты мағынасы осында. Ал бюджет қаражаттары негізінен басым мемлекеттік маңызы бар ірі өндірістік құрылысты, сондай – ақ әлеуметтік инфрақұрылым объектілерінің құрылысын қаржыландыру үшін пайдаланылады.     

"Транзиттік" шоттарда  көрсетілген ақпараттар нақты  жасалған шығындар туралы белгілі  бір ақпараттардың бөлігін көрсетеді, оны шолып (белгіленген қағидалар мен ережелерді пайдалана отырып), шығарылған өнімнің нақты өндірістік өзіндік құны туралы мәліметтерді алуға болады, сондай-ақ өнім бірлігі де есептелінеді. Әрбір бөлімше өз кезегі бойынша үш категорияға бөлінеді:     

— шығындарға кеткен тікелей материалдар;     

— шығындарға кеткен тікелей жұмыс күші;    

— үстеме шығыстар.    

Тікелей шығыстарға кеткен материалдар соңғы өнімнің құрамына (яғни, оның құнына) басқа да шығындарымен қатар қосылады. Мысалға, автомобиль өндірісі үшін болат немесе жиһаз өндірісі үшін ағаш негізгі материалдар болып табылады.     

Жұмыс күшіне жұмсалған тікелей шығындар — бұл өнімді әзірлеуге тікелей қатысқан өндіріс жұмысшыларына есептелген еңбек ақысы (еңбек ақыдан аударылатын аударымдарды қоса есептегенде) болып табылады.    

Мысалы, толассыз өндірісте жұмыс істейтін оператордың немесе металл өңдеуші  станокта істейтін жұмысшының еңбек  ақысы т.б. осы сияқты тікелей еқбек ақылары жатады.    

Қызмет  көрсететін цех жұмысшыларының еңбек  ақысы тікелей еңбек ақы болып  табылмайды, ал олар үстеме шығысқа  жатқызылады.    

Үстеме  шығыстар өндіріске кеткен барлық шығындардан  тікелей шығындарды (тікелей материалдар шығындары мен өндіріс жұмысшыларының еңбек ақысы) шегеріп тастағаннан шығады. Одан басқа, үстеме шығыстардың қатарына: амортизация шығыстары, жал ақысы, сақтандыру жарнасы, тұрғын-үй қызметі, жарықтандыру және басқа да себептердің салдарынан өндірістің уақытша тоқтап қалуының шығыстары т.б. жатады.     

Үстеме  шығыстарға өндіріске қызмет көрсетумен және негізгі және көмекші цехтардың  жұмыс ұйымдастыруымен байланысты шығыстары  жатады, оларды тікелей дайын өнім түрлеріне (бірлігіне) жатқызуға болмайды. Үстеме шығыстар, әдетте, біршама жалпы сипатқа ие болады:    

— кешендік сипаты — шығыстар құрамында  барлық экономикалық элементтер шығындары  көрініс табады;    

— екі және одан да көп бұйымдар шығарған кезде бұл шығыстарды тікелей белгілі бір бұйымға жатқызу қиынға түседі, демек олар дайын өнімнің арасына таратылады және аяқталмаған өндіріске де жатқызылады.    

Үстеме  шығыстарды тарату тәсілі өндірістің ерекшелігіне және есептік саясатына  тәуелді болып келеді. Негізінен ол шаруашылықтың есеп саясатына сәйкес көрініс табады:    

— өндіріс жұмысшыларының еңбек ақысына  пара-пар етіп (пропорциональды) таратылады;    

—тікелей  материал шығыстарына пара-пар етіп (пропорциональды) таратылады;    

— өндірілген өнім санына немесе өнделген шикізаттың салмағына  пара-пар етіп (пропорциональды) таратылады;     

— цех құнына пара-пар етіп (пропорционалды) (мысалға, қара металлургияда) немесе шикізат құны шегерілген цехтың өзіндік құнына пара-пар етіп (пропорциональды) (мысалға, жеңіл өнеркәсібі) таратылады;      

— алдын-ала белгіленген шығындардың  тұрақты коэффициенттері бойынша таратылады;    

— басқа да тарату базалары бойынша  таратылады (құрал-жабдықтың жұмыс  сағатына және т.б.).

 

 

 

 

 

 

                         

                          Пайдаланылған әдебиеттер 

 

1. Кеулімжаев Қ.К. Бухгалтерлік есеп принциптері, Алматы – 2004

2. Тасмағамбетов Т. « Басқарушы есеп, стратегиялық жоспарлау және

   талдау». Алматы 2002ж

3. Бухгалтерлік есептің стандарттары және әдістемелік ұсынымдар 

4. Қазақстан Республикасындағы «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы» 2007 жылғы 28 ақпандағы Заңы (01.02.2012 берілген озгерістер мен толықтырулармен)

5. Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктер туралы  Қазақстан Республикасының 1998 ж. 22 сәуірдегі № 220-I Заңы  (2011.25.03. берілген өзгерістер мен толықтырулармен)

6. «КМГ-Атырау» ЖШС туралы мағлұмат

7.Басқару есебі: Оқулық /Авт.:В.Л.Назарова, М.С.Жапбарханова, Д.А.Фурсов, С.Д.Фурсова;  
8.Дүйсенбаев, К. Ш. ж.б. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау: 
9.Қаржылық есеп: оқу құралы / Қ. К. Кеулімжаев 
10.Сәтмырзаев, А.А.Басқару есеп жүйесінде калькуляция әдістері 

 
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
 

Курстық жұмыс тақырыбы: «Өндірістік үстеме шығындар есебі»