Қазақтан шыққан Стив Джобс

Қазақтан  шыққан Стив Джобс

Бейсенбі, 24 қаңтар 2013 7:19

Санкт-Петербургте  тұратын бауырымыз Серікбай Бисекеев Ресейдің «Жыл кәсіпкері» атанды

«Бүкіләлемдік тәжірибенің  көрсетуінше, бүкіл инновациялық өндірістік циклды жеке бір елде жүзеге асыруға  тырысу – велосипед ойлап шығару деген сөз. Бұл – өте қымбатқа түсетін және әрдайым нәтижелі, жемісті бола бермейтін іс. Табысқа жету үшін ғалымдардың талай буынының тәжірибесіне, тарихи қалыптасқан ғылыми мектептердің арнаулы ақпарат және білімдерінің көп терребайт көлеміне негізделген дербес ғылыми база қажет болады. Жаңа технологиялық толқын жалына жармасып, теңдессіз инновациялар жасау барлық елдің қолынан келе бермейді. Біз осыны жете түсінуге тиіспіз. Сондықтан біз өте шынайы, барынша прагматикалық стратегия құрғанымыз жөн. Біз шығыны көп емес зерттеулер мен әзірлемелерге ден қоюға тиіспіз», деген еді Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты елімізді дамытудың түбегейлі мақсаттарын көздейтін айрықша Жолдауында.

Тақырыпты осылай қойғаннан  соң ең алдымен қазақтың қалың  оқырманы үшін Стив Джобс кім деген  сұраққа жауап бере кетейік.

Стив  Джобс адамзат қауымының даму бағытына үлкен әсер еткен қазіргі замандық технологиялық жетістіктерді өмірге енгізген ұлы кәсіпкер. Былайша айтқанда, дербес компьютерлер жасау саласында революция жасаған адам. Ол қазіргі күні өнімдерін күллі адамзат қауымы үлкен сұраныспен пайдаланып отырған Apple корпорациясын құрды. Сөйтіп, планшеттік компьютерлер жасау саласында Американы ең алдыңғы қатарға шығарды. Қазіргі күні Стив Джобс­тың есімі Америка автомобиль өнер­­кәсібінің атасы Генри Форд пен ком­пьютерлік бағдарламалар жасаудың дү­ниежүзілік пионері Билл Гейтстің қа­та­­рында аталады. Өкінішке қарай, Стив Джобс өткен жылы қайтыс болды. Оның қазасын әлемде көптеген адамдар аза тұтты.

Ал енді осы әлемдік  деңгейдегі кәсіп­кер Стив Джобсқа  ұқсататындай біздің қазақта азамат бар ма екен? Иә, ондай азамат бар екен. Ондай азамат біздің халқымыздың арасынан да топ жарып шығып келе жатқандығына куә болып отырмыз. Мұны бізге әлемдегі аса ірі «Эрнст энд Янг» консалтингтік компаниясының ұйымдастыруымен Ресейде өткен ең үздік кәсіпкерлерді айқындау жөніндегі конкурстың қоры­тындысы әйгілеп берді. Осы конкурстың «В2В» номинациясы бойынша бас жүлдені Санкт-Петербург қаласындағы кәсіпкер Серікбай Бисекеев жеңіп алды. Ол жүлде  бизнес саласындағы Оскар деп аталады.

Сонымен, Серікбай Бисекеев ие бол­ған бұл сыйлықтың мәні мен маңызы зор. Бірақ ол қазақтан шыққан Стив Джобс дейтіндей бұл өмірде не тындырды?

Серікбай Бисекеев өнеркәсіп  саласындағы мобильдік байланыс құралын шығаратын және оны әлемдік  деңгейде саудалайтын дүние жүзіндегі  бүгінгі таңдағы ең үздік холдингтік корпорацияны құрды және оны тақыр  жерден дүниеге әкелді. Міне, осы үлкен жетістікті қазақтың қарапайым жігіті жасады.

Сонымен, адамзат өміріндегі жаңа сала – ақпараттық технологиялар  саласында әлемдік деңгейдегі бәсекеде топ жаратын жаңа бизнестік құрылымды  посткеңестік елдерде де құруға болады екен. Серікбайдың «Арман» атты корпорациясының қызметі осының жарқын дәлелі. Бұл жағдайды қазіргі күні Ресей бұқаралық ақпарат құралдары жарыса жазып жатыр. Серікбайдың ісін бүкіл Ресей кәсіпкерлерінің алдында үлгі етіп көрсету үстінде.

Серікбай  Бисекеев Қостанай облы­сының Қамысты ауылынан. Осы ауылда мектеп бітірген. Сабақты өте жақсы оқыды және спортпен беріле шұғылданды..

Қазақтың «үйдің жақсысы  – аға­шы­нан, жігіттің жақсысы  – нағашыдан» дегеніндей, Бисекеевтер  әулеті де осал емес екен. Серікбайдың әкесі Жол­­­­дыбайдың туыстары арасында оқыған, елге қызмет істеген, елеулі азаматтар жетерлік. Де­ген­мен, анасы Жамалдың ұлы атасы Дербісалды Беркімбаевтың есімі бүкіл қазаққа мәшһүр. ХІХ ғасырдың ортасында патшаның аса маңызды тапсырмалар жөніндегі шенеунігі болған ол, Мәскеуге Торғай қазақтарының делегациясын бес рет басқарып барады. Кемеңгер ағартушы Ыбырай Алтынсарин мектеп ашқанда көмек қолын созған адамның бірі де Дербісалды Беркімбаев болатын. Осындай текті атадан тараған Қонысбай Жаманбалин Ұлы Отан соғысы кезінде Иранда болды, шекараны күзетті. Оның елге өлеңмен жазған сағынышқа толы хаттарын жары Ұлтай бір жолын қалдырмай жаттап алып, кейін де айтып отыратын. Қонысбай соғыс аяқталған соң елге аман-есен оралып, шаруашылық ұйымдастырды, есепші болып істеді. Ұлтай әжеміз екеуі бес бала тәрбиелеп өсірді. Серікбай – сол бес баланың бірі Жамалдың тұңғышы. Жолдыбай мен Жамал Қамыстыдан 1978 жылы Қостанай қаласына көшіп келді. Бірі инженер, бірі бухгалтер болып қызмет етті. Бір ұл, екі қыз тәрбиеледі.

Серікбай Қостанай қаласындағы  №3 орыс орта мектебіне 4-сыныпты аяқ­тағанда  келген болатын. Орыс тілі пәнінің мұғалімі Людмила Петровна Сторожева сынып жетекшілігіне тағайындалды. Ол сынып сағатында балалармен түрлі шаралар өткізетін. Сонда Людмила Петровнаның көбіне арқа сүйенері Серік­бай болатын.

– Мен 4-8 сынып аралығында сынып жетекшісі болдым. Әдетте 7-8 сыныптар баланың жасөспірім жасқа келген, ауыр кезеңі болып саналады. Бірақ мен осы сыныптан бір ескерту, бір жаман қылық көрмедім. Серікбайды және оның достарын әлі күнге дейін тек жақсы жағынан ғана еске алып отырамын. Әсіресе, Серікбайдың адамгершілігі биік азамат болып өскені мен үшін үлкен мақтаныш! Олар мектепті 1988 жылы бітіріп кетті. Содан бері Серікбайдың мені мерекелермен, туған күніммен құттықтамаған кезі болған емес, – дейді Людмила Петровна.

«Ұстазы жақсының – ұстамы жақсы» деген ғой. Людмила Петровна қария аңқыл­даған, әңгімешіл, қарапайым кісі екен. Ол бала тәрбиені алдымен отбасынан алатынын айта келіп, арада жиырма бес жылдай өтсе де Серікбайдың ата-анасының да түр-тұлғасын ұмытпағанын айтты.

– Серікбай өте еңбекқор болатын. Сынып сағаттары болғанда тапсырманы көбіне соған беретін  едім. Өйткені, жанымды тындырып, өзімнің айтқанымнан артық етіп жазып, сызып келетін. Кәдім­гідей көмекшім еді. Сонда ойын баласы сабаққа, спортқа, менің тапсырмаларыма қалай үлгереді деп іштей сүйсініп қоюшы едім. Оның ата-анасы мектепке ылғи келіп тұратын, баласының сабағын, спортын қадағалайтын. Ал баласы бітіргенше мектептің бетін көрмейтін ата-аналар да болады, – деп әңгімесін жалғайды ұстазы.

Спорт демекші, Серікбай Бисе­ке­­ев

№3 мек­тептегі спортқа маманданды­рыл­ған  сы­ныпта оқыды. Баскетболдан жат­тық­тырушысы Сергей Худанко болатын. Әрбір ата-ана баланың жолында жақсы адамдарды жолықтыр деп тілесін деңіз. Сергей Николаевичтің тәрбиелеген ба­лаларының жерде қалғаны жоқ шы­ғар. Ол сыныптағы баламен бала болып өмір сүретін. Ол балаға ұрыс­пай­­тын, дүр­се қойып, бұйырмайтын. Жат­тық­­­тырушылық, тәрбиелік жұмысы­ның барлығын адамгершілік қатынасқа құ­­ратын.

– Мен 1988 жылы бітірген баскетбол  сыныбының балаларымен осы күнге  дейін қарым-қатынасымды үзіп көрген емеспін. Әсіресе, Серікбаймен туған  бауырдаймын. Екінші қызы ту­ғанда оның шақыруымен сонау Санкт-Петербургке арнайы барып, немере қызымның шілдеханасына қатысып қайттым. Жолымды, қонақ үйімді, бәрін өзі көтерді. Алдағы жазда мен алпысқа толамын, Серікбай мен оның достарының барлығы да тойыма келеді, – дейді дос-ұстаз масаттанғанын жасыра алмай.

Ұстаздарының айтуынша, Серікбай өжет бала болатын. Айтқанынан өмі­рі қайтпайтын. Ал істеймін деген ісін тындырмай тыным таппайтын. Жат­­тық­тырушысы да шәкірттерін үнемі қа­да­ғалап отыратын, қатаң тәртіпте ұстады.

– Ол кезде де Ресейдің жоғары оқу орындарына түсу жеңіл болмайтын. Бір сыныптан Серікбай, Ахмеров Алек­сандр және Петряков Игорь үшеуі бір­дей Ленинградтың политехникалық инс­титу­тына түсті. Серікбайдың сынып­тас достарының да көпшілігі бизнесте. Олардың арасында қазір ірі зауыт, фабрикаларды басқаратындар бар. Қос­танайға келгенде олардан «мық­тыларың қайсысың?» деп әзілдеп сұрап қоямын. Барлығы да «Мықтымыз да, мақтанышымыз да Серікбай ғой» деп жауап береді. Ол – менің де мақтанышым! – деген Сергей Николаевич.

Міне, Серікбайдың өскен  ортасы туралы мәліметтерді бізге әріптесіміз  Нәзира осылайша жеделдетіп жазып берді.

Енді әңгімемізді одан әрі жалғай­тын болсақ, Серікбайдың  өзі сол кезде спортпен бірге  шұғылданған сынып­тастарымның  барлығы да сабаққа ал­ғыр болғандығын  айтып, осы үшін өз ұстаздарына деген  алғыс сезімін жет­кізді. Артынан бірге оқыған сол жі­гіт­тердің барлығы Мәскеу мен Санкт-Пе­тер­бургтің, Екатеринбургтің жоғары оқу орындарына оқуға түсті. Бүгінгі күні олардың барлығы өмірдегі табысты адамдарға айналды. Белгілі компанияларда жұмыс істейді. Ал қайсыбірі өзінің жеке бизнесін құрды.

Серікбай да мектеп бітіргеннен  ке­йін осылардың қатарында Санкт-Пе­тер­бургтің политехникалық институтына қабылданады. Оның студенттік шағы Кеңес одағы тараған аса ауыр кезеңге тап келеді. Яғни, өзін өзі асырауға, оқи жүріп кәсіппен де айналысуына тура келеді. Студенттік құрылыс отрядтарына барып жұмыс істеді. Өзінің құрбы-құрдастарымен бірге көршілес Балтық жағалауы елдеріне барып, сөмкемен тауарлар сатып әкеліп, соларды өткізу ісімен шұғылданады. Серікбай ТМД елдерінде енді ғана қолға алынған кәсіпкерлік ісінің әліппесін осылайша игере бастайды.

– Мұнан кейін біз биржаларда жұмыс істедік. Өйткені, сол кезде  валюта операцияларына қатысу жеке адамдар  үшін табысты саланың біріне айналған болатын. Мұнан кейін мобильді байланыс құралдары шыға бастады. Кезінде әлем бойынша осы істің көш басында Финляндияның тұрғандығы белгілі. Ал Финляндия Питерден соншама қашық емес. Былайша айтқанда, бір сағаттың ішінде жетіп баруға да болады. Сөйтіп, ол жерден ұялы телефондар сатып алып, оны Питерге әкеліп саудалау ісіне кірістік. Бизнестің келесі бір сатысына міне, осылайша шықтық, – дейді Серікбай.

Ол журналистерге берген сұхбатында посткеңестік елдеріндегі  бірінші GSM операторы көптеген адамдардың ойлаға­нын­дай Мәскеуде емес, Санкт-Петербург қаласында пайда болғандығын айтыпты. (Қазір бұл оператор «Мегафон» деп аталады).

– Қалада мен міне, осы бизнестің көш басына шықтым. Сөйтіп, алғашқы ұялы телефондарды ТМД бойынша бас­қа операторларға жеткізіп беру ісімен шұ­ғылдандым. Солардың арасында қазір­гі күні аты жер жарып тұрған К Сеll-де бар. Бұл іспен заман талабына сай шұғылдану үшін білім қажет болды. Сөйтіп, Стокгольм қаласындағы бизнес мектебіне оқуға түсіп, оны бітіріп шықтым. Менің диплом жұмысымның өзі «Қоғамдық орындарда ұялы телефон желісін құру» деп аталды. 1998 жылы мұндай байланыс құралдары негізінен тұрмысы жақсы адамдардың, көбінесе бизнесмендердің қолында ғана болды. Ал мұндай адамдардың көпшілігі дерлік жеке автокөліктермен жүретін. Сонымен қатар, олардың арасында метро көлігін пайдаланушылар да аз емес еді. Мен өз бизнесімді құрғанда осындай адамдар тобын есепке алдым, – дейді Серікбай.

Сонымен, Санкт-Петербург  қаласын­дағы қазақтың кәсіпкер жігіті көпшілік шоғырланатын жерлерден бар-жоғы 5-6 шаршы метр тұратын орын-жайларды жалға алып, оларға ұялы телефондар жеткізіп, саудалау ісін қолға алады. Әрине, ол кезде ұялы телефондарды партиясымен топтап сатып әкелетіндей қа­ражат қайда? Дегенмен, бизнес дегеніміз тек ақшалылардың ғана емес, ең алдымен істің көзін таба алатындардың ғана қолынан келетін шаруа ғой. Серікбай ұялы телефон шығарушылардың өздері­мен тікелей байланысқа түсіп, тауарларды олардан қарызға алып отырады. Және өзінің қарыздарын да тауарларды саудалап болысымен, жүйелі түрде жеделдетіп қайтару ісін жолға қояды. Ұялы телефон саудасындағы дилерлік қызметті осылайша жандандырады.

Мұнан кейін бұл рынокқа  «Евросеть» секілді аса ірі компаниялар  келе бастайды. Қазақтың жас кәсіпкер жігітіне еуропалық мұндай магнаттармен бәсекелестікке түсетіндей қауқар қайда? Ниет, ынта, жігер қаншама күшті болғанымен милли­ард­таған доллармен ойнайтын ірі компаниялар Серікбай Бисекеевтің жолын кесе бастады. Сөйтіп, ол өзінің қаладағы құрған сауда желілерін сатты да, енді ақпараттық технологиялар саудасының әлі көп ешкім аяқ баса қоймаған жаңа бағыттарын қарастыру ісіне кірісті.

– Маған сол кезде өз бизнесімді одан әрі дамыту үшін алпауыт  компаниялардың аяғы әлі бара қоймаған, яғни іс тетігі үлкен ақша емес, адамның  өз ерік-жігері, ақылы мен қайратына, ілкімділігіне қатысты шешілетін  салаға бару қажет болды. Яғни неғұрлым жаңа салаға барып, оны көтеруді жөн көрдім. ТМД кеңістігінде ірі кәсіпкерліктің аяғы баса қоймаған мұндай салалардың бірі – өнеркәсіптік байланыс болатын. Сол тұста ТМД-дағы ірі кәсіпорындар өз технология­ларын жаңарту үшін көбінесе өндірістік құрал-жабдықтар, станоктар мен техникалар сатып алу ісімен айналысып жатты. Ал мұның ақыры түптің-түбінде зауыттарда жаңа инфрақұрылымдар құруға әкелетіндігін алғашқылардың бірі болып түсіндім. Бірақ неге екенін білмеймін, дәл осы мәселеге сол кезде көп ешкім мән бере қоймады. Мен міне, жоғарыдағыдай өнеркәсіптік кәсіпорындарға осы істі жандандыратын құрал-жабдықтарды, атап айтқанда, ақпараттық байланыс құрал-жабдықтарын жеткізу ісін ойластыра бас­тадым, – дейді Серікбай.

Сөйтіп, Серікбай Бисекеев ТМД  ел­де­ріндегі заман талабына сай  жаңғыр­тылу үстіндегі кәсіпорындарды өндірістік мақсаттағы байланыс құралдарымен қам­­­­­­­­­­туға бағытталған  жаңа істі бастады. Осы істі ұйымдастыруға оған Стокгольмдегі биз­нес мектебінде бірге оқыған азаматтар көмекке келді. Бисекеевтің құрған ком­паниясы бастапқыда неміс құрал-жабдықтарының дистрибьютері ретінде қызмет етті. Бірте-бірте ол құралдарды жасап шығудың көп қиындығы жоқ екендігін де түсіне бастады. Өйткені, Серікбайдың компаниясына тапсырыс беретін кәсіпорындардың, басқа да ірі көлемдегі тұтынушылардың барлығының бірдей неміс жерінен шығатын байланыс құрал-жабдықтарына қоятын талаптары бірдей болмай шықты. Олардың қызметтерінің өзіндік ерекшеліктері бар. Сондықтан «бұл құралдың мына жері мынадай болса» деген талаптар айтылады. Сондықтан ол құралдарға аз да болса өзгерістер енгізуге, тіпті кейбір жағдайда оларды жаңа бағдарламалармен қамтамасыз етуге тура келетін. Сөйтіп, бірте-бірте Серікбай құрған «Арман» компаниясының жаңа ізденістерінің нәтижесінде жаңа өнімдер де пайда бола бастады.