Құрылыс кәсіпорынының экономикалық тиімділігін арттыру

 

1-ші тұрғынның тұрғын  үймен қамтамасыз етілуінің қазіргі  кездегі 

 

 

әлеуметтік нормасы кезінде 18 шаршы метр мөлшерінде, 2005 жылдың аяғында елімізде орта есеппен алғанда 1 тұрғынға 17,0 шаршы метр, соның ішінде қалаларда – 18,0 шаршы метр, ауылдық жерлерде – 5,8 шаршы метрден келді.

Мемлекет тұрғын үй құрылысының негізгі қатысушысы болудан қалды. Оның тұрғын үй құрылысының жалпы көлеміндегі үлесі 2005 жылы 5,6%-ке дейін азайды, 2006 жылы бұл көрсеткіш Жамбыл облысындағы жер сілкіну салдарын жою кезінде тұрғын үйлердің құрылысы есебінен 13,1%-ке дейін ұлғайды. Тұрғындардың қаражаты есебінен тұрғын үйлерді пайдалануға берудің жалпы алаңынан 69,4% тұрғын үй берілген.

Құрылыс нарығын ары қарай жетілдіру мақсатында Қазақстан Республикасындағы құрылыс саласына 2008−2010 жылдарға арналған екінші мемлекеттік бағдарламасы қабылданды.

Бағдарламаның негізгі мақсаты халықтың қалың жігіне тұрғын үйдің қолжетімділігін қамтамасыз ететін тұрғын үй құрылысын дамыту проблемаларын кешенді шешу болып табылады.

Мақсатқа қол жеткізу үшін мынадай міндеттерді шешу көзделеді:

• Ұсыныс тарапынан да, сұраныс тарапынан да толыққанды теңдестірілген құрылыс нарығын жасау;
• Құрылыс нарығына жеке инвестицияларды тарту және мемлекеттік – жекеменшік серіктестікті ынталандыру;
• Жеке тұрғын үй құрылысын дамытуды ынталандыру;
• Құрылыс салынатын аудандардың инженерлік-коммуникациялық  инфрақұрылымдарын дамыту;
• Тұрғын үйді сатып алу үшін халыққа кредит беру жүйелерін дамыту;
• Елді мекендердің бас жоспарларын әзірлеу және түзету;
• Құрылыстың сапасын бақылау жүйесін жетілдіру;
• Отандық құрылыс материалдарының өндірісін арттыру және жеке тұрғын үй құрылысының индустриялық, қымбат емес және экологиялық технологияларын игеру.

Бюджеттен шығын қажеттілігі мынаны құрайды:

• 281,175 млрд.теңге, оның ішінде 2008 жылы – 106,658 млрд.теңге, 2009 жылы – 86,817млрд теңге, 2010жылы – 87,700 млрд теңге, оның: 106,8 млрд теңгесі бюджеттік кредит берілді, оның ішінде:
• Астана қаласының жергілікті атқарушы органына сыйақының (мүдденің) нөлдік ставкасы бойынша бюджет саласының қызметкерлері үшін тұрғын үйді жобалауға және салуға 2008-2010 жылдары – 25 млрд теңге, оның ішінде 2008 жылы – 7,9 млрд теңге, 2009 жылы – 7,8 млрд теңге, 2010 жылы – 9,3 млрд теңге;
• Алматы қаласының, облыстардың жергілікті атқарушы органдарына сыйақының (мүдденің) нөлдік ставкасы бойынша салынатын 100мектеп пен 100 аурухана қызметкерлері үшін тұрғын үйді жобалауға, салуға және жеке құрылыс салушылардан сатып алуға 2008- 2010 жылдары – 24,8 млрд теңге, оның ішінде 2008 жылы – 8,3 млрд теңге, 2009 жылы – 8,3 млрд теңге, 2010 жылы – 8,2 млрд теңге; 2008-2010жылдары «Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ (бұдан әрі ТҚЖБ) жылдық 1% ставка бойынша – 57 млрд теңге, оның ішінде 2008 жылы – 23,56 млрд теңге, 2009 жылы – 18,28 млрд теңге, 2010 жылы – 15,16 млрд теңге бөлінді.

Бағдарламаны іске асыру нәтижесінде:

• Тұрғын үйлерді пайдалануға беру қарқынын жыл сайын өсіру кезінде үш жыл ішінде жалпы алаңы 19,3 млн шаршы метрге жуық тұрғын үй салынатын болды;
• Облыстардың, Астана және Алматы қалаларының жергілікті атқарушы органдарына қайтарымды негізде республикалық бюджеттен бөлінетін қаражат есебінен салынған 1,5 млн шаршы метр, оның ішінде 2008 жылы – 583 мың шаршы метр, 2009 жылы – 604,9 мың шаршы метр, 2010 жылы – 269,2 мың шаршы метр тұрғын үй пайдалануға берілетін болды;
• 2008-2010 жылдар ішінде республикалық бюджет қаражаты есебінен 518,2 мың шаршы метр мемлекеттік жалға берілетін үй (6300 пәтер) салынды;
• 10,4 млн шаршы метр, жеке тұрғын үй салынды;
• Жеке тұрғын үй құрылысына бөлінген 94,2 мың жер учаскелері, оның ішінде 3,2 мың учаскелер әлеуметтік−кәсіпкерлік корпорациялардың күшімен инженерлік−коммуникациялық инфрақұрылыммен қамтамасыз етілетін болды;
• 5,5 млн шаршы метр, коммерциялық тұрғын үй салынатын болды;
• Құрылыс қызметінен бюджетке түсетін салықтарды, соның ішінде жылжымайтын мүлікке салынатын салықты, құрылыс саласының қызметкерлерінен түсетін табыс салығын жинау ұлғайды;
• Құрылыс материалдары өнеркәсібі, электр−техникалық, металлургия және химия өнеркәсібі өнімдерін, сондай−ақ жаңа тұрғын үйді жайластыру бұйымдарын шығаруды арттыру есебінен сабақтас салаларда мультипликативтік тиімділік артты.

Мемлекеттік бағдарлама аралығындағы жалпы құрылыс жұмыстарының даму қарқыны оң тенденцияны көрсетеді. Жалпы құрылыс жұмыстарының көлемі 2008 жылы 1784954 млн.тг құрап, алдыңғы жылмен салыстырғанда 101,9% болды. Ал, 2010 жылы 2009 жылмен салыстырғанда 98,1% құрап, құрылыстың жалпы көлемі 1876558 млн.тг болды.

Рынок құрылымы әлсіз болды және сыртқы конъюнктурадан тәуелді болды. Құрылыс ұйымдарды көпшілігі (85%) 50 адам қызметкерлерінің аз санымен субъекттердің түрде өмір сүрді. Қызметкерлердің саны 250 адамнан астамы бар серіктестіктер 3,5% ғана саналды. Бұл серіктестіктерге “Базис−А”, “Қуат”, “ВІ Group”, “Век”. Корпорациясы секілді ірі компаниялар кірді. Жұмыс істейтін құрылыс ұйымдарындағы қызметкерлердің жалпы сан 250 мың адамды құрады. Ал, қазіргі уақытта құрылыс компанияларының саны арта түсті. Статистика агенттігінің мәліметтері бойынша 2010 жылы құрылыс ұйымдарының саны – 7527 бірлікті құрады. Бұл көрсеткіш 2009 жылы – 7383 болса, одан алдыңғы жылы, яғни 2008 жылы жалпы құрылыс ұйымдарының көлемі 7087 бірлікті құрады.[8]

 

 

 

 

 

12-кесте – Қазақстан  Республикасындағы құрылыс ұйымдарының  саны, бірлік 

 

	2007	2008	2009	2010
Қазақстан Республикасы	6278	7087	7383	7527
Ақмола	187	199	206	241
Ақтөбе	183	235	204	243
Алматы	292	283	371	405
Атырау	368	377	348	376
Батыс Қазақстан	226	252	243	280
Жамбыл	212	217	249	281
Қарағанды	566	627	670	740
Қостанай	213	255	272	294
Қызылорда	112	156	161	225
Маңғыстау	140	155	170	226
Оңтүстік Қазақстан	338	413	466	475
Павлодар	254	277	297	329
Солтүстік Қазақстан	163	176	176	206
Шығыс Қазақстан	548	582	582	624
Астана қаласы	950	1186	1278	1345
Алматы қаласы	1526	1697	1690	1237
ЕСКЕРТУ: Статистика Агенттігі мәліметтері негізінде жасалған

 

 

Сыртқы (макроэкономикалық) жалпы экономикалық және саяси (инфляция, бәсекелестік, экономикалық және саяси дағдарыс) өзгерулерден туындайды. Бұл факторлар акционерлік қоғамның қызметімен тікелей байланысты емес.

Ішкі факторлар компанияның өндірістік экономикалық қызметімен, менеджмент деңгейімен, іскерлік белсенділік деңгейімен және тағы да басқалалармен байланысты. Сонымен қатар, құрылыс компанияларының экономикалық тиімділігін көрсететін факторлар қүрамына кіретін тағы бір маңызды факторды атап өтуге болады− тапсырыс берушілерді тарту. Дәл осы тапсырыс беруші−инвесторлар кәсіпорынның қаржылық−экономикалық жағдайын қалыптастырады.

Серіктестіктің тиімділігін анықтайтын факторлар берілген шаруашылық жүргізу формасын көрсететің, қалыптастыратын ерекшеліктермен толықтырылған. Көптеген талдаулар, компанияның  соңғы нәтижелілігіне  факторлардың енуі басқа да қосымшаларға байланысты екенін көрсетеді. Мысалға, шығындар өндіріс факторларының құнының әсерінен, өндіріс көлемінен және өнім ассортиментінен қалыптасады[6].

Қазақстандағы жетекші құрылыс ұйымдары ретінде «Базис-А», «Қуат», BI Group, «Век» корпорацияларын айтуға болады.

Дипломдық жұмыстың  келесі бөлімінде қарастырылатын құрылыс  кәсіпорынының орналасқан жері Батыс Қазақстан облысы. Осы облыстың  құрылыс нарығына талдау жасайық.

Биылғы алты айдың өзінде облыс құрылысшылары 10375,7 млн. теңгенің құрылыс жұмыстарын игерді. Осы мерзімде 76,1 мың шаршы метр тұрғын үй салынып, пайдалануға берілді. Бұл өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда 136,1 пайызды құрады. Орал қаласында «Тұрғын үй – жастарға» бағдарламасы бойынша екінші 90 пәтерлік,  әлеуметтік жағынан аз қамтылған отбасыларға арналған екінші 240 пәтерлік үй бой көтерді. Сонымен қатар жеке үй құрылыс жұмыстары да қарқын алып отыр. Әсіресе, жеке үй құрылысын салу өткен жылмен салыстырғанда  Жаңақала, Жәнібек, Қазталов, Қаратөбе, Сырым, Теректі, Шыңғырлау аудандарында және Орал қаласында едәуір өскен.

Облыстық құрылыс басқармасының мәліметтері бойынша өңірде коммуналдық тұрғын үй құрылысына  республикалық трансферттерден биылға 586 млн. теңге бөлінген. Бөлінген қаржыға 10,3 мың шаршы метр коммуналдық ( жалға берілетін) тұрғын үй салу көзделген. Соның ішінде Орал  қаласында 75 пәтерлік және 12 ауданда бір-екі  пәтерлік тұрғын үй құрылысын жүргізу жоспарланған.  Ағымдағы жылдың алты ай ішінде жоспарлы бөлінген 282,8 млн. теңге  100 пайыз игеріліп отыр. Қазіргі уақытта жалға берілетін үй құрылысы қарқынды жүруде.

Сондай-ақ, биыл инженерлік−коммуникациялық инфрақұрылымдар құрылысына 1425,0 млн. теңге республикалық бюджеттен бөлінген. Оның 1232,0 млн. теңгесі Орал қаласына және 193,0 млн. теңгесі облыстағы 12 аудандағы құрылысқа жұмсалады. Биылғы алты ай ішінде жоспарланған 842,4 млн. теңге толығымен игерілген. Бүгінде тендерлер өтіп, анықталған мердігер компаниялар құрылыс жұмыстарын бастап кетті.

Қаратөбе және Тасқала аудандарында республикалық бюджет қаржысы есебінен екі мектеп пен оның жанындағы интернат үйі құрылысы қоса жүруде.Осы мақсатқа жергілікті бюджеттен бөлінген 186,7 млн. теңгенің 185,8 млн. теңгесі бірінші жартыжылдықта (99,4 пайыз) игерілген. Соның ішінде Теректі ауданындағы Жайық ауылында 96 орындық мектеп пайдалануға берілді.Шыңғырлаудың  Қуағаш селосындағы 108 орындық мектеп құрылысы да аяқталып қалды. Қазіргі уақытта Зеленов ауданында Январцев балалар үйінің моншасы, Желаев ауылында 140орындық және Оралда Самал көшесінде 320 орындық, Қазталов ауданының орталығында 280 орындық балалар бақшасының құрылысы басталды. ОРалда бой көтеретін 320 орындық балалар бақшасы мен 1200 бала оқитын мектептің жобалау жұмыстары жасалуда.

Биыл денсаулық сақтау нысандары құрылысына 8425,4 млн. теңге қарастырылған болса, алты айда жоспарлы қаржының 96,4 пайызы, яғни 5530,7 млн. теңгенің 5332,9 млн. теңгесі игерілді. Орал қаласында ауысымына 500 адамдв қабылдайтын емхана мен Теректі ауданындағы  Ақжайық ауылында 100кереуеттік аудандық аурухана құрылысы бітіп, пайдалануға берілді.   Переметный ауылындағы 120 кереуеттік аудандық орталық аурухана шілде айында мерзімінен бұрын іске қосылды.  Сонымен қатар Круглоозерный  кентінде ауысымына 75 адамды қабылдайтын амбулатория құрылысы жергілікті бюджет есебінен жүріп жатыр. Желаев ауылында жаңа амбулатория іске қосылды.

Желтоқсан айында Оралда 75 пәтерлік жалға  берілетін тұрғын үй құрылысы ( мердігері « Отделстрой» ӨК ) аяқталады.                                          Батыс Қазақстандағы негізгі құрылыс ұйымдары төмендегідей:

• «УралСаулетСервис» ЖШС
• «Промстрой» ЖШС
• «Строй−Гид Компания» ЖШС
• «Стройкомбина» ТЖШС
• «Севрюгин»  ЖШС
• «Мастер Дом» ЖШС
• «Интек»  ЖШС
• «ЗапСпецАвтоматика»  ЖШС
• «Адал» ЖШС
• «Абсолют» ЖШС
• «Спмк-409» ЖШС
• «Ахтамар» ЖШС
• «Строительная Инициатива»  ЖШС[12].

 

2.2. «Фламинго 19» ЖШС экономикалық тиімділігін талдау

 

«Строительная Инициатива» ЖШС(ары қарай «Серіктестік) 2001-жылы  Қазақстан Республикасы обьектілері бойынша құрылыстық монтаждаужұмыстарын жүзеге асыратын ұйым ретінде құрылды.

Осы күнге дейін компания төмендегідей обьектілеріне құрылыс жұмыстарын жүргізді:

• «Атриум» ойын-сауық орталығы, Алматы қаласы;
• «Променад» ойын-сауық орталығы, Алматы қаласы;
• «Sulpak» тұрмыстық техника дүкені, Алматы қаласы;
• «Sulpak» тұрмыстық техника дүкені, Алматы й қаласы;
• «Sulpak» тұрмыстық техника дүкені, Алматы қаласы;
• Ақсай қаласындағы Қарашығанақ барлау обьектісінде экологиялық мониторинг станциясы;
• Шынығу – емделу кешені (3000 орынға арналған стадион) , Маңғыстау облысы, Жаңаөзен қаласы;
• «КазТрубПром» ЖШС әкімшілік−тұрмыстық корпусы, Орал қаласы;
• « Диана» фабрикасының сауда кешені, Алматы қаласы;
• Ашық стадион, Алматы қаласы;
• Ақсай қаласындағы Қарашығанақ барлау обьектісінде өндірістік корпустар;
• « Қарашығанақ-Орал» газқұбыры;
• «Л.Н.Гумилев атындағы Еуропалық ұлттық университетінің» жатақханасы, Астана қаласы;
• Ақтөбе қаласындағы әкімшілік құрылымдардың жөндеу жұмыстары
• Қосымша бөлімдері мен автотұрағы бар « Гранд Астана» тұрғын үй комплексі, Астана қаласы.