Экологиялық мониторингтің жүйелері

- экологиялық бақылау  және мөлшерлеу жүйесін толық  жетілдіру;

- экологиялық білім  беру және тәрбиелеу жүйесін  дамыту;

- қоршаған ортаны қорғау  мәселелері бойынша халықаралық әріптестік бағдарламасын өңдеу.

Табиғат пен қоғамның өзараәсерлерінің нәтижелері көп жағдайда табиғатта болатын өзарабайланыстарға тәуелді. Оларды есепке алу қоғамның табиғатқа және табиғаттың қоғамға  әсер ету процессін басқару үшін қажет. Табиғат пен қоғамдағы заттар мен құбылыстардың өзарабайланыстарының сапалық және сандық ерекшеліктерінен табиғат қорғау жұмыстарының, оның принциптері мен әдістерінің сипаты тәуелді.

Табиғатты тиімді пайдалану  және қорғау тәжірибесінде табиғи процестерді  және оларды адамзат қоғамы мүддесіне пайдалануды басқаратын заңдылықтарды ескеру қажет. Осындай негіз табиғатты қорғаудың методологиялық принципі болып табылады. табиғат қорғаудың жаратылыстану-тарихи негіздері болған, бірақ жаратылыстанумен табиғаттағы нақты өзарабайланыстар, табиғи кешендер іс-жүзінде ұзақ уақыт ашылмаған. Тек ХІХ ғасырдың соңында К.Маркс пен Ф.Энгельстің идеялары негізінде жаратылыстану ғылымының үлкен жетістіктері мен өндірістік күштердің дамуы арқасында табиғаттың жеке құраушылары арасындағы байланыстарды зерттеу, географиялық орта туралы жаңа кешенді ғылымды жасау біріншіреттік міндет болып қойылды. Бұл ғылымның теориялық негізін салған ірі орыс жаратылыстану зерттеушісі В.В.Докучаев болды. Әсіресе табиғат қорғау теориясына үлкен үлес қосқан атақты орыс ғалымы, академик В.И.Вернадский. жаратылыстанудың тарихи тәжірибесіне және жаратылыстану ғылымдарының жетістіктеріне сүйене отырып, ол ХХ ғасырдың басында Жер биосферасының жалпы шынайы синтетикалық концепциясын қалыптастырды.

Сонымен , қазіргі кездегі экология адамзат мүддесін ескере отырып, биосфераның бетбұрасын ғылыми түрде негіздеуге ұмтылады. Экология ойлаудың ерекше типін қалыптастырады, ол табиғатты оңтайлы пайдалануға, табиғи ресурстарды қалпына келтіруге, қорғауға және молайтуға бағытталған.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

 

1. Бейсенова А.С., Самақова А.Б., Есполов Т.И., Шілдебаев Ж.Б. Экология және табиғатты тиімді пайдалану. Оқулық. – Алматы: «Ғылым» ғылыми баспа орталығы, 2004.-328б.
2. Кенжегалиев А.К., Хасанова А.А. Мониторинг окружающей природной среды: Учебное пособие. – Алматы, 2004. – 202с.
3. Голицын А.Н. Промышленная экология и мониторинг загрязнения природной среды: Учебник: - М.: Издательство Оникс, 2007.-336с.
4. Жұмаділда Б.Ы. Картография негіздері: Оқу құралы. Қарағанды: «Ақ Нұр», 2012. – 132 бет.
5. Қазақ энциклопедиясы, 10 том; Экологиялық мониторинг
6. А.Т. Тұрарбеков. Жалпы экология: Оқұлық, 2009ж., 716 б.
7. Санитариялық-эпидемиологиялық ережелер мен нормалар: «Атмосфералық ауаға қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар», 2004ж.18.08, №629
8. Оспанова Г.С., Бозшатаева Г.Т. Экология. Оқулық.- Алматы: Экономика, 2002. – 405 бет.
9. Мамышов М.М. Топырақ және өсімдік экологиясы: Оқулық (толықтырылған екінші басылым).- Алматы, «Агроуниверситет», 2009.- 240 бет.
10. Сальников В.Г. Мониторинг состояния атмосферы: Учебное пособие. - Алматы: Қазақ университеті, 2007. – 166с.
11. Мотузова Г.В., Безуглова О.С. Экологический мониторинг почв: учебник/ Г.В. Мотузова, О.С. Безуглова.-М.: Академический проект, Гаудеамус, 2007.-237с.
12. Кенжегалиев А.К., Хасанова А.А. Мониторинг окружающей природной среды: Учебное пособие. – Алматы, 2004. – 202с.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қосымша А

Қазақстан Республикасы елді мекендері ауасындағы жеке қоспалардың  рұқсат етілген шекті шоғырланулары  мәні [7]

Қоспаның атауы	РШШ мәні, мг/м3		Қауіптілік тобы
	бір реттік максималды	орташа тәуліктік
Көміртегі оксиды	5,0	3	4
Азот оксиды	0,4	0,06	3
Азот диоксиды	0,085	0,04	2
Өлшенген заттар	0,5	0,15	3
Фенол	0,01	0,003	2
Формальдегид	0,035	0,003	2
Қорғасын	0,001	0,0003	1
Аммиак	0,2	0,04	4
Күкірт диоксиды	0,5	0,05	3
Күкіртті сутек	0,008	-	2
Хлор	0,1	0,03	2
Фторлы сутек	0,02	0,005	2
Озон	0,16	0,03	1
Хлорлы сутек	0,2	0,1	2
Хром (VI)	-	0,0015	1
Кадмий		0,0003	1
Күшән		0,003	2
Хром		0,0015	1
Мыс		0,002	2