Қоршаған ортаға өндіріс орындарының әсері

1.3.10. Алдымен бос бюкс массасын  өлшеп жазып аламыз (Ро), сосын сол бюкске топырақ үлгісін салып өлшеп, жазамыз(Рауа құр).

1.3.11. Коэффициентін (К) мына формуламен табамыз:

                            

                                 K =  (2)

q – топырақ үлгісіндегі гигроскопиялық ылғал мөлшері, %.

1.3.12. Топырақтың  гигроскопиялық ылғалын анықтау үшін  - топырақтың ауа-құрғақ массасын, бюкстің қақпағын ашып, температурасы 105-тен 115°С-ке дейін болатын кептіру шкафына қоямыз. Үш сағат бойы қыздырылғаннан кейін, бюкстің қақпағын жауып ангидриді бар эксикаторға 20 минутқа қойып, суытамыз. Кейін аналитикалық таразыда өлшеп, екі сағат бойы қыздырып, эксикаторда суытып қайта өлшейміз. Алынған нәтижелерді жазып аламыз.

Топырақтағы гигроскопиялық ылғалды анықтау үшін мына формуланы пайдаланамыз:

                                                                    (3)

мұндағы, Рқұр – топырақтың абсолютті-құрғақ массасы, г; Рқұр – мұны мына формуламен есептейміз:

                                         Рқұр = Рқұр - Ро        (4)

мұндағы, Рқұр – абсолютті-құрғақ топырағы бар бюкс массасы, г.

                       

3.3 Өлшеу жұмыстарына дайындық

 

2.4.1. Өлшеу жұмыстарын жүргізген  жағдайда ГОСТ 22261 сәйкес шарттар  сақталуы қажет:

қоршаған орта температурасы, °С.........................................................20 ± 10

ауаның салыстырмалы ылғалдылығы, %...............................................30 - 80         

атмосфералық қысымы, кПа (мм.рт.ст.)..........................84 – 106 (630 – 795)

ток көзінің күші (50 Гц), В ................................................................ 220 ± 4,4

Топырақ үлгілерінен металдарды атомды – абсорбциялық әдісімен анықтағанда қолданылатн жұмысшы және калибрлік стандартты ерітінділерді дайындау:

2.4.2. Жұмысшы стандартты ерітінділерді  Мемлекеттік стандартының комплексті металл тұздарының ерітінділеріне (ГСОРМ-16, ГСОРМ-17, ГСОРМ-18, ГСОРМ-19) сәйкес жасалады.

2.4.3.  Элементтер концентрациясы  бар металл тұздарының ерітіндісін (50 мкг/мл аз болса) қолданылатын  күні дайындау қажет.

 

3.4 Зерттеу нәтижесі

Топырақ сынамалары 0-10см тереңдіктен алынды.

Топырақ сынамаларынын хром+6 , мыс, марганец қорғасын, цинк, никель  сияқты элементтердің құрамына химиялық талдау нәтижелері 8- кестеде келтірілген.

Келтірілген деректер талдамасынан қоқыс үйгіштің  шекарасында (№1-9  шурфалардың сынамалары) топырақ  сынамаларындағы никель сияқты элементтердің шамасы 45,0-70,0 мг/кг шегінде , мыс – 35-60,0 шегінде ол ШМК асып кетеді, яғни никель 1,3-2 есеге, ал мыс 1,52-2, 6 есеге асып отыр. Қоқыс үйгіш ауданындағы хром +6 құрамы 585,5 мг/кг құрайтын 9 шурфаның орташа концентрациясы кезінде 280-1004,0 мг/кг арасында ауытқып отыр,  бұл ШМК  анағұрлым жоғары болып табылады.

 

 

 

 Кесте11.

2012 жылы жер топырағының сынамаларының химиялық талдама нәтижелері

№ р/н	Шурф №	Жердегі микроэлементтердің орташа құрамы,мг/кг
		Cr	Cu	Mn	Pb	Zn	Ni
1	Ш- 1	600	40	1000	20	80	60
2	Ш-2	1004	50	1100	25	80	50
3	Ш-3	360	60	900	20	60	60
4	Ш-5	1000	40	1100	15	80	70
5	Ш-6	280	50	800	25	60	45
6	Ш-7	320	60	1000	25	90	50
7	Ш-8	760	35	800	15	60	60
8	Ш-9	360	30	700	15	50	45
9	Ш-10	6600	50	800	25	120	80
10	Ш-11	3740	40	900	15	90	60
11	Ш-12	2360	40	800	18	100	60
12	Ш-13	520	40	1000	16	90	50
13	Ш-14	460	50	800	30	70	50
14	Ш-15	880	45	900	20	70	55

 

Алты валентті хромның ең үлкен концентрациялары (3740-6600 мг/кг) тасшақпаны сақтау учаскесінің ауданында бар

Алтывалентті хромның құрамының жоғарғы концентрациялары АЗХС ауданында табылған, мұнда олар 2360 мг/кг құрады.

Саяжайлар мен Елек өзені жағалауы  ауданында негізгі ластағыштың концентрациялары 460-800 мг/кг шектерінде ауытқиды. Бұл негізгі ластану ошағынан анағұрлым төмен.

    Жерді микроэлементтердің  валдық құрамына зерттеу нәтижелерінің  талдамасы қоқыс үйгіш ауданындағы  жер (№ №1-6 шурфалар) ШМК асқан  хром +6, мыс, никель бар екендігі көрсетеді. Сонда қоқыс үйгіш ауданындағы жерде ШРК асатын мыс және үлкен дәрежеде никель бар.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

 

Ғылыми-техниканың ғарыштап дамуы табиғатты тиімді пайдалану ісін ұйымдастыруда адамзаттың алдына бірқатар жаңа міндеттер қойып, қоршаған ортаны қорғаудың көптеген мәселелерін шиеленістіріп жіберді. Табиғат ресурстарын пайдалану көлемінің артуы, қоршаған ортаның өндіріс және тұтыну қалдықтарымен ластануының өсуі, адамзаттың энергиямен қарулануының артуы, жаңа заттар жасап өндірістің жаңа салаларының пайда болуы, ауыл шаруашылығын интенсивтендіру, халқы көп ірі қалалардың көбеюі негізгі шешімін тезірек табатын мәселелердің қатарына жатады.  
Дипломдық жұмысты жазу барысында төмендегідей қорытынды жасауға болады:

- Ластану дегеніміз ауаның, жер мен судың біз қаламайтын қолайсыз өзгерістерге ұшырауы, ол қазір немесе болашақта өсімдіктердің, жануарлардың, адамның өміріне, өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығындағы өндіріс процестеріне, табиғат ресурстарының жай-күйіне қолайсыз ықпалын тигізеді; 
         - Қоршаған ортаның физикалық, химиялық ластануы адамдардың табиғатқа антропогендік әсерінен болып отыр. Атмосферадағы көмірқышқыл газдардың концентрациясының артуына байланысты климат өзгеріп, температураның жоғарлауына әкеліп соқты. Энергия көзі ретінде көмір, мұнай, табиғи газды пайдалану нәтижесінде және машиналардың көбейіп индустриялық революцияның өркендеуіне байланысты бұл процесс тезірек жүруде;

- Адамдарда кездесетін кейбір патологиялық аурулардың таралуына, өндірістік факторлар тікелей әсер етеді. Мысалы, жүйке, қан айналым  жүйесінің, асқорыту мүшелерінің патологиясына  ішетін су сапасының төмендігі, атмосфераның ауыр металдар мен мұнай өнімдері буымен ластануынан болатындығы анықталды. Қатерлі ісік ауруларының 75-80%-ы химиялық заттардың (асбест, полициклді көмірсулар, ауыр металдар) әсерінен пайда  болады. Аяқ-қолдарының дамуы тежелген, мүшелері жетілмеген сәбилердің туылуы, өлі туу мен төтеннен іш тастаудың  жиілігі ластанған ауадағы кейбір заттар мен дәрілік препараттарға  да байланысты. Олай болса, халықтың денсаулығына экологиялық қауіп-қатерді азайту үшін қоршаған ортаны тазарту бағытындағы  нақты істерге шындап кірісу қажет;

- Кез-келген өндіріс кешенінің қоршаған орта компоненттеріне әсері жан-жақты. Отын энергетика өндірісі атмосфералық ауа, жер үсті, асты сулары мен  топыраққа жаңымсыз әсер етсе, химия өнеркәсібі тікелей беткі су ағынына, машина жсау өндірісі топыраққа, жеңіл өнеркәсіп аз мөлшерде болса ауаға, өсімдік топырақ жамылғысына әсер етеді;

- Қалдықтар шығаратын негізгі көздерге өнеркәсіп, ауыл-шаруашылығы, үй-жай шаруашылығы жатады. Өнеркәсіп қалдықтарының мөлшері бір адамға шаққанда тұрмыс калдықтарының 20 еседен артық келеді;

- АФЗ және қож шөгінділер аумағында, өнеркәсіп орындары айналасындағы топырақ құрамынан атомды – абсорбциялы анализ әдісімен (Ph , Zn , Cn, Ni , Co , Mn ,Ti , V, In , Ba , Ca) массалық  үлесін анықтау барысында мыс, никель, хром концентрациясы ШМК 2-6 есе аралығында жоғары болды.

Экономиканы жаһандандыру және экономиканы экологияландыру, халықаралық  экономикалық байланыстарды кеңейту  жағдайында қоршаған ортаны қорғау біздің елімізді дамыту үшін салмақты болып  келе жатыр.Сондықтан да өндірістік ортаның  жобалары:

1) өндiрiсте зиянды немесе  зияндылығы аз заттарды қолдануды;

2) зиянды өндiрiстiк факторлардың  интенсивтiлiгiн, сонымен бiрге  шығаратын зиянды заттардың және  қалдықтардың көлемiн жоятын немесе  барынша көп төмендететiн технологияны  және жабдықтарды қолдануды;

3) өндiрiстiк және қоршаған  ортаның гигиеналық нормаларының  талаптарын қамтамасыз ететiн  кешенiн қарастыруы керек;

4)Өндiрiстiк объектiлердiң  алаңдары селитебтiк және рекреациялық  территорияға қатысты желдiң ық  жағына орналасуы керек деген ұсыныстарды берер едім.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

 

1. Әділов Ж. Қала және қоршаған орта. Жоғары оқу орындары студенттеріне арналға көмекші құрал. Алматы: Ана тілі. 1991.
2. Концепция экологической безопасности Республики Казахстан. 24-36 бб.
3. Акимова Т.А., Куьмин А.П., Хаскин В.В. Экология. Природа – Человек – Техника: М: Юнити-Дана, 2001.
4. Бейсенова А.С., Шілдебаева Ж.Б., Саутбаева Г.З. Экология. Алматы: Ғылым 2001.
5. Тарасов А.О. Экология и охрана природы. 1990.
6. Фурсов В.И. Экологические проблемы окружающей среды. – Алма-ата.: 1-2000.
7. Белов С.В. и др. Охрана окружающей среды. М.: Высшая школа, 1991 г
8. Альватьев А.М. Табиғи ортаның дамуы, өзгеруі және қорғалуы, Ленинград. 1983.
9. «Руководство по методам контроля за радиоактивностью окружающей среды». Астана-2005 г. 52-59 ст.
10. СанПиН РК 3.01.035-97 «Предельно-допустимые уровни шума в помещениях жилых и общественных зданий на территории жилой застройки», 1997 г.
11. Иваненко Н.С. Охрана природы. М.: 1978 г.
12. Бертокс П., Радд Д. Стратегия защиты окружающей среды от загрезнений. М.:Мир, 1980 г.
13. ГОСТ РК «Электромагнитные поля промышленной частоты. Допустимые уровни напряженности и требования к проведению контроля». 
14. «Промышленность Казахстана » журналы. № 6, 2001.
15. «Промышленность Казахстана» журналы №8, 2002.
16. «Промышленность Казахстана» №2, 2002.
17. «Промышленность Казахстана» №4, 2002
18. «Промышленность Казахстана» №10, 2002
19. «Промышленность Казахстана» №11, 2002
20. Генсирук С.А. Рациональное природопользование. М.: 1979 г.
21. Беспамятков Г.П., Кротов Ю. А. Предельно – допустимые концентрации химических веществ в окружающей среде. Л: Химия, 1985.
22. Мамбетказиев Е., Сыбанбекова Қ. Табиғатты қорғау. Алматы:Қайнар, 1990.
23. Қалыбеков Т. Экология және ашық кен. Алматы: Қазақстан. 1988.
24. Смагулов А.С. «Гигиена окружающей среды и здоровье человека» Ақтөбе, 1989.
25. Гринин А.С., Новиков В.Н. Промышленные и бытовые отходы: Хранение, утилизация, переработка. М: ФАИР – ПРЕСС, 2002.
26. Жарменов А.А. «Отходы: пути минимизации и предотвращения» Алматы, 2002.
27. Экологический кодекс РК, № 212-III ЗРК от 9.04.07г.