Ньюкасл ауруы вирусының індеттік штамдарының биологиялық қасиеттері

қызарған, оның кейбір жерінде шектелген қанталаулар және фибринді-некроздалған шөгінділер кездесті. Сонымен бірге ойылымдар мен эрозиялар да байқалды, ішектің лимфоидты фолликулдары некроздалып, ішектің қуысына қарай еніп тұрғаны көрінді. Соқыр ішекте қанталаулар, ал бауырда

дистрофиялық өзгерістер жиі кездесті. Жүргізілген гистологиялық зерттеулер нәтижесінде микроскопиялық өзгерістер барлық зақымдалған мүшелерде анықталды. Тыныс алу жолдарының кілегейлі бездерінде эндотелий  торшаларының пролиферациясы және олардың цитоплазмасында вирус денешіктері байқалды.  Безді қарынның кілегейлі қабығының қанталаулары мен некроздарынан басқа, олардың кілегейлі қабық астында және ет қабатында домбығу сұйығының жиналғаны анықталды. Сонымен қатар,  ретикулярлық торшалар мен лимфоидты фолликулдардың көлемінің ұлғаюы байқалды. Ас қорыту жолдарының кілегейлі қабықтарында үнемі десквамативті катарлы қабыну процесі тіркелді. Олардың ішінде микроскопиялық өзгерістер аш ішек бөліктерінде басым болды.  Олардың ұлғайған фолликулдарында гиперемия, домбығу және некроз көріністері анықталды. Бауырдың қантамырлары және өт жолдары айналасында лимфоидтық торшалардың және эозинофилдердің шоғырларын,  қантамырлар эндотелиінің ісінуі және некрозы, гепатоциттердің түйірлі дистрофиясы тіркелді. Көкбауырда фолликулдердің гиперплазиясы, эозинофилді лейкоциттердің көбеюі, капиллярлар эндотелиі ісінуінің нәтижесінде олардың қуысының толық бітеліп қалғаны байқалды. Өкпеде

бронхтардың кілегейлі қабығында ошақты түрде орналасқан лимфоциттердің және полибластардың  инфильтрациясы көрінді. Ал ірі лимфа тамырларының бойында қанталаулар, некроз ошақтары және сарысулы домбығулар кездесті. Бүйректің ирек түтікшелерінің эпителий торшаларының дистрофиясы, эндотелий торшаларының көбеюі, қантамырлар шумағының ұлғаюы, гиперемиясы және некрозы байқалды. Нейрондарда әртүрлі дәрежеде дамыған дистрофиялық өзгерістер болды. Ми мен мишықтың кейбір аймақтары домбыққан, нейрондардың нейроплазмасы вакуолденген, бүріскен торшалар да кездесті. Қан тамырлардың, әсіресе капиллярлардың қуысы қанға толған, олардың айналасында лимфоциттер, гистиоциттер және плазмоциттер шоғырланған [14].

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ

 

Құс аурулары – әр түрлі жұқпалы, вирустық, паразиттік және бактериялық аурулар деп бөлінеді. Ішек-асқазан, тыныс алу жолдарының қабынуы немесе зақымдануы, тері аурулары түрінде де кездеседі. Аскаридоз, безгек, шешек, сүзек, тырысқақ, т.б. көптеген Құс аурулары бар. Құс аскаридозы жұмыр құрттардан пайда болады, негізінен, онымен тауықтар ауырады. Өте кең тараған нематод Ascarіdіa gallі жұмырқұрты. Тауықтың немесекүркетауықтың ащы ішектеріне орналасқан құрт жұмыртқалайды да, құс саңғырығымен сыртқа бөлініп, суды, жемді ластап, басқа құстарға жұғады. Құс безгегін безгек масасы таратады. Табиғи жағдайда Қазақстанда құс безгегі кездеспейді. Тәжірибе жүзінде тауықтар арнайы жұқтырғанда ғана ауырады. Шөжелер ауырса түгелдей өледі, ересек құстар жазылып кеткенімен, бірнеше айдан екі жылға дейін денесінде ауру қоздырушысы сақталады. Құс шешегінің клиникалық сипаты шешектік және дифтериялық болып бөлінеді, ол ультравирустан жұғады. Ауру құстардың қауырсындары ұйпалақтанып, қанаттары салбырап кетеді, кейіннен айдар, сырға, тұмсық астында дөңгелек қызыл бөрткендер пайда болып қатаяды да, көбейе бастайды. Кейбіреулері іріңді жараға айналса, бірқатары қатайып сүйелденеді. Бұл ауру тауықтардың 5 — 10%-ын (кейде 70%-ға дейін), ал кептер мен көгершіндерді 3 — 10%-ға дейін өлімге душар етеді. Көбіне бір науадан жем, су ішкен кезде жұғады. Құстарда жиі кездесетін ауру — сүзек (қ. Құс сүзегі). Құстардың денесі оқыс жараланған кезде тетани бактериясының уы тараған соң, барлық бұлшық еттерінің жиырылып, тартылып қалуын құс тырысқағы деп атайды. Ауырған құстардың аяғы тартылады, жүре алмайды, мойны созылып, бұлшық еттері қатаяды, тұмсығын аша алмай, қатты дірілдейді, қанаттары денесіне жабысып қалады. Құстар ауырған кезде жем-суға зауқы болмайды. Құс ауруларының алдын алу үшін ересек тауықтар мен шөжелерді жеке бөліп бағады, қора-қопсыны таза ұстап, ауланы, қоршалған алаңдарды жылына бір рет жыртады, жоспарлы түрде гельминттерден арылту шаралары жүргізіледі. Алдын алу мақсатында вакцина егеді.

Сонымен, Ньюкасл ауруымен сырқаттанған құстарда анықталған макроскопиялық және микроскопиялық өзгерістердің даму дәрежесі олардың жасына және аурудың өту түріне байланысты болатыны анықталды.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

 

1. Абдрахманов С.К. «Специфические биологические препараты, применяемые при инфекционных болезнях животных (принцип изготовления, контроля и применения)». Учебное пособие. Астана 2002, 66 с.
2. Бұлашев А.Қ. «Вирустық ауруларды балау әдістері». Астана 2008, 96 б.
3. Hanson R. P. Bzandly .C.A Jdentifi cation of vaccine strains of Newcastle disease virus // Science. 1955 Uol.22.p. 55-57
4. Асанов Н.Г.,Кыдырманов А.И., Даулбаев К. Д . и др. Изучение полевых изолятов вируса болезни Ньюкасла, выделенных в Южном Казахстане.//Матер.междн.науч.-прак.конф.-Астана.1999-c.97-103.
5. Reed L . Muench H . A simple method estimation fi fty persent and pints //.J. Amer Hyg . 1938 . № 127, P.493-497
6. Сюрин В.Н., Белоусов Р.В.,Фомина Н.В.Диагностика вирусных болезней животных.Москва 1991.528 с.
7. Қазақстан Республикасы "Ветеринария туралы" Заңының 26 бабы
8. Турсункулов Ш.Ж. Лабораторные исследования в ветеринарии. Научно методические указания. Астана: ГУ  «Национальный центр мониторинга, референции, лабораторной диагностики и методологии в ветеринарии» МСХ РК, 2005. 372 с.
9. Троценко Н.И. Практикум по ветеринарной вирусологии //  Москва.   Агропромиздат. 1989. 286 с.
10. Қазақстан Республикасы "Ветеринария туралы" Заңының 27 бабы
11. Бакулов И.А. Эпизоотология с микробиологией.М.1987
12. Кузнецов А.Ф. Справочник ветеринарного врача.М. 2002
13. Гавриш В.Г. Справочник ветеринарного врача. Ростов на Дону. 2003
14. Фомина.А.Я. Псевдочума. В кн.: Болезни птиц. М.1971