Заңи жауапкершілік ұғымы, белгілері және олардың түрлері

    Әрине,  егер мүмкіндік болса, жәбірленуші  адам қылмыскерден қашып құтылады. Егер жәбірленуші қашпаса, керісінше,  қылмыскерге батыл қарсылық көрсетсе, бұл қылмыс болып саналмайды.

    Аса қажеттілік. Кедей адам тіпті қылмыс болып табылатын әрекетке де баруы мүмкін. Егер мұндай әрекет заңмен мүдделі басқа біреуді қауіпті жағдайдан құтқарып алу үшін жасалса, ол қылмыс деп танылмайды. Мұндай жағдай аса қажеттілік деп есептелінеді. Заңмен мүдделі қорғанушыға жер сілкіну, дауыл, бұршақ жау сияқты табиғи апат кезінде денсаулыққа, дүние-мүлікке зиян келтіретін кезде белгілі бір әрекет жасалуы мүмкін. Мұндай әрекет аса қажеттілік жағдайда жасалды деп есептелу үшін, келтірілген зиян келтірілетін зияннан аз болуы тиіс. Одан әрі баратын болсақ, егер адамда заңмен қорғалатын обьектіні қорғаудың басқа ешбір лажы жоқ болғанда ғана бұл әрекет аса қажеттілік жағдайда жасалды деп есептеледі. Мысалы, өрт сөндіруші үйдің төбесін өртті сөндіру үшін бұзады, немесе адам басқа біреудің машинасын аса ауыр науқасты ауруханаға дереу апару үшін пайдаланады. Заң мұндай «қылмысқа» барған адамды жауапкершіліктен босатады. Егер адам аса ауыр емес, немесе орташа ауырлықтағы қылмысты бірінші рет жасаса, және жұмысын сот қарағанға дейін өзінің өте жақсы тәртіптілігін көрсетсе, онда сот оны жазалаудан босатады. Конституция Президенттің амнистия жасау (кешірім жасау) мүмкіндігі бар екендігін қарастырады. Осы актінің негізінде қылмыс жасағандар қылмыстық жауапкершіліктен босатылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

  «Заңды жауапкершілік және олардың түрлері » тақырыбын жан-жақты зерттеуде белгілі бір қиындық болды, себебі оқулықтарда, ғылыми заңи әдебиеттерде не заңнамаларда көптеген даулы сұрақтаға қатысты бірыңғай позиция жоқ.

Сонымен, құқықбұзушылық классификациясына қатысты әр түрлі көзқарастар бар. Әдетте теріс қылықтардың үш түрі болады: азаматтық, әкімшілік, тәртіптік теріс қылықтар. Сондай-ақ басқа авторлар өзіндік топ ретінде конституциялық, іс жүргізу, еңбектік және тағы да басқа түрлерін атап өтеді, және құқықбұзушылық пен құқықтық жауапкершіліктің біршама түрлі анықтамалары бар. Олар бір-бірін толықтырып отырады.

Құқықтық жауапкершіліктің негіздері құқықбұзушылықтар болып  табылады, яғни құқықбұзушылық болмаса, жауапкершілік те болмаған еді. Құқықбұзушылық қоғам үшін қажетті емес құбылыс болғаннан, қоғам оны болдырмауына тырысады. Құқықбұзушылықпен күрес үшін оның себептерін білу қажет.

Құқықбұзушылық  себептері мен оның шешу жолдары  туралы философтар мен құқықтанушылар ертеден ойлап жатыр, қазіргі уақытта да бұл мәселе өз шешілуіне әлі де алыс.

Құқықбұзушылықтар тым әртүрлі деп айтуға да болады. Құқықбұзушылықтың ең қауіпті түрі  қылмысты зерттейтін жалғыз ғылым –  криминология.  

Криминологияда  қылмыстың түрлі себептерін түсіндіретін мектептердің саны өте көп. Бірақ онда да ғалымдардың көбі қолдайтын бір ортақ көзқарас жоқ. 

Сонымен бірге  қылмыс үшін болатын қылмыстық жауапкершілікте  өлім жазасы сияқты шара бар. Оған қатысты  көптеген елдерде қалдыру не қалдырмау  туралы даулар жүріп жатыр.

Ондай шараны қалдыруға қарсы аргументтері оның қылмыс жағдайына ешқалай әсер етпейтінінде. Сондай-ақ, сот қателігін де түзеу мүмкін емес болады.

Ресейдің өлім жазасын алып тастауы оның Еуропа Кеңесіне кіруімен байланысты. Себебі бұл одақтастық шарттарының бірі болып табылады.

Сонымен, өлім жазасы – бұл көптеген уақыт бойы көзқарастардың қиылыстыру мен дауларын туғызған қылмыстық  жауапкершіліктің түрі. Бұл шара бір  уақытта енгізіліп, бір уақытта  қайтарылып жүрді. Ал ХХ ғ. соңында бұл  өшпейтін дау тағы да жаңа күшпен жанданды. 

Тағы да айта кететін жайт, бұл қылмыстың әрқашан  болмағаны туралы. Ол қоғамды класстарға бөлуінен, мемлекет және құқық сияқты әлеуметтік институттардың пайда болуынан, жеке меншіктің пайда болуынан шыға бастады.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланған әдебиеттер тізмі

 

1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. 1995ж. 30 тамыздағы(21.05.2007ж енгізілген өзгерістермен).
2. ҚР Қылмыстық Кодексі.1997ж
3. Лазарев В.В. Липеив С.В. Общая теория государства и права.            Учебник для вузов М., Спарк 2000 г.
4. Мемлекет және қүқық теориясы, Алматы 2006, Жеті Жарғы баспасы

5.Н.И.Матузов,  А.В.Малько. Теория государства и  права.

Курс лекций. М., 1997.

6. Б.В.Здравомыслова., Ю.А. Красикова, А.И.Рарога.Учеб. Уголовное  право.М.1994г.

 

7. Н.И.Матузов,  А.В.Малько. Теория государства и права.

Курс лекций. М., 1997

8.С.Өзбекұлы, Ө.Қопабаев. Мемлект және құқық теориясы, Алматы 2006, Жеті Жарғы баспасы

9.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

¹ Н.И.Матузов, А.В.Малько. Теория государства и права.  Курс лекций. М., 1997.с.543

¹ Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексі. 1997ж

² Под ред. Б.В.Здравомыслова., Ю.А. Красикова, А.И.Рарога.Учеб. Уголовное право.М.1994г.с.58-89.