Бастауыш сыныпта оқытуды ұйымдастырудың түрлі формаларын пайдаланудың әдістемелік негіздері

Қазақстан Республикасының  2015 жыға дейінгі  білім беруді дамыту  тұжырымдамасында «Қазіргі жалпы білі беретін  мектептегі оқытудың мазмұны фактологиялық күйінде  қалып отыр, пәндік тәсілге негізделген  мемлекеттік стандарттар моральдық тұрғыдан ескірген.  Мектепте оқушының өмірлік жолын, мүдделері мен болашағын  таңдауға нақты  дәлелдемелер берілмейді. Орта білім берудің  мақсаты- жылдағы өзгеріп отыратын дүние жағдай қатарына алынған терең білімнің, кәсіби дағдылардыңнегізінде еркін бағдарлай білуге, өзін -өзі іске асыруға, өзін -өзі дамытуға. өздігімен дұрыс адамгершілік тұрғыда шешім қабылдауда білуге қабілетті жеке тұлғаны  қалыптастыру»- делінген. Сондықтан, бастауыш сыныпта оқытылатын  пәндер мазмұнына жаңаша  көзқараспен қарауды  талап етеді. Соңғы педагогикалық  психологиялық  әдістермен еңбектерге талдау жасау бізге  мынадай  бағыттардың  мәнін айқындауға  мүмкіндік береді:

• оқытуда білім мазмұнының көлемі  баланың психологиялық  және дене дамуына  және шамасына  сай келуі;
• бастауыш білім беру сатысындағы  балалардың жас ерекшелігі  даму заңдылықтарына, ерекшелігіне, мүмкәіндігіне сай  келуі;
• білім беру және оқытудың  нәтжесі өмір  сұраныстарына  сәйкес келуі;

Сабақты оқу -танымдық, коммунакативтік, практикалық, шығармашылық әрекеттік сипатта  жүргізу арқылы  оқушыларға білік, дағдыны меңгерту:

• бастауыш сыныптарда  оқытудың  түрлі формаларын (саяхат, оқушылардың өз бетінше жұмысы, факультатив сабақтар  және т.б.)  тиімді етіп таңдай білу;
• бастауыш сыныптарда  оқытудың  түрлі формаларын тиімді етіп таңдай білу- оқушылардың  танымдық, шығармашылық мүмкіндіктерін  дамыту факторы екендігін  білу қажет.

Жұмыстың бірінші тарауында  «бастауыш сыныпта оқытуды  ұйымдастырудың түрлі формаларын пайдаланудың  ғылыми- теориялық  негіздері туралы» мәселелер  қамтыған. Онда:

- оқытуды  ұйымдастырудың  формаларының  мәні, мазмұны,  және түрлер;

• оқытуды ұйымдастырудың түрлі формалары-бастауыш сынып  оқушыларының танымдық әрекетін дамытудың  кейінгі факторы;
• Оқу- тәрбие процесінде  бастауыш сынып оқушыларының  жас және дара  ерекшеліктерін  есепке алу  мүмкіндіктері  жан- жақты  қарастырылған

Ал жұмыстың  ІІ тарауы- бастауыш сыныпта оқытуды  ұйымдастырудың  түрлі формаларын  пайдаланудың  әдістемелік  негіздері  мәселесіне  арналады. Онда:

• бүгінгі таңда  бастауыш сыныпта  оқытудың формаларын пайдаланудың  ерекшеліктері;

Бастауыш сыныпта  ана тілі, математика, табиғаттану пәндерін  оқытуда саяхат, үйдегі оқу жұмысы, өз бетінше оқу жұмысы сабақтарын ұйымдастырудың  әдістемелік ерекшеліктері  озық педагогикалық  тәжірибелерге  сүйене отырып, сабақтар талдамасын  ұсынған.

Сонымен, жалпы білім беретін  мектептің бастауыш  буынында оқытуды ұйымдастыруды  түрлі формаларын  оңтайлы пайдалана  білу- мұғалімнің дидактикалық қабілетін одан  әрі шыңдай  түсері  анық.

Пайдаланылған әдебиеттер

1.  Қазақстан Республикасының  Білім беру туралы заңы. А., 1998.

2.  Қазақстан Республикасының Орта білімді дамыту тұжырымдамасы. - А., 1997.

3.  Қазақстан Республикасының  гуманитарлық білім беру тұжырымдамасы. А., 2004.

4.  Жалпы    білім    беретін    мектептің    бастауыш    сатысындағы    білім мазмұнының тұжырымдамасы. — А., 1997.

5.  Қазақ    тілі    терминдерінің    салалық    ғылыми    түсіндірме    сөздігі. Педагогика жән психология. А., 2002.

6.  Әбілқасымова А.Е. Қазіргі  заманғы сабақ. - А., 2004. -218 6.

7.  Ситаров В. А. Дидактика. / Под  ред. В.А. Сластенина М.: Изд. Центр, «Академия», 2002. - 368 с.

8.  Хуторской А.В. Современнная  дидактика. Спб., 2001. - 544 с.

9.  Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика. - А., 1998.

10. Педагогика. Дәріс курсы. Алматы: «Нұрлы әлем», 2003.

11. Подласый И.П. Педагогика. М., 1996.

12. Дидактика средней школы. / Под ред. М.Н. Скаткина. - М., 1982.

13. М. Мұқанов Педагогикалық жэне  жас ерекшелігі психологиясы. -А., 1982.

14. Немов Р.С. Психология. 2-том. - М., 1998.

15. Педагогикалық және жас ерекшелік  психологиясы. / Ред. басқарған. А. Петровский. - А., Мектеп, 1987.

16. А.А.   Люблинская.   Бастауыш   мектеп   оқушысының   психологиясы  жөнінде. - А., 1981. - 238 б.

17. М.И.   Махмудов.   Мектепте  порлемалық  оқытуды  ұйымдастыру.  -А., 1981.-247 6.

18. А.Асқарбаева.,   Г.М.   Хрепченков.   Шағын   комплектілі   мектептегі оқытудың мазмұны мен әдістері. - А., 1961.

19. Т.Сабыров. Оқыту теориясының  негіздері. - Алматы: Мектеп, 1993.-94 6.

20.  Аймағанбетова  Қ.   Бастауыш   сыныптарда  дүниетануды  оқытудың  теориялық негізі. - А., 2003.

21. Көмекбаев Н. Оқыту теориясы. - А., 1976.

22.  Сабақ беру тиімділігін  арттыру. / Құрастырған Б.Сманов. - А., 1989.

23. Нұрмағанбетов С, Овчинникова  Р. Мектептегі кластан тыс жұмыстар. А., 1969.

24.  С.Н.   Жиенбаева.   Бастауыш   сыныпта   технологиялық   білім   беру мәселелері. / Бастауыш мектеп, №2, 2007.

25. О.Мұсабеков. Оқушыларға арналған  үйірме жұмыстары. / Бастауыш мектеп, №2, 2007.

26.  Оқыту мен тәрбиелеудің  негізгі формасы. А. Айнақұлова. / Бастауыш  мектеп, №1, 2007.

27. Г. Сисенғалиева. Панорамалық сабақ. / Бастауыш мектеп. №1, 2005.

28. Концепция развития образования  в Республике Казахстан до 2015. Астана, 2004.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қосымша

Жарыс -ойын сабағы

(Брейн – ринг)

Сабақтың мақсаттары: Оқушылардың білімдерін  тереңдете түсуі, логикалық ойлауды, тапқырлықты дамыту, қабілетті және дарынды  балаларды  көрсете білу және ұйымшылдыққа  жеңімпаз, озық болуға тәрбиелеу.

Түрі:  Ойын.

Көрнекілігі: Тірек сызбалар,  сұрақтар жинағы,  сигналдық белгілер, сағат.

      Барысы:  Жарыс сабақ болған соң  сыныптағы оқушылардан  6 оқушыдан   

        3  топ құрдық. Қалғандары көрермен болды.  Олар  сұраққа жауап бере 

        отырып,  өз  тобына ұпай қосуға  мүмкіндіктері  бар.

Топтарды ортаға шақыру:

І топ    «Азамат»

ІІ топ  «Әділет»

ІІІ топ «Бірлік»

Топтар өздерінің  қысқаша сәлемдемелерін жолдайды:

І топ.  Бастары  компьютердей

            Бойлары бәрі бірдей,

            Жастықты бірге өткізген

            Құрбыларға  өрімдей бір сәлем.

ІІ топ. Келешекте үмітіміз талапты

            Атақ -дңққа бөленеміз  қарап тұр,

            Сегіз қырлы ойшылдар боп туғандар 

            Оза шауып, бәйге атындай шауып  тұр.

 

ІІІ топ. Бабамыз  әл -Фараби өзің қолда

             Жеңіс тек өзі болар осы  жолда

             Достар- ау  сендер де бір қолпаштаңдар 

             Отырған оңмен солда

Әр топты  өз орындарына отырғызып,  енді ойынның  бөлімдерімен 

таныстыру

1- Блиц турнир (сұраққа – жауап)

2- «Брейн линг ойыны»

3- Көрнекі бейнелеп  ойлау (шапшаңдық)

4- Қисынды ойлау

5- Блиц турнир (Сұраққа – жауап )

Бірінші бөлім бойынша  сұрақтарға  дұрыс,  тез жауап беру, балдық жүйемен бағаланады.

І топ:

1) Қазақстан Республикасының мемлекеттік  тілі. (Қазақ тілі)

2) Жаңа әнұран  қай кезде шырқалады? (11 қаңтар 2006)

3) Қазақстан Республикасының  ақшасы (тенге  қашан енгізілді, 2003 15

қараша)     

4) «Кел балалар оқылық» өлеңінің  авторы? Ы.Алтынсарин

5) Басты байлық. (Денсаулық)

6)  12 ай. (жыл)

7) Күйді орындаушы адам (Күйші)

8) Ұя салмайтын құс (көкек)

9) Заттың атын білдіретін сөз  табы.  (Зат есім)

10)  Қазақша жылдың басы не?  (Тышқан)    

11) 25 қазан  қандай күн. (Республика  күні)

12) Абылайдың шын аты кім?  (Әбілмансұр)

 

ІІ топ.

1.Қазақстанның мемлекеттік рәміздерін  ата (еліміздің байрағы,  елтаңбасы,

әнұраны ) 

2. Жаңа әнұранның  сөзін кім  жазған? (Ж. Нәжімеденнов, Н. Назарбаев)

3. Қазақстан Республикасының тұңғыш  ғарышкері кім? (Т.Әубакиров)

4.  «Көксерек » кімнің әңгімесі.

5. Көру мүшесі (көз)

6. 100 жыл (Ғасыр)

7. Екі ақынның өлең жарысы (Айтыс)

8. Күндіз көрмейтін құс (жапалақ)

9. Заттың қимылын  білдіретін сөз табы (етістік)

10. Жылдан қалған жануар (түйе)

11.  9 мамыр қандай күн?  (Жеңіс  күні)

12. Үш биді ата ( Төле би, Әйтеке  би, Қазыбек би)

ІІІ топ.

1) Қазақстан Республикасының Президентін  соңғы рет қай жылы 

сайладық?  (04. 12.05)

2) Жаңа әнұранның әнін жазған  кім?  Ш.Қалдаяқов 

3) Қазақстан Республикасының  тәуелсіздігі  қашан жарияланды. (16.12.91)

4) «Ғылым таппай мақтанба» өлеңінің  авторы (Абай)

5) Есіту мүшесі (құлақ)

6) Жеті күн (апта)

7) Біржанмен айтысқан қыз (Сара)

8)  Орман дәрігері (Тоқылдақ)

9) Заттың сыны білдіретін сөз  табы. (Сын есім)

10) Өткен жыл қай жыл? ( Ит)

11) 30 тамыз  қандай скүн?  (Конституция)

12) «Қоңыр қозы »  деген мәтін  кім туралы?  (М.Әуезов)

ІІ  «БРЕЙН -РИНГ ойыны»

Мұнда  әр топ көрермендерінің бейнетаспа  арқылы  берген сұрақтарына 

жауап береді. (Әр топқа  3 сұрақтан  беріледі)

1- сұрақ  - тез ойланбай жауап  беру

2- сұрақ- 0,5 минут  ойлану 

3- сұрақ- 2 минут ойлану 

ІІІ Көрнекі бейнелеп ойлау (шапшаңдық)

Берілген үлестірмелі суреттің әрқайсысында  4 суреттен салынған, 3- сурет жалпы,  бір тақырыпқа жатады, ал 1 сурет басқа  мағына береді.Осы суреттердің  ортақ тақырыбын  анықтап, артығын қарындашпен  сызып тастау крек.

ІҮ  Көрнекі әрекеттік ойлау (тақтамен  жұмыс)

1. Жарты  айды  екі түзу сызықпен  5 бөлікке  бөліңіздер. 

 

 

2. Қолыңызды  қағаздан алмай отырып,  3 жұлдызша  салыңыз.

 

 

3. Әр  қабырғаға 2 орындықтан  қойып,  5 орындықты  бөлмеге орналастыр 

 

 

Ү. Қисынды ойлау (3 бөлімнен)

1- бөлім. Сөздік  қисынды  ойлауға мысал келтіру.

    Дәптер                        сурет дәптері

    Қалам                         өшіргіш, қарындаш  

                                        майлы бояу, суретші.

Мұнда дәптерге қаламмен жазатын болсақ, осыған ұқсас  сурет дәптеріне  қарындашпен саламыз)

І топқа 1. жылқы құлын	сиыр, мүйіз, сүт,  бұзау,  өгіз, жайылым
2. аяқ етік	қол, қолғап,  жұдырық,  саусақ, буын
3. нан наубайшы	үй, вагон,  қала, баспана, құрылысшы
ІІ топқа
1.балық ау	шыбын тор, маса,  бөлме, ызың,  шаң,
2. коньки қыс	қайық, мұз, сырғанақ, жаз, ескек, өзен
3. мектеп білім беру	аурухана,  дәрігер,  мекеме,  емдеу, ауру адам.
ІІІ топқа 1. құс ұя	адам, жұмысшы,  балапан,  үй, аң
2. жаңбыр қолшатыр	аяз таяқ, тон, салқын, қыс, мұз
3. су  шөлдеу	тамақ ішу, қарын ашу,  нан, ауыз, ас

2- бөлім: Құрама сөздердің  жауабын  табу.

Бірінші буыны- жылға кірмей қалады,

Екінші буыны- әуелеп ұша алады.

Таптың ба кәне балақай,

Сонда бұл қай құс болады?                                      (Түйеқұс)

 

Алғашқы буыны заттың түсі,