ҚР МСЖ-да өнімдерге сертификаттау жүргізудің тәртібімен ережесі

Жобалау кезенінде және өндіріс  дайындығын мақсатқа лайықты функционалді – құн түрін талдау әдісін қалданады (ФСА), функционалді – технологиялық синтезді (ФТС). Бөлек бұйымның функциясын жүйелік зерттелуін соңғы әдісін (ФТС) және өндіріс технологиясын, ресурстарды қолдану тиімділігінің жоғарылау бағдары болып табылады. Оның негізгі принциптері:

• зерттеу объектісіне функционалді тәсіл,
• технологиялық талдау объектісіне жүйелік тәсіл және олардың орындайтын функциялары,
• объект функциясын зерттеу және бұйымның өмірлік циклін материалді түрде тасымалдау,
• сапа сәйкестігі және өнімге кеткен шығындардың функционалді пайдасы,
• коллективті

ФТС негізінде бұйымның функциялық маңызды есебімен және өндіріс  технологиясы, пайда болу шығын деңгейі  және пайдалану бағасымен бірге  оның табыстылық деңейін анықтайды. Мұның бәрі жиынтықта өндірістегі  нақты бұйымды таңдау шешімін қабылдау мақсатында қызмет етеді немесе оны жетілдіруге нұсқайды.

Егер кәсіпорын өндірістің жаңа өніміне енгізссе, оның ерте шығарылылған аналогі болса, онда сапаның шығындары мыналарға тең

 

ΔЗ = З₁ – З₂

 

З₁,З₂ – жаңа және ескі өнім шығындары.

Өте жоғары сапалы кәсіпорынның жаңа өнімін алмастырумен салыстырса оның шығынының төмендеу тиімділігін  жоғарылайды.

Экономикалық тиімділік  есептеу әдісін 4 – бағытқа болуге болады.

1. Жаңа технологияларды  қолдану, механизация деңгейінің  жоғарылауы және өндірістік процестің автоматизациясы, өндірістік процесті басқаруының көбінесе жаңа прогрессивті әдістерін қолдану және қызметкерлер. Мұндай жағдайда жылдық экономикалық әсерлік шынаған тең

 

Э = (З₁ – З₂)* В₂

 

В₂ - өндірістегі жаңа бұйымның жылдық көлемі, нат. ед.

Өнімнің өзіндік құнының төмендеу есебі өндіріспен байланыста өзеретін және жаңалықты қолданатын шығындарды есепке алу керек.

2. Өндіріс және еңбекті бір  уақытта қолданудың жаңа әдістері (технологиялық жабдық), өнімді қазіргі  заманға сай, жақсартылған сапалы сипаттамалары (өндірушілік, ұзақтылық, жақсартылған пайдалану көрсеткіштері және тағы басқалар). Мысалыға, автомобильдің ескі моделін дайындауын тоқтату және жаңа модель өндірісіне ауысу.

3. Өндіріс және еңбек аспабын  әсетілдіру немесе жаңасымен қолдану, оларға, материалді ресурстар, материал сияқты, шикізат, жанармай, сонымен қатар, 1-жылғы қызмет мерзіміндегі жабдықтар жатады.

4. Өндіріс және жаңа  техниканы қолдану, аналогы жоқ, сонымен қатар, жаңа өнімдер және жоғары сападағы өнім (өте жоғары бағамен), осы өнімді өңдеуге қанағаттандыратын керекті заттар. Сонымен өнімді өңдеу, осы кезде дейін пайда болмаған, бірақ, ғылыми-зерттеулермен байланысты пайда болатын, ғылыми прогресімен және техника арқылы. Мысалы, ұялы телефоны, олар жақын арада пайда болады.

Экономикалық тиімділіктің жылдық есебі практикада экономикалық есептің кең түрі қолданылады. Оның шамасы ескі вариантпен салыстырғанда жалпы жылдық экономика шығынын көрсетеді. Жылдық экономикалық тиімділіктің шама есебінің әдістерін көрсеткіштерді айырады, жаңа техниканың объектісін сипаттайды, өндірістегі өріс сияқты қолдану өрісінде де кең өріс алған.

Қарастырылған әрбір 4-бағыт өндіріске инновациялық қол жеткізуін ғылыми-техникалық прогресс облысында енгізу өзінің ерекшелігі бар, ол жылдық экономикалық тиімділік көрсеткішімен есептеседі.

Жылдық экономикалық тиімділік басқа да көрсеткіштермен  бірге өндіріске салынатын күрделі қаржы салымдар тиімділігінің ең маңызды экономикалық есеп элементі болып табылады.

Тиімділік көрсеткіші түрінде  кезінен табыстылық жүйе көрсеткіші қолданылады, ол табыс шамасының  шығынға арақатынасын анықтайды. Зерттеу  мақсатына сүйене отырып, осы арақатынастың бөлгіші мен бөліндісі бөлшектенуі мүмкін, сонда пайда мен шығын боп түрінде жазылады. Бұл табыстылық көрсеткішінің есебін деталды және нақты түрде өткізе алады, ол тиімділік көлемінің max-ді параметрін көрсетеді.

Сапаның жоғарылауы негізінде  жаңаны қолданумен, көбінесе прогрессивті қол жеткізеді, ол конструктивті жаңа көлік, жаңа материал болуы мүмкін, оны өнімді қолдануда қолдану мүмкін және тағы сол сияқты. Осындай байланыста жаңа өнімнің экономикалық тиімділігінің бағалануы өте маңызды болып табылады.

Өте қатты бәсекелестік шарттарында өнімді қолдану тиімділік  шарттарына сұраныс өседі, ол сапаның  жоғарлауына және экономикасына  байланысты болып келеді. Өнім бәсекелесті  болуы керек және оның тутынушыға қолжетті қасиеттері болуы керек. Бұл  шарт Қазақстан Республикасының ВТО-ға кіруіне өте маңызды байланыс кіруіне өте маңызды байланыс болып табылады.

Нарықтық экономикадағы  еркіндік шартты бағалалуы сапаның  экономикалық тиімділігін 2-белгі арқылы жүргізіледі, олар – сапаның конструкциялық жағдайы және өндіріс өнімінің технологиясы. Баға F-пайдалы қарқындылық функциясының өзгеруінен жасалады, ол р-баға экономикалық тиімділік критерийін саудадан қабылдайды және с-бұйымның өзіндік құны Т-оның шығарылған уақыттың жоспары.

 

F =

       2 – суретінде көрсетілген, ось ордината бөлігі, ол с-бағалану қисығымен р-қисық бұйымның бағасымен қорытындыланады және Q₁, Q₂ шектермен нүктелерден өндірістің тиімділігі көрсетіледі және сапалы бұйымның жоғарылауымен анықталады. Q₀ – нүктесі с және р қисықтары арасындағы үлкен пайдасын анықтайды, ол оптималды сапамен сәйкес болып келеді. Сапа есебін пайдамен анықтау әрқашан стратегияның ең негізгі сұрағы және өндірістің тактикасы болып келеді, өндірістің модернизация мақсатына лайықтылығын анықтайды, бұйым конструкциясының жақсаруы және оның шығарылу технологиясы.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                                                     

2 - сурет

 

Бұйымды конструкциялық бағалауы 2-вариант арқылы пайда болады: бұйымның моральді ескіру есебімен және есепсіз.

1. Есепсіз моральді ескіру бағасы Р тең

 

Р = p*N

мунда р-1-жаңа бұйымның күту бағасы, ол баға деңгейінің аналогті бұйымынан  және өнімнің техникалық деңгейімен анықталады;

N-бұйым партиясы.

 

К₀ –конструкциялық бұйым аналогінің белгілі бағасының сапасы Р₀     және ПК₀ – бірлік сапа көрсеткішімен, К_j – сапа және ПК _j жаңа бірлік конструкция көрсеткіші.

2. Моральді ескіру есебімен, уақыт аралығындағы бұйымның кішіреюі баға анықталады

 

 

мұнда е^а – бірлік уақытындағы моральді ескіру коэффициенті; мұнда баға е^а – бірлік уақытында бір рет кішірейеді, τ-1-ші бұйымның орташа сатылым уақыты,  τ₀ – коэффициент есебінің қысқаша уақыты жаңа бұйымның 1- бірлік сату моментіне дейін анықталуы.

1.7 Өтінім беруші, кәсіпорында сан жүйесіне бағалауды жүргізу.

1.5.1 Сертификаттау жөніндегі орган құрған аудиторлар тобы мәлімделген өнімдер үлгілеріне сынақ жүргізумен қатар сапа жүйесінің қызметін тексереді (егер бұл сертификаттаудың таңдалған сұлбасында көзделсе) тексеру бағдарламасын РД50 ҚР 3.4-94 ережелерін ескере отырып сертификаттау жөніндегі орган бекітеді.

- Тексеріс нәтижелерін  тиісті қорытындымен бірге аудиторлық есебі түрінде рәсімдейді. Оның сертификаттау жөніндегі орган өтінім берушіге жолдайды.

1.5.2 Тексерістің жағымсыз жағдайында таңдалған сұлба бойынша мәлімделген өнімді сертификаттау жөніндегі жұмыс тоқтатылады. Бұл туралы сертификаттау жөніндегі орган үш күн мерзімде қабылдайды.

Анықталған  кемшіліктер жойылғаннан кейін  немесе сертификаттаудың жаңа сұлбасы  таңдалса өтінім беруші жаңа өтінім тапсырады.

1.5.3 Өтініш берушіде ҚР МСЖ немесе ҚР МСЖ мойындаған орган берген өндіріс үшін сертификат немесе сертификатын өнім сапасының жүйесі үшін сертификаты болса өндірісті немесе сапа жүйесін бағалау жүргізілмейді.

1.5.4 Сапа жүйесін немесе өндірісті сертификаттау рәсімі өнімдерді сертификаттау рәсімін құрайтындықтан дербес орындалады екі жағдайда да олар сәйкестік сертификаты берілгенге дейін орындалады. Сапа жүйесі немесе өндірісті сертификаттау жүргізу тәртібі РД 50 ҚР 3.4-94 белгіленген.

1.8 Сәйкестік сертификатын беру және ҚР МСЖ сәйкес белгісімен сертификатталған өнімді маркалау құқығын белгілеу.

1.6.1 Мәлімделген өнімнің сертификаттау сұлбасында көзделген жұмыстар он нәтижесі кезінде сертификаттау жөніндегі орган сертификат рәсімдейді. Сертификаттың саны Е қосымшасында келтірілген.

- Міндетті сертификаттауға  тиіс өнімге арналған сертификат  стандарттың немесе өзге нормативті құжатын барлық міндетті талаптарына жатқызылуға тиіс. Ал ерікті сертификаттау өнімі оның жекелеген бөлімдеріне жатқызылу мүмкін.

- Стандарттың бір бөлігіне ғана таратылатын сертификаттау кезінді бұл бөлімдер сертификата оның көрсетілуі тиіс.

1.6.2 Лицензия ролін бір уақытта атқаратын сертификатта мыналар болуға тиіс:

- Өнімнің стандартын  немесе сынақ хаттама мен куәландырылған  өзге нормативті құжаттардың белгіленген талаптарының сәйкестігі туралы мәлімет;

- Даярлаушыға  өнімді сәйкестік белгісімен  маркалау хұқығының немесе сертификаты  оны қолдану мерзімін бойында  пайдалану хұқығын беру;

- Даярлаушы  кәсіп орында сапаның сертификатпен  куәландырылған қолдастаған жүйесін болуы (егер бұл сертификаттау сұлбасында көзделсе);

Инспекциялық  бақылауды жүргізу тәртібі.

1.6.2.1 Жүзеге асырылған сұлба бойынша сәйкестік белгісімен өкімді маркалау көзделген жағдайда сертификаттау жөніндегі орган сертификатқа даярлаушыға сәйкестік белгісімен, оның желімделетін орынын көрсете отырады. Маркалауды жүргізу хұқығын беру туралы жазба енгізеді.

1.6.2.2 Сертификатталған өнім.

Сәйкестік бел  мен маркалауға жатпайтын жағдайда сертификаттау жөніндегі орган  өткізілінетін өнімде берілген сертификатты қосу амалын анықтайды және сертификатқа осы әдісті қолдану құқығын дайарлаушыға беру құқығы жазба енгізеді.

1.6.2.3 Сертификаттау жөніндегі орган.

- 1.6.2.1, 1.6.2.2 тармағында көрсетілген хұқықтар (даярлаушы кәсіп орынға беретін) Ж қосымшасындағы нысаны бойынша оларды арасында қол қойылған лицензиялық шартта көрсетіледі.

1.6.3. Егер өнімдерді сынау жекелеген көрсеткіштері бойынша ҚР МСЖ мойындалған немесе тіркелген бірнеше зертханаларда (орталық) өткізілсе, онда сертификат сынақтың нәтижелері көрсетілген барлық хаттама болғанда беріледі.

- Бұл жағдайда  сертификат барлық сынақ хаттамалары  тігіледі.

1.6.4 Сертификат  беруді шаруашылық шарт бойынша  жұмыстың қалған бөлігі және  лицензиялық шарт бойынша лицензиялық  сыйлығы сертификаттау жөніндегі органның есеп шотына өтініш беруші аударғаннан кейін жүргізіледі.

1.6.5 Сертификаттың  қолдану мерзімін сертификаттаудың  жүзеге асырылған сұлбасын, сондай-ақ  өнімнің, оның өндірістің ерекшелігінің,  өнімдер үшін нормативті құжатты  қолдану мерзімін, өндіріс немесе сапа жүйесі сертификатталған мерзімді ескере отырып алайда 3 жылдан аспайтын мерзімге сертификаттау жөніндегі орган белгілейді.

1.6.6 Көрсеткіштерге  ықпал ету, сертификаттау кезінде  куәландыратын өнімі құрлымын (құралымына) немесе өндіру техникасына өзгерістер енгізген кезде сертификаттың иесі бұл туралы сертификаттау жөніндегі органға кешіктірмей қабылдайды. Ал сертификаттау жөніндегі орган осы өнімге толық немесе ішік ара сынақ жүргізілгенге немесе өндірісін жәй-күйі бағаланғанға дейін сертификатты жою немесе күшін тоқтату туралы шешім қабылдау бұл жағдайда сертификат иесінің сертификаттау жөніндегі орган оған қабылданған шешім туралы хабарлағанша сертификатталған ретінде жаңартырылған өнімді шығаруда шығаруға құқығы жоқ.

1.6.7 Егер өнімді сертификаттау кезіндегі куәландыруының нормативті құжаттары белгіленген норма қанығырақ нормаға өзгертілген жағдайда, онда сертификаттың күші көрсетілген өзгеріс енгізілгеннен күннен бастап тоқтатылады.

1.6.8 Егер өнімді  сертификаттау халықаралық жүйе немесе келісім шегінде жүргізілсе, онда сертификатпен сәйкестік белгісін беру тәртібі, нысаны, сондай-ақ оларды қолдану мерзімі осы ел тәртіптерін немесе келісімді ескере отырып анықталады.

1.9 Өнім өнімнің сертификатталған  сипаттамаларын және сапа жүйесінің қызметінің тұрақтылығын инспекциялық бақылау.

 

1.7.1 ҚР МСЖ  сертификатын және лицензиялық  шартын бүкіл қолдан мерзімінде  өнімдердің сертификатталған сипаттамаларын  және сапа жүйесі тұрақтылығын  инспекциялық бақылау енгізуді  көздейді және бір текті өнімдерді сертификаттау сұлбасына сәйкес белгілейді.