Linux операциялық жүйесіндегі папкалармен жұмыс жасау

МАЗМҰНЫ  
I Кіріспе ........................................................................................................4  
LINUX операциялық жүйе ретінде ......................................................... 4  
Көпқолданбалы операциялық жүйелер ................................................... 5  
II Негізгі бөлім………………………………………………………………………………………………  
1 LINUX-пен танысу ................................................................................ 5  
1.1 LINUX операциялық жүйесінің қысқаша тарихы ...................... 5  
1.2 LINUX-пен жұмыс жасауға ыңғайлы процессорлар .................. 6  
     1.3 OS-тің таралу ережелері ............................................................. 6  
     1.4 LINUX дистрибутивтері ............................................................... 8  
2 LINUX-ке арналған бағдарламалар ..................................................... 8  
3 LINUX жүйесінің күйге келтірілуі және конфигурациялары ......... ……....9  
3.1 LINUX дыбыстық жүйенің күйге келтірілуі .............................. 9.  
3.2 Графиктік ережелер үшін бейнеадаптер режимі..................... 10  
3.3 LOCALE: жүйедегі тілдер ...................................................... 11  
4 LINUX ортасында жұмыс істеу ........................................................... 11  
4.1 LINUX-тің практикалық қолданылуы ..................................... 13                 5 Linux операциялық жүйесіндегі папкалармен жұмыс жасау  ………........14  
5.1 1.Папкалармен жұмыс істеу командалары ............................ 15  
III Қорытынды ....................................................................................... 19  
Қолданылған әдебиеттер тізімі ............................................................... 20  
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                        Кіріспе 

 
Операциялық жүйе (Операционная система; operating system) — компьютердің барлық басты әрекеттерін (пернелер тақтасын, экранды, диск- жетектерді пайдалануды), сондай-ақ қатар операциялық жүйенің басқаруымен іске қосылатын басқа программалардың жұмысын басқаратын, көбінесе тұрақты сақтауыш құрылғыда тұратын, машиналық кодта жазылған программа. Алғашқы компьютерлердің операциялық жүйесі болған жоқ, себебі басқару программалары тек компьютердің нақты бір типіне арналып жазылды, бірақ шалғайлық жабдықтарға стандарттардың пайда болуымен, сан алуан компьютерлер үшін осындай жабдықпен әрекеттестіктің бірыңғай программаларын жазуға мүмкіндік туғызды. Операциялық жүйені жазудың екі жүйесі бар — тұрақты сақтауыш құрылғыға барлық жүйені жазу және қатқыл дискіден операциялық жүйенің калған бөлігінің тек жүктеу программаларын ғана жазу. Мекемеде пайдаланылатын шағын компьютерлер, әдеттегідей, MS-DOS немесе ең соңғы OS/2 операциялық жүйесін пайдаланады. Ықшам машиналарда, дискжетектердің қажеттілігінен аулақ болу үшін, тұрақты сақтауыш құрылғыда жазылған операциялық жүйені пайдаланады. Миникомпьютерлерде UNIX немесе өте танымал емес жүйелер PICK немесе BOS (Ұлыбритания) сияқты операциялық жүйе пайдаланылады; сондай-ақ компьютердің нақты бір типіне арналып әзірленген операциялық жүйелер де кездеседі. 
Осы заманғы жалпы тапсырмаларды атқаруға арналған компьютерлер, соның ішінде жеке компьютерлерде, бағдарламаларын жегу үшін Операциялық жүйені қажетсінеді. Жеке компьютерлерге арналған Операциялық жүйе мысалдары ретінде келесілерін келтіруге болады: Microsoft Windows, Linux, Mac OS (Darwin) және Unix.

Операциялық жүйенің айырмашылықтарының бірі:

1. Бірнеше бағдарламаны бір уақытта жегуге мүмкін етеді.
2. Бағдарлама жазуды оңайлатады, себебі бағдарламаның жабдықтарды басқару қажеті пайда болмайды. Бұкіл жабдық пен бағдарламалардың өзара әрекеттесуін Операциялық жүйе басқарады. Бұған қоса бағдарламаға жабдық пен басқа бағдарламалармен әрекеттесуге жоғары деңгейлі тілдесуді қамтамасыз етеді.

ОЖ тарихы жарты ғасырдай уақытты қамтиды. Ол көбінесе есептеуіш аппаратураның және элементтік базасының дамуымен байланысты анықталады. Бірінші сандық есептеуіш машиналар 40ж. басында пайда болып, операциялық жүйелерсіз жұмыс істеді, ұйымдардың есептеу процессіндегі барлық есептері бағдарламалаушымен басқару пультінен қолмен істелінді. 50ж. ортасынан мониторлық жүйелер пайда болды, олар тапсырмалар пакетін орындауда операторлар жұмысын автоматтандырды. 1965-1975ж. интегральным микросхемаларға өту компьютерлердің келесі ұрпағына жол ашты, олардың өкілі IBM/360. Осы кезеңде қазіргі ОЖ – лерге қатысты барлық коцепциялар: мультипрограммалау, мультипроцесстеу, көптерминалды іс-тәртіп, виртуальды жад, файлдық жүйелер, қол жетуді шектеу және желілік жұмыстар жасалды. 60-ж. аяғында ARPANET глобальды желісін жасау жұмыстары басталды, ол Интернет желісінің аттану нүктесі болды. 70-ж. ортасына қарай мини-компьютерлер кең тарала басталды. Мини-компьютерлердің архитектурасы мэйнфреймдармен салыстырғанда қарапайым болды, бұл олардың Операциялық жүйелерінде де кескінделді. 70-ж. ортасынан бастап UNIX ОЖ-ні қолдану компьютерлердің әртүрлі типтеріне жеңіл түрде көше бастады. ОЖ Unix алдымен мини-компьютерлерге жасалған болса да, оның икемділігі, элеганттылығы, қуатты функционалдық мүмкіндіктері және ашықтығы компьютерлердің барлық класстарында орнықты позицияда болуына жағдай туғызды. 80ж. басы операциялық жүйе тарихында дербес компьютерлердің пайда болуымен айрықша мәнді болды. 80 жылдарда коммуникациялық технологияларға локальдық желілер үшін негізгі стандарттар: 1980 жылы — Ethernet, 1985 — Token Ring, 80ж. аяғында — FDDI қабылданды. Бұл төменгі деңгейдегі желілік ОЖ үйлесімділігін, сондай-ақ желілік адаптер драйверлерімен ОЖ интерфейсін стандарттауды қамтамасыз етті. 90ж. басында барлық ОЖ-лар әртекті клиенттер және серверлермен жұмысты қолдай алатын қабілеті бар желілік ОЖ айналды. Тек қана коммуникациялық есептерді (Cisco Systems компаниясының IOS жүйесі) орындауға арналған мамандандырылған желілік ОЖ-лер пайда болды.. Соңғы онжылдықтар ішінде корпоративтік желілік ОЖ-лерге ерекше көңіл бөлінді, олар үшін масштабтаудың жоғарғы дәрежесі, желілік жұмысты қолдау, қауіпсіздіктің дамыған құралдары, гетерогендік орталықта жұмыс істеу мүмкіндігі, орталықтан әкімшілік ету және басқару құралдарының болуы сипатты.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                        1 LINUX-пен танысу  
                   

                          1.1 LINUX операциялық жүйесінің қысқаша тарихы

Linux – операциялық жүйе, ол өте танымал Unix Linux-тің бірінші түрі шыққаннан кейін екі айдан соң Linux Unix-тің жеңілдетілген түрінің қорында орналасқан, ол Minix Linux операциялық жүйенің негізгіқасиеттері: Толық көпқолданбалы операциялық жүйе. Ол   бір мезгілде бірнеше Виртуалдық жадының жәрдемі. Linux қатты дискінің бөлімін виртуалдық Операциялық жүйенің графиктік ортасы. XWindow – бұл стандартты Linux барлық қолданбалы тор хаттамаларын, сонымен бірге,Интернет-хаттамасы Кітапхана байлығы. Әрбір жұмыстағы қайталанатын процедураларды сақтаудың орнына SysV, BSP және IEEE POSIX 1 стандарттарына ұқсас Операциялық жүйенің ашық мәтіні. Linux AT&T сияқты саудалық Басқа операциялық жүйелерге қарағанда өте арзан. Вирустарға толық қарсы тұруы. Қазіргі уақытта Linux-ке арналған LINUX-пен жұмыс жасауға ыңғайлы процессорлар Бүгінгі күні OS Linux түгел дерлік процессорлармен жұмыс 
Сонымен қатар, Linux көппроцессорлы машиналарда SMP (мультипроцессорлық жүйе) OS-тің таралу ережелері  “Linux тегін” – бұл Linux-тің әрбір түрі мен 
Жүйе тегін таралады. Операциялық жүйе жиынын және оған кіретін мағлұматтарды сатуға Лицензияда көрсетілген сатып алушының құқықтарына сатушының қарсы құқысы Соңғы бөлімше ерекше көңіл бөлуді талап етеді. Дистрибутив. Бұл бойынша Қазақстан   Республикасында әрбір Linux дистрибутивінің лицензиялық LINUX дистрибутивтері  Дистрибутив үшін құжаттар бөлек беріледі. Бірақ оған көптеген Linux-ті мықты құрастырушылар: Red Hat Inc., және Mandrake Linux дистрибутивтері көптеген әр түрлі компаниялармен шығарылады. Бүгінгі Red Hat, Inc. – Red Hat Linux-тің үш 
Caldera, Inc. – Caldera Open Linux түрін шығарады;  Debian Group – Linux Debian;  Corel, Inc. – әмбебап саудаға қондырылуы ыңғайлы Corel SUSE Group – S.U.S.E Linux-ті шығарады, әсіресе еуропалық. Келесі дистирбутивтер ТМД территориясында өте танымал: “Процедура” қоғамынан Red Hat Linux. Бұл компания ТМД  Ресей-француз “Mandrake S.A.”     компаниясынан Mandrake Linux дистрибутиві.  Linux-тің       Black Cat Group, BC Linux     дистрибутивімен     танымал. Бұл Техникалық аспектісінде бұл барлық                              дистрибутивтерінің айырмашылығы өте бос. 

 

 

 

 

 

           2 LINUX-ке арналған бағдарламалар  
Linux операциялық  жүйесін   түрлі бағдармаларды құру үшін пайдалануға   DOS пен Windows-тің  бағдарламалық   қамтамалары. Linux-те   орнықтылықтың    жоғары 
XWindows   қабықшасы. Бұл өте ыңғайлы, әрі   көрнекті және   Мәтіндік  редакторлар. WordPerfect,   StartOffice  және   ApplixWare  сияқты    коммерциялық 
1 кесте. Мәтіндік   файлдарға   арналған   командалар   команда    түсініктеме  
awk- мәтінге қолданылған мықты тіл  
diff - мәтіндік файлдарды салыстыру  
ed- карапайым мәтіндік редактор  
fold-катардың орнын  ауыстыру  
grep- жол арқылы мәтіннің үзіндісін іздеу  
head - файлдың бастамасын көрсету  
pr - жаңа беттің бастамасы  
sed- мәтіндік файлдарды қайта   құру  
sort- мәтіндік файлдарды реттеу  
tail – файлдың соңын көрсету  
wc- символдардың, қатардың және сөздердің статистикасы  
бағдарламалау тілдері. Көптеген бағдарламалау мен бағдарлама дайындау тілдері, 
Деректер қоймалары. Барлық Linux платформаларындағыдай Linux клиент-сервер деректер Іnternet жабдықтары. Linux белгілі Netscape Communication және Моsаіс 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3 LINUX жүйесінің күйге келтірілуі және конфигурациялары  
Жүйе қолданушы қондырғылармен қаншалықты тез жұмыс жасайтынына өте 
Алайда жәрдемдесетін қондырғылардың драйверлерін қондыру процесі Windows драйверін 
Жүйенің бастапқы қондыруының көптеген операцияларымен командалық жолда жұмыс 
Setup бағдарламасының көмегімен OS-тің келесі функцияларын қондыруға болады:  
Қолданушылар авторизация параметрлері.  
Брандмауэр.  
Перне тақтасының тілдері мен орындалу тәртібі.  
Тышқан түрі.  
Linux-тің желіде жұмыс жасау қондырғылары мен хаттамалары.  
Баспа құрылғысының түрі, спулер (баспа кезегі).  
Дыбыстық картаның түрі және дыбысты шығару параметрлері.  
Жүйелік сағат.  
XWindow-да жұмыс жасау мониторы және бейнеадаптері.  
3.1 LINUX дыбыстық жүйенің күйге келтірілуі  
Linux-та дыбыстық картаның жұмыс жасауы үшін setup бағдарламасын 
Дыбыстық карта табылғаннан кейін қолданушыға дыбыстық картаның толқындық 
Осыдан кейін дыбыс жәрдемінің қажетті модулі ядроға және 
Егер табылған дыбыстық карта жәрдемдеспейтін болса, онда ескермегенде 
Дыбыстық драйверінің қондырылу процесінің визуализациясын қарамағанда, Linux ядросының 
3.2 Графиктік ережелер үшін бейнеадаптер режимі  
Дыбыстық картаның қондырылуынан кейін көптеген қолданушыларда толық ашылатын 
Xfree86 XWindow (бұл графиктік ортаның толық атауы) ашу 
2 кесте Linux-тің көмегінсіз жүзеге асатын файлдық жүйелер 
Түрі Түсініктеме  
tmpfs Уақытша файлдарға арналған файлдық жүйе  
ntfs New Technology File System (жаңа технологияның  
файлдық жүйесі, WinNT)  
Stacker MS-DOS үшін архивтелінетін файлдық жүйе  
Double  
Space Stacker бағдарламасынан рұқсатынсыз көшірілген  
аналогты жүйе  
Дыбыстық карта сияқты бейнеадаптер түрінің анализі автоматты түрде 
Содан кейін қолданушыға ол жұмыс істейтін бейнережимді таңдауға 
3.3 LOCALE: жүйедегі тілдер  
Қондырудың соңғы жұмысы локальді хабарлардың шығарылу тілінің өзгертілуі 
Бірақ хаос болмайды. Linux-тің көптеген әрбір бағдарламалары үшін 
Locale үшін тіл OS-ті қондырғанда таңдалады. Егер қондырушыға 
Locale жүйенің әрбір қолданушысы үшін жекешелендірілген. Егер қолданушы 
Locale жүйенің мәтіндік режимінің жұмысына ғана әсер етіп 
4 LINUX ортасында жұмыс істеу  
Linux оперциялық жүйесі Red Hat дистрибутивімен жұмыс 
Әрине, Red Hat Linux сәттілігі үшін жалғыз 
Пакеттерді басқару жүйесінің артықшылықтарының біріне түрін жаңартудың қарапайымдылығы 
Және тағы бір Red Hat артықшылығы — 
Командалық жол ортасы Linux-тің негізі болып табылады. Жоғарыда 
DОS операциялық жүйелерінің қолданушыларына команда термині жақсы белгілі 
Linux әлемінде команда түсінігі өзгешелеу. Мұнда ол – 
Командалық жол режимі жүйенің терминалы деп аталады. Ол 
Оның интерфейсі Місrosoft компаниясының қарсыласындағысына ұқсас болып келген.  
Linux кішігірім фирмада немесе үйдегі дербес компьютерінде жұмыс 
Linux өзін желілер дүниесінде өте жақсы көрсетеді. Үйде 
3 кесте Linux қондырғысының басты командалық нөмірлері  
Нөмірі Түсініктеме  
1 Операциондық жады  
2 Дисковод  
3 IDE қатты диск үшін бірінші бақылаушы  
4 Терминалдар  
5 Терминалдар  
6 Принтер (параллельдік айырмасы)  
8 SCSI қатты дискісі  
9 SCSI магниттік орама  
10 Шиналарға арналған тышқан  
11 SCSI CD-ROM  
12 QIC-02 магниттік орама  
13 XT бақылаушылардағы қатты дискілер  
14 Дыбыс карталары  
22 IDE қатты диск үшін екінші бақылаушы  
Linux кішігірім фирмада немесе үйдегі дербес компьютерінде жұмыс 
Linux өзін желілер дүниесінде өте жақсы көрсетеді. Үйде 
Егер Windows басқаруындағы компьютердің жұмысы сізге жеткілікті тиімді 
4.1 LINUX-тің практикалық қолданылуы  
OS Linux-тің танымал болмауына қарамастан, ол Қазақстан Мемлекетінде 
ААҚ “Қазақтелеком”. Linux серверде орнатылған танымал Интернет-сайт www.host.kz 
ЖАҚ “TNS Plus”. Бұл жерде Linux компьютерді қамтамасыз 
“Парасанг” интернет-провайдері. Компьютер OS Linux-пен биллингтік деректерді санау 
Advantek International, Inc., мұнда Linux серверде орнатылған, ол 
ААҚ “Казкоммерцбанк”. Бұл жерде де Linux Интернет-сайтында www.kkb.kz 
Ал Қазақстанның қалған жеріндегі мағлұматтар өкінішке орай жоқ. 
В.Путиннің ұсынысы бойынша Ресей Мемлекетінің әскери объектілерінде OS 
Бұл мысалдарды келтіргеннен кейін өте орынды сұрақ туады: 
5 Linux операциялық жүйесіндегі wait () функциясы  
Егер үрдіс жүйелік функция wait () қолданатын болса, 
pid = wait(stat_addr);  
мұнда pid - өз орындалуын тоқтатқан потомктің идентификация 
Мысал: exit() функциясының қолданылуы  
main()  
{  
int child;  
if ((child = fork()) == 0)  
{  
printf("PID потомка %d\n",getpid());  
pause(); /* приостанов выполнения 
сигнала */  
}  
/* родитель */  
printf("PID потомка %d\n",child);  
exit(child);  
}  
Ядро өздерін жойған үрдістердің ұрпақтарын іздейді, егер олар 
Егер wait функциясын орындап жатқан үрдістің өзін әлі 
Қалыпты жағдайда (яғни алдын ала ештеңе келісіп қойылған 
5.1 Wait функциясының алгоритмі  
Кіріс мәлімет: аяқталған үрдіс арқылы қайтарылатын, status 
сақтау үшін арналған айнымалы адресі  
шығыс мәлімет: ұрпақ идентификаторы және exit функциясының 
қайту коды  
{  
Егер (wait функциясын шақырған үрдістің ұрпақтары жоқ 
қайтару (қатені);  
үшін (;;) /* ішкі 
{  
Егер (wait функциясын шақырған үрдістің ұрпақтары бар 
және олар өздерін жойған болса)  
{  
Кез-келген ұрпақты таңдау;  
Оның анасына ұрпағының орталық процессордың ресурстарын  
пайдаланып жатқаны жайлы мәлімет жіберу;  
ұрпақтың кестеде алып тұрған орнын босату;  
қайтару (ұрпақ идентификаторын, ұрпақпен шақырылған еxit  
функциясының қайту кодын);  
}  
егер (үрдістің ұрпағы жоқ болса)  
қатені қайтару;  
тоқтату, үзу (ұрпақтың аяқталуына дейін);  
}  
}  
Мысалы, егер қолданушы 1-программаны параметрмен және параметрсіз қосатын 
Егер қолданушы программаны параметрмен қосатын болса (яғни argc>1) 
1-программа. Wait функциясын қолдану және «Ұрпақтың қайтыс болуы» 
#include  
main(argc,argv)  
int argc;  
char *argv[];  
{  
int i,ret_val,ret_code;  
if (argc >= 1)  
signal(SIGCLD,SIG_IGN); /*«Ұрпақтың қайтыс болуы» деген  
сигналды қарамау */  
for (i = 0; i < 15; i++) 
if (fork() == 0)  
{  
/* үрдіс-ұрпақ */  
printf("үрдіс-ұрпақ %x\n",getpid());  
exit(i);  
}  
ret_val = wait(&ret_code);  
printf("wait ret_val %x ret_code %x\n",ret_val,ret_code);  
}  
2-программа. «Ұрпақтың қайтыс болуы» "деген сигналдың пайда болу 
#define MAX_ARGS 16  
#define MAX_LENGTH 256  
#include  
#include  
#include  
#include  
int run_p (char* const args [])  
{  
pid_t npid = fork ();  
if (npid > 0) { return npid; } 
else if (npid == 0) {  
execvp (args[0], args);  
return -1;  
} else { abort (); }  
}  
int main (void)  
{  
char str [MAX_LENGTH];  
char* buf[MAX_ARGS];  
int i, j, status;  
for (i = 0; i < MAX_ARGS; i++) 
printf ("mysh# ");  
while (fgets (str, MAX_LENGTH, stdin))  
{  
str[strlen(str)-1] = '\0';  
char* p = (char*) malloc (MAX_LENGTH);  
p = strtok (str, " ");  
if (!strcmp (p, "exit")) { exit (0); } 
for (i = 0; i < MAX_ARGS; i++) 
{ buf[i] = (char*) malloc (MAX_LENGTH); }  
for (i = 0; p != NULL; i++) 
strcpy (buf[i], p);  
p = strtok (NULL, " ");  
}  
buf[i] = NULL;  
status = run_p (buf);  
if (status < 0)  
{ fprintf (stderr, "mysh: %s: command not found\n", 
exit (1); }  
wait (&status);  
free (p);  
for (i = 0; i < MAX_ARGS; i++) 
printf ("mysh# ");  
};  
exit (0);  
}  
ҚОРЫТЫНДЫ  
Linux ұсынатын жабдықтардың әр түрлілігін ескере отырып, ол 
Linux-ті оқып, үйренуге қиындаққа түседі, сондықтан онымен жұмыс 
Linux бір уақытта бірнеше қолданушының жұмысын қамтамасыз 
Linux қазіргі уақытта қорытқы end-user желісі ретінде қолданылмайды, 
Linux-ті оқып, үйренуге қиындаққа түседі, сондықтан онымен жұмыс 
Linux серверде қондырылғандықтан, бұл – сервермен берілетін сапалық 
Linux ресурстарды қажет етпейді және де ескі i386 
Терең оқылған Linux әрқашан да адамның білімін жоғары 
Сонымен, Linux – бұл эксплуатация кезінде өте жеңіл 
Linux – Unix-тің жемісі.  
Linux – ең мықты операциялық жүйелердің бірі!  
Қолданылған әдебиеттер тізімі:  
1. Арман Данеш “Linux Red Hat 7.1”. Полное 
2. С. Ивановский “Операционная система Linux”. Позновательная книга 
3. Р. Петерсен “Linux” 2000. Руководство по операционной 
4. К. Петцке “Linux от понимания к применению”. 
5. Ч. Рассел “Unix и Linux”: книга переводов. 
6. У.Девис. “Операционные системы”. Москва, “Мир”,1980ж.  
7. Гардеев А.В., Молчанов А.Ю. “Системное программное обеспечение”. 
8. Э. Немет, Г. Снайдер - «Руководство системного 
Киев 2000.  
9. Д. Бэкон, Т. Харрис - «Операционные системы», 
- 20 -