Судың негізгі көрсеткіштері туралы жалпы түсініктерді тұжырымдаңдар

Магний иондарын анықтау

Магний иондарын трилон Б-мен  эриохром қара (немесе хромоген қара немесе ЕТ-00, немесе хром қою-көк) индикаторы қатысында, Са2+ иондарын трилон Б-мен мурексид индикаторы қатысында титрлейді. Магний иондарын титрлеу үшін мурексид қосқанда пайда болған ерітінді түсі бұзылуы керек.

Анықтау барысы. Са2+ ирндарын анықтағаннан кейін ерітіндіні конго қағазы көкшіл күлгін болғанша тұз қышқылымен (1:1) бейтараптайды да, 10 – 15 минуттан соң, ерітінді түссіз болғанда 10 мл буфер ерітіндісін, 4 тамшы   эриохром қара қосып, қызыл түстен күлгін түс арқылы көк түске ауысқанша (40 – 500С қыздырғанда түсін анық көруге болады) концентрациясы С(1/Z х)=0,05  трилон Б ерітіндісімен титрлейді.

   Х = ,

мұндағы:  Х–магний иондарының мөлшері, ммоль/л                                                                   эквивалент; N – трилон Б концентрациясы;  н –титрлеуге кеткен трилон Б көлемі, мл; V – талдауға алынған су көлемі, мл. Магний иондарының мөлшерін мг/л есептеу үшін алынған шаманы 12,16-ға көбейтеді, 12,16 – Мg2+ ионының эквиваленті.

Жалпы кермектікті анықтау

Жалпы кермектікті анықтау әдісі Са2+ және Мg2+ иондарымен Трилон Б-ның берік ішкі кешендер түзуіне негізделген.

Анықтау барысы. 250 мл конус тәрізді құтыға зерттелетін судың қажетті мөлшерін (Са2+ және Мg2+ иондарының қосынды мөлшері 0,5 эквиваленттің ммоль/л аспайтындай) құйып алып, қажет болған жағдайда 50 мл-ге дейін дистилденген сумен сұйылтады да, 10 мл буфер ерітіндісін, 4 тамшы қою-көк қышқылдық хром индикаторын қосып, көгілдір түске ауысқанша жақсылап араластыра отырып, трилоном Б-мен титрлейді.

   Х = , мұндағы: Х – жалпы кермектік, моль/л экв.; N –трилон Б ерітіндісінің концентрациясы; V1 – титрлеуге кеткен трилон Б көлемі, мл; V2 – талдауға алынған су көлемі, мл.

25. Табиғи сулардың құрамын өрнектеудің графиктік тәсілі

Табиғи сулардың химиялық құрамы күрделі. Олардың құрамында негізінен келесі катиондар Na+ (K+), Mg2+, Ca2+ және аниондар HCO3-, SO42-, Cl- болады. Осындай құрамды суларды бейнелеу үшін көп қырлы фигуралар қолданылады.

Табиғи суларды бейнелеудің ең ыңғайлы диаграммасын О.Д. Кашкаровпен жасалды. Бұл үшін ол 2NaCl+MgSO4↔ Na2SO4 + MgCl2 жүйесінің квадратына үш компонентті Na2CO3- Na2SO4-NaCl және CaCl2-MgCl2-2NaCl жүйелерінің үшбұрыштарын біріктіреді де, «өзендік» жалпылаушы бір жүйе алады. Кейінірек бұл диаграмманы оңай атау үшін табиғи сулардың диаграммасы дейді.  Жоғарыда көрсетілгендей судың негізгі типтері: карбонатты, сульфатты, хлоридті.

Суларды бейнелеу үшін әртүрлі бүйірлі АОВ үшбұрышын қарастырамыз. Үшбұрыш төбелерінде: А - 100%  HCO3- + CO3-2 натриймен байланысқан эквиваленттерін қоямыз; В - 100% SO42- натриймен байланысқан түрін орналастырамыз; О - 100%  натриймен байланысқан Cl- қоямыз. Эквивалентті форманың индекстерін су анализінің нәтижесімен анықтаймыз:

CO3-2    HCO3- SO42-    Cl-     Ca2+    Mg2+     Na+ (K+)

                                 

 

В төбесінде О натриймен байланысқан 100% эквивалентті Cl- болады, N  төбесінде – 100 % эквивалентті магниймен байланысқан Cl- болады, Р төбесіне кальциймен байланысқан 100 % эквивалентті Cl- болады.

Индекстерді есептеу:

Карбонатты тип үшін:

1. ( – (+ =
2. + =

Тексеру: а +в +с=100

Алынған а мәнін OА  түзуі бойына, в мәнін OВ түзуі бойына орналастырамыз. Фигуративті нүкте осы екі түзудің қиылысында болады.

Хлоридті тип – бұл типті бейнелеу үшін ОРN үшбұрышы қолданылады:

1. - ( +  +   ) =  қалғаны     
2. қалғаны  ++=

Тексеру:  f+q+h = 100.

Алынған f мәнін ON  түзуі бойына, q мәнін OP түзуі бойына орналастырамыз. Фигуративті нүкте осы екі түзудің қиылысында болады.

Сульфатты тип: бұл типте ОBMN төртбұрышын аламыз. Мұнда,  O нүктесінде  100% эквавалентті Cl-  анионы Na+ катионымен байланысқан, B нүктесінде   100% эквавалентті  SO42- анионы Na+ катионымен байланысқан,   M нүктесінде  100%  эквавалентті SO42- анионы Mg+2  катионымен байланысқан, N  нүктесінде 100% эквивалентті   Cl- анионы Mg+2 катионымен байланысқан.

Мұнда екі тип қарастырылады:   және

 

1.  )  
2. + =
5.         

Тексеру: d + m =100%   n + e = 100%

 Алынған m мәнін MN  түзуі бойына, d мәнін OB түзуі бойына орналастырамыз. Фигуративті нүкте осы екі түзудің қиылысында болады.

Осылайша, алынған барлық мәндер бойынша қай аралыта фигуративті нүктелер орналасса, сол бойынша қорытындылар жасаймыз.

26. Карбонатты тип суларын график түрінде өрнектеу және олардың индекстерін есептеу

Табиғи сулардың химиялық құрамы күрделі. Олардың құрамында негізінен келесі катиондар Na+ (K+), Mg2+, Ca2+ және аниондар HCO3-, SO42-, Cl- болады. Осындай құрамды суларды бейнелеу үшін көп қырлы фигуралар қолданылады.

Табиғи суларды бейнелеудің ең ыңғайлы диаграммасын О.Д. Кашкаровпен жасалды. Бұл үшін ол 2NaCl+MgSO4↔ Na2SO4 + MgCl2 жүйесінің квадратына үш компонентті Na2CO3- Na2SO4-NaCl және CaCl2-MgCl2-2NaCl жүйелерінің үшбұрыштарын біріктіреді де, «өзендік» жалпылаушы бір жүйе алады. Кейінірек бұл диаграмманы оңай атау үшін табиғи сулардың диаграммасы дейді.  Жоғарыда көрсетілгендей судың негізгі типтері: карбонатты, сульфатты, хлоридті.

Суларды бейнелеу үшін әртүрлі бүйірлі АОВ үшбұрышын қарастырамыз. Үшбұрыш төбелерінде: А - 100%  HCO3- + CO3-2 натриймен байланысқан эквиваленттерін қоямыз; В - 100%  SO42- натриймен байланысқан түрін орналастырамыз; О - 100%  натриймен байланысқан Cl- қоямыз. Эквивалентті форманың индекстерін су анализінің нәтижесімен анықтаймыз:

CO3-2    HCO3- SO42-    Cl-     Ca2+    Mg2+     Na+ (K+)

                                    

В төбесінде О натриймен байланысқан 100% эквивалентті Cl- болады, N  төбесінде – 100 % эквивалентті магниймен байланысқан Cl- болады, Р төбесіне кальциймен байланысқан 100 % эквивалентті Cl- болады.

Индекстерді есептеу:

Карбонатты тип үшін:

1. ( – (+ =
2. + =

Тексеру: а +в +с=100

Алынған а мәнін OА  түзуі бойына, в мәнін OВ түзуі бойына орналастырамыз. Фигуративті нүкте осы екі түзудің қиылысында болады.

Осылайша, алынған барлық мәндер бойынша қай аралыта фигуративті нүктелер орналасса, сол бойынша қорытындылар жасаймыз.

27. Сульфатты типтегі сулардың құрамын график түрінде өрнектеу және олардың индекстерін есептеу

Табиғи сулардың химиялық құрамы күрделі. Олардың құрамында негізінен келесі катиондар Na+ (K+), Mg2+, Ca2+ және аниондар HCO3-, SO42-, Cl- болады. Осындай құрамды суларды бейнелеу үшін көп қырлы фигуралар қолданылады.

Табиғи суларды бейнелеудің ең ыңғайлы диаграммасын О.Д. Кашкаровпен жасалды. Бұл үшін ол 2NaCl+MgSO4↔ Na2SO4 + MgCl2 жүйесінің квадратына үш компонентті Na2CO3- Na2SO4-NaCl және CaCl2-MgCl2-2NaCl жүйелерінің үшбұрыштарын біріктіреді де, «өзендік» жалпылаушы бір жүйе алады. Кейінірек бұл диаграмманы оңай атау үшін табиғи сулардың диаграммасы дейді.  Жоғарыда көрсетілгендей судың негізгі типтері: карбонатты, сульфатты, хлоридті.

Суларды бейнелеу үшін әртүрлі бүйірлі АОВ үшбұрышын қарастырамыз. Эквивалентті форманың индекстерін су анализінің нәтижесімен анықтаймыз:

CO3-2    HCO3- SO42-    Cl-     Ca2+    Mg2+     Na+ (K+)

                                    

В төбесінде О натриймен байланысқан 100% эквивалентті Cl- болады, N  төбесінде – 100 % эквивалентті магниймен байланысқан Cl- болады, Р төбесіне кальциймен байланысқан 100 % эквивалентті Cl- болады.

Индекстерді есептеу:

Сульфатты тип: бұл типте ОBMN төртбұрышын аламыз. Мұнда,  O нүктесінде  100% эквавалентті Cl-  анионы Na+ катионымен байланысқан, B нүктесінде   100% эквавалентті  SO42- анионы Na+ катионымен байланысқан,   M нүктесінде  100%  эквавалентті SO42- анионы Mg+2  катионымен байланысқан, N  нүктесінде 100% эквивалентті   Cl- анионы Mg+2 катионымен байланысқан.

Мұнда екі тип қарастырылады:   және

 

 )  

+ =

 

 

        

Тексеру: d + m =100%   n + e = 100%

 Алынған m мәнін MN  түзуі бойына, d мәнін OB түзуі бойына орналастырамыз. Фигуративті нүкте осы екі түзудің қиылысында болады.

Осылайша, алынған барлық мәндер бойынша қай аралыта фигуративті нүктелер орналасса, сол бойынша қорытындылар жасаймыз.

 

28. Хлоридті типтегі сулардың құрамын график түрінде өрнектеу және олардың индекстерін есептеу

Табиғи сулардың химиялық құрамы күрделі. Олардың құрамында негізінен келесі катиондар Na+ (K+), Mg2+, Ca2+ және аниондар HCO3-, SO42-, Cl- болады. Осындай құрамды суларды бейнелеу үшін көп қырлы фигуралар қолданылады.

Табиғи суларды бейнелеудің ең ыңғайлы диаграммасын О.Д. Кашкаровпен жасалды. Бұл үшін ол 2NaCl+MgSO4↔ Na2SO4 + MgCl2 жүйесінің квадратына үш компонентті Na2CO3- Na2SO4-NaCl және CaCl2-MgCl2-2NaCl жүйелерінің үшбұрыштарын біріктіреді де, «өзендік» жалпылаушы бір жүйе алады. Кейінірек бұл диаграмманы оңай атау үшін табиғи сулардың диаграммасы дейді.  Жоғарыда көрсетілгендей судың негізгі типтері: карбонатты, сульфатты, хлоридті.

Суларды бейнелеу үшін әртүрлі бүйірлі АОВ үшбұрышын қарастырамыз. Үшбұрыш төбелерінде: А - 100%  HCO3- + CO3-2 натриймен байланысқан эквиваленттерін қоямыз; В - 100%  SO42- натриймен байланысқан түрін орналастырамыз; О - 100%  натриймен байланысқан Cl- қоямыз. Эквивалентті форманың индекстерін су анализінің нәтижесімен анықтаймыз:

CO3-2    HCO3- SO42-    Cl-     Ca2+    Mg2+     Na+ (K+)

                                    

В төбесінде О натриймен байланысқан 100% эквивалентті Cl- болады, N  төбесінде – 100 % эквивалентті магниймен байланысқан Cl- болады, Р төбесіне кальциймен байланысқан 100 % эквивалентті Cl- болады.

Индекстерді есептеу:

 

Хлоридті тип – бұл типті бейнелеу үшін ОРN үшбұрышы қолданылады:

1. - ( +  +   ) =  қалғаны     
2. қалғаны  ++=

Тексеру:  f+q+h = 100.

Алынған f мәнін ON  түзуі бойына, q мәнін OP түзуі бойына орналастырамыз. Фигуративті нүкте осы екі түзудің қиылысында болады.

Осылайша, алынған барлық мәндер бойынша қай аралыта фигуративті нүктелер орналасса, сол бойынша қорытындылар жасаймыз.

 

 

 

29. Табиғи сулардың және суларда тұз түзілу процестерінің физико-химиялық сипаттамалары

Табиғи су - құрамында еріген заттардың мөлшері, концентрациясы, табиғаты бойынша, сонымен қатар фазалық күйі бойынша да, құрамы күрделі ерітінділер болып табылады.

Табиғи сулар бір-бірімен өте тығыз байланыста және олар өзара бірігіп үлкен бір жүйе құрайды, алайда, құрамындағы еріген заттардың концентрациясы бойынша және химиялық құрамы бойынша олар үлкен айырмашылық жасайды. Сондықтан да, табиғи суларды келесі түрлерге жіктеген ыңғайлы болады:

1. Атмосфералық жауын-шашын
2. Жер асты сулары
3. Өзен, көл, теңіз, мұхит сулары
4. Су қойма сулары

Барлық табиғи сулар типтері бірігіп, біздің планетамыздың гидросферасын құрайды. Енді, осы табиғи сулардың немесе гидросфераның түзілуіне тоқталайық.