Тасымалдау шарты

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

 

 

 

«Құқық» кафедрасы

 

 

 

РЕФЕРАТ

Тақырыбы: Тасымалдау шарты

 

 

Орындаған: Әбіқұлова  А.Е.

Тексерген: Қалшабаева М.Ж.

 

 

 

 

 

 

 

Алматы 2013

 

 

Ж О С П  А Р

 

1. Кіріспе  бөлім

1.1. Тасымалдау шартының түсінігі...................................................................1-2

2. Негізгі бөлім

2.1. Тасымалдау шартының мазмұны.................................................................3-5

2.2. Тасымалдау шартының түрлері.................................................................6-11

  а) темір жолмен тасымалдау.

ә) жүкті ішкі су жолдарымен тасымалдау.

б) теңіз жолымен тасымалдау.

в) әуе жолмен тасымалдау.

г) автомобиль жолдарымен тасымалдау.

3.Қорытынды  бөлім

3.1.Қорытынды......................................................................................................12

3.2.Пайдаланылған әдебиеттер............................................................................13

 

 

 

 

 

 

 

 

Тасымалдау шартының түсінігі.

 

  Тасымалдау шартының негізінде жүктерді, жолаушыларды және теңдеме жүкті тасу жүргізіледі. Тасымалдаудың жалпы талаптары көлік туралы заң актілерімен, өзге де заң актілерімен және оларға сәйкес шығарылған ережелер мен белгіленеді. Жүктерді, жолаушыларды және теңдеме жүкті көліктің жекелеген түрлерімен тасымалдау талаптары, Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексімен және көлік туралы заң актілерімен, оларға сәйкес шығарылған ережелерде өзгеше көзделмесе тараптардың келісімімен тасымалдау шарты жүзеге асырылады.

Жүктерді тасымалдау шарты бойынша бір тарап, яғни тасымалдаушы, басқа тараптың яғни жүк жөнелтушінің сеніп тапсырған жүгін белгіленген мекенге жеткізуге және жүкті алуға уәкілетті адамға оны беруге міндеттенеді, ал жүк жөнелтуші жүкті тасымалдағаны үшін шартқа немесе белгіленген тарифке сәйкес жүк тасымалдаушыға ақы төлеуге міндеттенеді.

Жүк тасымалдау шарты көлікті құжатын, коносаментті, тауар көлік құжатын немесе жүк тасымалдаудың көлік туралы заң актілерінде көзделген өзге құжатын толтыру арқылы рәсімделеді.

Тасымалдау  шарты бойынша жолаушыны баратын  мекеніне, жолаушы 

теңдеме жүкті  тапсырған жағдайда оны апаратын мекенге жеткізуді сол теңдеме жүкті алуға құқық берілген адамға тапсыруға міндеттенеді. Ол үшін белгіленген ақы төлеу жөнелтушіге міндеттеленеді. Жолаушымен теңдеме жүкті тасымалдау шарты тиісінше жол жүру билеті мен  және теңдеме жүк түбіртегімен рәсімделіп отырады.  

      Көліктің негізгі міндеті   – тасымалдау шарты негізінде халық шаруашылығы мен халықтың тұтыну қажеттілігін дер кезінде, сапалы және толық қанағаттандыру, оның жұмысының экономикалық тиімділігін арттыру, сондай-ақ өнеркәсіп мен ауыл шаруашылығы арасындағы байланысты қамтамасыз ету.Көлік Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерліктің дамуына ықпал жасайды. Жүктер мен жолаушыларды тасымалдау шарттарының қызметтік рөлі бұл маңызды міндеттерді тікелей өмірге енгізумен тұжырымдалады. Көлік экономикалық іс-әрекеттің ерекше тәртібін сақтап отырып, ерекше сала есебінде қалыптасады. Көліктің атқаратын қызметі адамдар мен жүктерді тасуға арналады. Тасымалдау  қатынасында екі субъект қатысады: көлік беретін ұйым (көлік иесі) және көлік жалдаушы. Құқықтық  нормалар арқылы реттелген қатынас құқықтық-міндеттеме формасына ие болады. Кейде  міндеттеме болып есептелмейтін көліктік қатынас, тасымалдау түрлеріде болады.  Мысалы, технологиялық, яғни өз көлігімен жүк тасу (қоймадан  цехқа дейін, немесе цехтан дайын өнімді қоймаға тасу т.б.) тасымалдау міндеттемесіне жатпайды. Екіншіден, тасымалдау тәсілін ескеру керек, яғни (платформа, кеме палубасында, вагон, каюта ішінде т.б.). Үшіншіден, тасымалдаудың негізгі түрін жүзеге асыратын жүк тасушылар, олардың негізгі міндеті қызмет көрсету.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Тасымалдау  шартының мазмұны.

 

Тасымалдаушы  ұйымның негізгі міндеті –  жүктер мен жолаушыларды

белгіленген пунктке  тұтастай және сақтаулы күйінде белгіленген мерзімде  жеткізу. Жасалған  шарт бойынша жүкті жіберуші немесе жолаушы көліктің тасымалдау қызметін өтеуге міндетті. Жүктер  мен жолаушыларды жеткізу мензімдері көліктің әр түрінің алдында тұратын көлік ережелерінің және кодекстерінің, арнаулы міндеттерінің дамыту үшін ережелер белгіленген. Жүйелі түрде тасымалдауды жүзеге асыру қажет болған кезде  тасымалдаушы мен жүк жөнелтуші тасымалдауларды үйымдастыру туралы шарттар жасаса алады. Бұл шарт бойынша белгіленген мерзімде жүкті қабылдауға, ал жүк жөнелтүші келісілген көлемде тасымалдауға жүк беріп туруға міндеттеленеді. «Тасымалдауды ұйымдастыру туралы шартта тасымалдау көлемдері, мерзімдері, сапасы және көлік құралдарын беру мен

тасымалдауға  жүктерді берудің басқа да жағдайлары, сондай-ақ тасымалдауды ұйымдастырудың заң актілерінде көзделмеген өзге де жағдайлары белгіленеді». Сонымен, тасымалдаушы  – ақыға немесе жалданып жолаушыларды, теңдеме жүкті, жүктерді және почтаны тасымалдау жөнінде қызмет көрсететін әрі осыған белгіленген тәртіпте берілген тиісті рұқсаты немесе лицензиясы бар, меншік құқығымен немесе өзгедей заңды негізде көлік құралдарын иеленуші заңды тұлға немесе жеке тұлға болып табылады. Тасымалдауды ұйымдастыру мен жүзеге асыру және оны басқа тұрғыдан да қамтамасыз етумен байланысты шарттық міндеттемелер Қазақстан Республикасының, сондай-ақ басқа да мемлекеттердің шартты құқығының жеке бір саласын құрайды.

        Көлік-бұл жоғары дәрежелі техногендікпен,техникалық жабдықталумен, қоғам мен мемлекеттің тіршілік әрекетін қамтамасыз ету үшін стратегиялық маңызбен сипатталатын салалардың бірі. Сол себепті тасымалдау қатынастары дәстүрлі түрде көлік құқығы аясында қарастырылады және ол техникалық сипаттағы  нормалардың көптігімен сипатталады.

         Тасымалдаудың  шарттық  міндеттемелері  көлік  түсінігінің  өзін анықтайтын, оның қызметінің стандарттары мен ұйымдастырушылық алғы шарттарын белгілейтін нормалар арқылы қарастырылады.

       Қазіргі уақытта көлікті мемлекеттік басқару төмендегі міндеттерді шешуге бағытталған:

        -көлік аясындағы Қазақстан Республикасының мүдделерін қорғауға;

        -көлік аясындағы мемлекетаралық  және халықаралық ынтымақтастықты 

жүзеге асыруға;

        -меншік нысанына қарамастан көліктің барлық түрлерінің құқықтық және нормативті мәртебесін анықтайтын заңдық және өзге де актілердің,стандарттардың, нормалардың жобаларын жасауға;

       -көліктің барлық түрлерін дамытудың  тұжырымдамалары мен мемлекеттік бағдарламаларын  жасауға, инвестициялық, ғылыми-техникалық  және әлеуметтік саясатты қалыптастыру мен жургізуге, сондай-ақ кадрларды оқыту мен дайындауға;

      -көлік қызметтерін тұтынушылардың  құқықтарының сақталуын бақылауға;

      -болжамдарды жасауға және тасымалдауға деген республика мен тұрғындардың мемлекеттік мұқтажарының қажеттіліктерін уақытында сапалы түрде қамтамасыз етуге;

      -Қазақстан Республикасы көлік  кешені қызметінің жұмысын үйлестіру мен мемлекеттік реттеу функциясын жүзеге асыруға.

       Мемлекет, осыған сүйене отырып, тасымалдау шарттарын бекіту үшін ұйымдастырушылық алғы шарттар мен көлік инфрақұрылымын құратын болады және басқа шараларды да жүзеге асырады. Халыққа көліктік қызмет көрсету бойынша вокзалдар, порттар, кемежайлар, аэропорттар, жаяу жүріс көпірлері мен тоннелдер, жолаушылар платформалары мен өзге де объектілер құрылысын жүргізу оны жеке кәсіпкерлер тарапынан қаржыландырумен қатар республикалық жене жергілікті бюджет есебінен жүзеге асырылады. Мұндай қызмет тасымалдауды жүзеге асыру үшін айтарлықтай қосымша маңызға ие болады.

      Мемлекеттің әртүрлі аймақтарына,  елді мекендердің ішінде,мемлекет аумағынан тыс жерлерге жүктер мен адамдарды үздіксіз жеткізуді қамтамасыз ету болып табылатын көліктің қызмет етуінің тікелей мақсаттарына тасымалдау шартының көмегімен жетуге болады,оның өз кезегінде тасымалдау процесін қамтамасыз ететін өзімен тығыз байланысты бірқатар түрлері бар. Осыған байланысты шарт тасымалдау қатынастарының пайда болуы мен жүзеге асуын,олардың қатысушыларының тиісті тәртібін және т.б. қамтамасыз ететін құқықтық құралдардың бірі болып табылады.      

  Әрекет етуші заңнамамен көлік шарттарының төмендегідей түрлері белгіленген:

        - жүкті тасымалдау шарты;

         - жолаушыны тасымалдау шарты;

         -кеме жалдау шарты;       

         -тасымалдауды ұйымдастыру туралы шарттар; 

         -көлік ұйымдары арасындағы шарттар;

         -жалпы пайдаланыстағы көлікпен  тасымалдау шарты;

         -көлік экспедициясы шарты.

Сонымен қатар, аталған шарттардың кейбіреулері тасымалдау қандай көлікпен жүзеге асырылатынына қарай түрленетінін ескерсек, онда көлік шарттарының құрылымы өте үлкен болып көрінеді.

  Жүктерді, жолаушы мен теңдеме жүкті тасымалдау шартының негізінде жүзеге асырылады. Тасымалдау шарты бойынша тасымалдаушы жүкті немесе жолаушыны белгіленген мекенге жеткізуге міндеттенеді, ал жүк жөнелтуші немесе шартта көрсетілген басқа да тұлға жолаушы көрсетілген көлік қызметі үшін ақы төлеуге міндеттенеді.

Тасымалдау  шартына тән ерекше белгілер жүктерді тасымалдау

шартында неғұрлым айқын көрінеді. Кейбір жағдайларда тасымалдауға мүдделі жүк жөнелтуші мәлімдеме жасайды. Темір жолдар мен жүк жөнелтушілер жүктерді тасымалдауға қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді шарттар бекіте алады.

         Тасымалдау шарты-екі жақты және  ақылы шарт, оның бұл сипаттамалары оның элементтерін, соның ішінде ерекше тұрғын жүктерді тасымалдау шартының мазмұнын, одан әрі қарастыру кезінде көрінетін болады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Тасымалдау  шартының түрлері

 

  Объективті сипаттағы себептер бойынша бөлінуі қажет болатын,көліктің бірнеше түрі бар, олардың ерекшеліктері мен қолданылу аясы пайдалану ерекшеліктеріне себеп болады және олардың кайсыбірімен

тасымалдауға  бекітілетін шарттардың мазмұнына  елеулі түрде ықпал етеді.

  Қазақстан Республикасының көлігі-бұл оның аумағында тіркелген теміржол, автомобиль, теңіз, ішкі су, әуе, қалалық электрлік көлік. Оның бір түріне магистральды құбыр көлігі де жатқызылады.Көліктің аталған түрлері Қазақстан Республикасының көлік жүйесін  құрайды.

         Қазақстан Республикасындағы көлік туралы заңымен Қазақстан Республикасының  «Темір жол туралы»  заңы, Азаматтық авиацияны мемлекеттік реттеу туралы  заңы министрлер кеңесінде бекітілген маңызды болып табылады.

 

         а) темір жолмен тасымалдау.

  Табиғи монополия ретінде бұрыннан қалыптасқан көлік түрі – темір жол мемлекеттік меншіктің негізгі түрі болып есептеледі. Оны басқару атқару органдары арқылы орталық тәртіпке сәйкес, нарықтық принциптерді сақтай отырып шешіледі. Ол  жүкті темір жолмен тасудың өзіне тән ерекшеліктерін ескере отырып жүзеге асырылады. Жасалған шарт-накладной тасымалдаудағы негізгі құжат болып есептеледі. Ол жүкпен бірге бүкіл жол бойына қатар жүріп жүкті қабылдап алушыға беріледі. Накладнойдың  заңды күші мынада: яғни,

а) ол шарттың  міндетті түрде жазбаша жасалуы.

б) шарттың жасалғандығын  дәлелдеп, оның мазмұнын жүзеге асырады.

в) тасымалдау шарты дәл  орындалмаған жағдайда көлік жолдаушының көлік беруші ұйымға талап қоюына мүмкіндік (лимитирует) береді. Накладнойды жүк жіберуші толтырады, дұрыс болмаса, ондағы дүниенің тізімге сәйкес болуына жауапкершілікте белгіленген. Ал, темір жол берілген мағлұматтың дұрыстап тексеруге құқық берілген.Шарт  жасалған уақыт мерзім жүк пен накладнойды бірге тапсырған кезден басталады. Тасымалдаушы накладнойға арнайы белгі соғып, куәлікті жүкті жіберушіге береді. Осылайша жүкті жіберуші тасымалдау шартының жасалғанына көзі жетеді. Қажет бола қалған жағдайда темір жолға жүктің жоғалып кетуіне байланысты талап қоюға құқы бар. Жүктерді,  жолаушыларды  теңдеме  жүктерді  тасымалдауларға байланысты қызметтерге көлік қызметімен айналысатын шаруашылық жүргізуші субъектілері қызметін қамтамасыз ететін ерікті (шарттық) тарифтер Қазақстан Республикасындағы Көлік туралы заңның 9-бабының 4-бөлігінде көзделгеннен басқа реттерде белгіленеді.Көлік қызметінің жеке түрлері бойынша мемлекеттің әлеуметтік саясатын жүргізу құралы немесе көлік саласындағы монополистік қызметті жою құралы ретінде Қазақстан Республикасы Министрлер кабинеті анықтайтын тәртіпте реттеліп отыратын (мемлекет шегінде біріңғай) тарифтер белгіленуі мүмкін.

  Жүкті тасымалдау тарифы мемлекеттік бюджет, тарифтік баға және саясатты заңға сәйкес жүзеге асырады  – темір жолдағы қосымша қызмет көрсетуге келісім шарт бойынша төленеді. Темір жолға жүк тасу үшін төленетін төлемдер жүк жіберушінің есебінен төленеді. Ондай  міндетті орындамағаны үшін темір жол басқармасы белгілеген  айыпты төлеп, ал жіберілетін жүк төлем өтелгенге дейін жіберілмей ұсталынады. Темір жол мұндай жағдайда жүк жіберушінің өткен реттегі төлемі өтелгенге дейін жауапкершіліктен босатылады. Жүкті уақытынан артық сақтағаны үшін үстеме ақы төленеді. Түпкілікті  есептесуді жүк тасушы жүкті алушымен есеп айырысады. Темір жол жүкті белгіленген пункте уақытында жеткізуге тиіс ол жол қашықтығы, жүктің түрі, тасымалдау жалдамдығы т.б. жағдайларға байланысты болып келеді. Тасымалдауда  темір жолдың жүк таситын, теңдеме жүкті таситын вагон түріне де байланысты болады. Жүкті жеткізу уақыты жүкті тасуға алған уақытынан бастап есептеледі және уақытында жеткізілді деп есептеу үшін вагон (контейнер) жүкті түсіріп алушымен келіскен уақытқа сәйкес жеткізілген болса.Егер жіберілген жүкті қабылдап алушы болмаса, жүкті жіберушімен жасалған келісімге байланысты әрекет жасалады, яғни жүкті сатып, түскен суммадан шыққан шығынды алып тастап, қалған сомманы жүкті алушыға аударады.