Кен орынның геологиялық құрлымының сипаттамасы

Айдауға қолданылатын су сапасына қойылатын  талаптар

Теңіз кен орнының өнімді қабаттарына су айдау мына екі су қамсыз-дандыру көздерінен жүргізілмек:

альбсеноман кешенінің артезиан сулары;

теңіз сулары.

Теңіз кен орнының технологиялық  мұқтажының (су айдау жүйесі) су-мен  қамсыздандыру көзі ретінде Еділ өзенінің (Қазақстан Республикасының территориясына қарайтын бөлігі) атырауын қолдану Қазақстан Республика-сының экологиялық заңдарына сәйкес жол берілмейді, сондықтан бұл вариантты жұмыста қарастырмаймыз.

Су айдаудағы жұмыс агентіне қойылатын негізгі техникалық талаптар болып табылады:

айдау ұңғыларының тұрақты сіңірімділігін сақтау;

бейорганикалық тұздардың шөгу себебінен су айдау жүйесінің  су енгізу және жабдықтарын қолдану  кезіндегі қиындықтардың алдын  алу;

су айдау жүйесінің және ұңғы жабдығының су енгізудің коррозия-лық тозуын ескерту;

айдау ұңғыларының түп аймағындағы  бактериальды тіршілікті ескерту.

Қабаттық қысымды ұстауда қолданылатын ілеспе газ сапасына

қойылатын талаптар

Ілеспе мұнай газын айдауды  жүзеге асыру ЖШС «Тенгизшевройл» жоспарына сәйкес екі кезеңде жүргізіледі.

Бірінші кезеңде құрамында күкіртсутексіз газ айдалады. Екінші кезеңде Екінші буынды зауытты (ЕБЗ) пайдалануға берілгеннен  кейін, Н₂S - 17-20 % күкіртті газ айдалуы жоспарлануда.

Екінші кезең Теңіз кен орнының  өнімді шөгінділері газбен әсер етуді жүзеге асырудың негізгісі болып табылады. Сондықтан жұмыс агенті – ілеспе мұнай газына қойылатын талаптар газ айдау шарты үшін екінші кезеңде қарастырылуда.

Бұл талаптар газ айдауда қабаттың коллекторлық қасиеттері парафин, шайыр  және асфальтендердің шөгуінен нашарламау тиіс.

Соңғысы келесі шарттардың орындалумен  қол жеткізіледі:

Айдалатын газдағы су мөлшері - 0,001 %;

Газдағы ылғалдың конденсациялану  температурасы:

-  максималды қыстағы -  (-10 ^оС),

-  минималды жаздағы -  (-3 ^оС);

Күкіттің жалпы мөлшері – 0,05% аз;

Вобба көрсеткіші – 41,2-54,5 МДж/м³ (МЕСТ 2667-82);

Механикалық қоспалардың мөлшері  – 0,001 ppm.

 

Айдалатын судың құрамы, физико-химиялық қасиеттері және

тұрақтылығы

Теңіз кен орнының маңындағы  ауданда өнімді қабатқа су айдауға  қолданылуы мүмкін су қамсыздандыру көздері бар, бұл: Мыңғыр, Жаңасу кен орындарындағы альбсеноман горизонтының суы және теңіз суы. Осы сулардың құрамы және физико-химиялық қасиеттері 2.5-кестеде келтірілген.

 

2.5-кесте

Альбсеноман және теңіз суларының  құрамы және физико-химиялық қасиеттері

 

Су	Ионды құрамы, г/л, мг-экв/л						Минерализация, г/л Тығыздық г/см3	рН
	Cl-	SO42-	HCO3-	Ca2+	Mg2+	Na++K+
Альбсеноман	0,603 16,99	0,715 14,90	0,189 3,10	0,02 1.00	0,012 0,99	0,786 33,00	2,85 1,001	7,5
Теңіз	5,943 167,6	3,157 65,73	0,244 4,00	0,359 17,96	0,767 63,13	3,590 156,0	14,062 1,0046	8,3

 

Мұнайбергіштікті арттыру  мақсатында қабат қысымын жүйесін  жүргізу

Қабатты қышқылмен гидрожару- бұл  қарапайым тұз қышқылын немесе басқа  қышқылды карбонатты қабатқа үлкен  қысым арқылы қабатта жарылымдарды түзу мақсатында ұңғыманы қоздыру процесі. Егер, жарылым қабырғалары бірқалыпсыз ерісе, онда бұл процесс аяқталғаннан кейін,жарылым ашық және өткізбелі болады. Қабатты қышқылмен гидрожару нәтижелері негізгі параметрлер - жару өтіп жатқан қашықтық пен қалыптасқан жарылымдардың тиімді өткізгіштігіне байланысты. Өз кезегінде бұл параметрлер қышқылдың көлемі мен концентрациясы, реакция жылдамдығы, қабат температурасы, өткізгіштік, минералдық құрылым, жыныстардың  ерігіштігі, айдау жылдамдығы, пайда болған жарыламдардың кеңдігі, қышқылдың кері ағыны, еріген жарылым қабырғаларының профилі мен жарылымдарды бітеліп жабылуына әкелетін кернеуі сияқты көптеген факторлармен анықталады. Мұнайбергіштікті арттыру тәсілдері 2.6-кестеде көрсетілген.

 

 

 

 

 

 

 

 

2.6-кесте

Мұнайбергіштікті арттыру әдістері

Суды айдау	Газды айдау
Құрылымдар
– айдау ұңғымалары; – ППД жүйесінің құбырлары; – жоғары қысымды сораптар; – ППД үшін ақаба суды тазарту  құрылғысы  (ЗВП құрамында); – таңдалған аймақтағы суды дайындау құрылғысы; – құбырөткізгіш «кен орын-аймақ »– Теңіз – Жанасу; – Жанасу су өндірмесі  (ұңғымаларды  салу) – артезианды суды айдау; – жұмыс істеп тұрған КТЛ-дағы жоғары, орта және төмен үш фазалы сепараторлар; – ұңғымалардағы сорапты-компрессорлы тізбектерін коррозияға бейім емес құбырларға ауыстыру.	– айдау ұңғымалары –«ЗВП – компрессорлы» құбыр  өткізгіші – сепараторы бар компрессорлар – жоғары қысымды құбырлар – газды дайындау құрылғысы

 

 

4.4.Нақты және берілген жоба  бойынша мұнай өндіруді реттеу.

 

І пайдалану объектісін игерудің келесі нұсқалары қарастырылған:

Игерудің 1 нұсқасы- серпімді режимде қабат қысымын қанығу қысымынан 20 – 25%-ға азайтып, қабат қысымынсыз мұнай шоғырын игеруді жалғастыру. Бұл әдісті ұңғымалардың салыстырмалы сирек торы кезінде қолдануға болады, нәтижесінде, шоғырды бұрғылауға кеткен шығынды азайтуға болады. Қабатты ұстау жүйесіне де шығын кетпейді.  

Игерудің 2 нұсқасы- І объекттің платформалық бөлігінде орналасқан айдау ұңғымаларына мұнай газын қайтаруды қарастырады. Оны жүзеге асыру платформаның орталық бөлігінде орналасқан 7 элементі бар бес нүктелі жүйеге газды тәжірибелік-өндірістік айдаудан басталады. Газды айдау 2007 жылы, компрессорлы станцияны салу аяқталған кезде басталды. Теңіз мұнай шоғырының басқа бөлігі қабат қысымын ұстаусыз, серпімді режимде  пайдаланылып, игеріледі.

Алдында айтылғандай, жалпы, кен орын бойынша игерудің 4 әдісі қарастырылған, онда І объектінің дренаждалмаған мұнай  шоғырының учаскелері талданған. Нұсқа бойынша бұрғылау жоспары 2.7-кестеде көрсетілген:

І пайдалану объектісін игерудің келесі нұсқалары қарастырылған:

Игерудің 1 нұсқасы-  серпімді режимде қабат қысымын қанығу қысымынан 20 – 25%-ға азайтып, қабат қысымынсыз мұнай шоғырын игеруді жалғастыру. Бұл әдісті ұңғымалардың салыстырмалы сирек торы кезінде қолдануға болады, нәтижесінде, шоғырды бұрғылауға кеткен шығынды азайтуға болады. Қабатты ұстау жүйесіне де шығын кетпейді.  

 

2.7-кесте

Нұсқа бойынша игерудің технологиялық  көрсеткіштері

 

 

	нұсқа			II нұсқа				III, IV нұсқа
	Бұрғыланатын ұңғымалар саны		Бұрғылау метражы мың.м	Бұрғыланатын ұңғымалар саны			Бұрғылау метражы мың.м	Бұрғыланатын  ұңғымалар саны		Бұрғылау метражы мың.м
	Барлығы	Оның ішінде		Барлығы	Оның ішінде			Барлығы	Оның ішінде
		өнд.			өнд.	айд.			өнд.
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020	5 6 7 7 9 5 5 5 5 5 6 4 5 5 9 10 10 22 23	5 6 7 7 9 5 5 5 5 5 6 4 5 5 9 10 10 22 23	22,5 27 31,5 31,5 40,5 40,5 22,5 22,5 22,5 22,5 27 18 22,5 22,5 40,5 45 45 99 103,5	5 6 8 9 11 11 9 15 13 16 10 8 10 13 13 13 13 13 13	5 6 7 7 9 8 9 12 10 11 10 8 10 13 13 13 13 13 13	1 2 3 3   3 3 5	22,5 27 36 40,5 49,5 49,5 40,5 67,5 58,5 72 45 36 45 58,5 58,5 58,5 58,5 58,5 58,5	5 6 7 7 9 12 11 12 15 12 16 26 26 26 26 26 18 18 18	5 6 7 7 9 12 11 12 15 12 16 26 26 26 26 26 18 18 18	22,5 27 31,5 31,5 40,5 54 49,5 54 67,5 54 72 117 117 117 117 117 81 81 81

 

2021 2022 2023 Бәрі

23 23 2 224

23 23 2 224

103,5 103,5 9 1008

13 2   224

13 2   205

19

58,5 9   1008

18 17 8 332

18 17 8 332

81 76,5 36 1494

 

 

Игерудің 2 нұсқасы- І объекттің платформалық бөлігінде орналасқан айдау ұңғымаларына мұнай газын қайтаруды қарастырады. Оны жүзеге асыру платформаның орталық бөлігінде орналасқан 7 элементі бар бес нүктелі жүйеге газды тәжірибелік-өндірістік айдаудан басталады. Газды айдау 2007 жылы, компрессорлы станцияны салу аяқталған кезде басталды. Теңіз мұнай шоғырының басқа бөлігі қабат қысымын ұстаусыз, серпімді режимде  пайдаланылып, игеріледі.

Шикі газды айдаудан оң нәтиже алынғаннан кейін, газды айдау процесі платформа алаңында да көп  жүргізіле бастады.

Ұңғымалар типі мен жүйесін орналастыру  туралы нақты шешім тәжірибелік-кәсіптік айдаудың нәтижесінен кейін ғана негізделеді. Нұсқалардың бірі болып  бес нүктелі жүйені енгізу, одан кейін тоғыз нүктелі жүйеге ауыстыру болып табылады. Платформалық бөлікте газды айдаудың келесі этапы 2006 – 2007 жылы жүргізілді. Игерудің 2 нұсқасын жүзеге асыру барысында өндірілетін шикі газдың кей бөлігі ғана қабатқа айдалады,  шоғырдың платформалық бөлігіндегі қабат қысымы ақырындап төмендейді, ол ІІ және ІІІ объекттен ІІІ  объектке ағатын мұнайды сақтауды қамтамасыз етеді. Мұнай шоғырының қалған бөлігі қабат қысымын ұстауынсыз игеріледі.

Игерудің 3 нұсқасы.  Тәжірибелік-өндірістік учаскеде қабатқа шикі газды айдау процесі оң нәтиже бермейтін болса, онда игерудің 3 нұсқасы енгізіледі, оның негізгі мақсаты- суды айдау арқылы қабат қысымын ұстау. Бұл есептік нұсқа І объекттің ашық қалыңдығы бойынша суды айдауды қарастырады.

Игерудің 4 нұсқасы 3 нұсқаға әбден ұқсас, бірақ, бұл нұсқаның ерекшелігі- І объекттің төменгі платформа бөлігінде және борттық аймақтың төменгі бөлігінде мұнайды сумен айдау процесі «төменнен-жоғары» қарай өтеді. Суды айдаудың бұл нұсқасын жүзеге асыру мұнай қабатын суландыруды  екі тәжірибелі учаскелерін ұйымдастырудан басталады. Бір учаскесі- платформада, ал екіншісі- шоғырдың борттық бөлігінің жарылымды аймағында құрылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ

 

Теңіз кен орны Қазақстан Республикасындағы  игеріліп жатқан ең ірі кен орын. Геологиялық жағынан Теңіз кен орны қабаттары девон жасындағы шөгінділерден тұрады.

«Техника-технологиялық» бөлімде  кен орын геологиясы, мұнайгаздылығы, ұңғы өнімін жинау және дайындау жүйесі және т.б. талданады. Теңіз кен орнын  игеру жобасы серпімді-тұйық режимі бойынша жүзеге асырылад.

Өнімді қабаттардың жату тереңдігі 4500 метр шамасында, жоғары қабат қысымы және температурасы, сондай-ақ қабат  флюидтерінде агрессивті компоненттердің  және көп мөлшерде күкірттің болуы, жоғары газға қаныққандық фонтанды тәсілмен пайдалануды және белгілі талаптарды сақтауды шарттайды. Есептеулер нәтижелері қабат энергиясының қоры және газдық фактордың үлкен шамасы ұңғыларды фонтанды тәсілмен ұзақ уақыт пайдалануды қамтамасыз етеді. Жобада көмірсутекті шикізатты дайындауға арналған барлық технологиялық қондырғылармен жабдықтарды алыстан басқару қарастырылған. Технологиялық есепте тік айырғыштың қанша көлемде газ және мұнай көлемін ажырата алатыны есептелген.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1  Анализ состояния разработки  месторождения Тенгиз. – Самара: ОАО Гипровостокнефть, 2005.

2 Гиматудинов Ш.К.,  Дунюшкин  И.И.  Разработка и эксплуатация  нефтяных,   газовых и  газоконденсатных  месторождений. – Москва: Недра,  1988.

3  Джиембаева Қ.І., Насибуллин  Б.М. Мұнай кен орындарында  ұңғы өнімдерін жинау және дайындау. ЖОО-на арналған оқулық. – Алматы: 2005.  -288 бет.

4 Желтов Ю.П. Разработка нефтяных  месторождений. – Москва: Недра,  1986.

5 Лутошкин  Г.С. Сбор и подготовка нефти, газа и воды к транспорту. – Москва: Недра,  1990.

6 Нурбекова К.С. Газ және газдыконденсатты кен орындарын игеру мен пайдалану. – Алматы: 2003.

7  Годовой отчет отдела по исследованию проблем добычи и бурения нефтегазоконденсатного месторождения Тенгиз за 2006 год.

8 В.И.Щуров «Технология и техника добичи нефти», -М.: Недра, 1983г.

9 Годовой отчет НИИ ОАО «СНПС – АТенгиз » за 2006год.

10Годовой отчет отдела по исследованию проблем добычи и бурения нефтегазоконденсатного месторождения Тенгиз за 2006 год.

11М. Иванова, И.П. Чоловский, Ю.И.Брагин, «Нефтегазопромысловая геология», -М.: Недра, 2000г.

12 Х.А.Калабаев «Методические указания к выполнению  организационно-экономической части проектов для студентов специальности 0907 «разработка и эксплуатация нефтяных и газовых месторождений» А-А 1992г.