Кен орынның геологиялық құрлымының сипаттамасы

   

      Пайдаланған ақпарат: Есептеме «Әктас жер қойнауын бағалау»

    Бақылау өлшемдерінің қорытынды жұмыстарынан кейін максималды- қызыл шығарындылар барлық ингредиенттер бойынша бекітілген нормадан аспайды. Шығарындылардың барлық заттардың нақты қуаттылығы нормадан төмен.  Кәсіпорын барлық табиғатты қорғау шараларын орындайды, табиғатты пайдалану нормасын жақсы қадағалайды.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3 ШЫҒЫН ТӘСІЛМЕН БАҒАЛАУ

Таза  активтер құнының әдісі

     Бағалау бизнесіне шығынды тәсілдеме  кәсіпорынның құнымен әкелінген  шығындар жағынан қарастырылады.  Активтердің баланстық құны және  кәсіпорынның инфляцияны болдырмау  міндеттемесі есеп беру әдістерін  қолданылатын нарық коньюктурасының  өзгерісі, ережеге сай, нарық құнымен  сәйкес келмейді. Нәтижесінде бағалаушы  алдында кәсіпорынның балансын  түзету жұмыстарын жүргізу есебі  тұрады. Оны іске асыру үшін  нарық құнына негізделген әрбір  актив балансына бөлек бағалау  жүргізіледі, одан кейін міндеттеменің  ағымды құны  анықталады және  соңында нарық құнына негізделген  кәсіпорын активтерінің сомасынан  барлық міндеттеменің ағымды  құны есептелінеді. Нәтижесі кәсіпорынның  меншік капиталының бағаланатын  құны көрсетіледі. 

      Тозуды бағалау. Негізгі қорлаодың тозу нормативті және эксперт әдісімен анықталынады және талдау мен есептеуден тұрады:

      - Табиғи тозу;

      - Функционалдық тозу ;

      - Экономикалық ескіру.

     Тозу - бұл жылжымайтын мүлік обьектілерінің  табиғи, функционалды  және басқада  сипаттамаларының уақыт бойынша  жойылу процесі.

     Табиғи тозу- обьектіні пайдалану, күту жағдайларымен байланысты тозу мен бұзылудан, табиғи - климаттық және басқа да факторлардың әсерінен туындаған зақымданулардың салдарынан обьектінің құнын жоғалту.

     Функционалдық тозу - жетілдірілген сәулетті, ауқымды - жоспарлау, сындырлы немесе басқа сипаттамадағы қазіргі заманғы ұй- жайлар мен ғимараттарға тән функцияларын жүзеге асырудың мүмкін еместігі нәтижесінде бағалау обьектісінің құнын жоғалтуы.

      Экономикалық ескіру- жылжымайтын мүлік нарығында өзгерістердің нәтижесінде қоршаған ортаның әсер ету салдарынан ( экономиканың, демографиялық жағдайларға, тұтынушылардың төлем қабілеттілігіне және басқа да аймақтық факторларға шарттастырылған, қалыптасқан нарықта сұраныс пен ұсыныстар көлемінің қатынасы) обьектінің құнын жоғалту.

     Мүлікті қалпына келтіру құнының  қалдығы ( Соц ) толық қалпына келтіру (Св) құнының айырмашылығымен және формула бойынша жалпы қорланған тозу ( Инак ) анықталады:

 

Соц   = Св  - Инак 

 

      Мүлікті бағалау барысында техникалық инвентиризациядан басталған, олардың қорытындысы 2-5 қосымшаларда келтірілген.

 

Үймерет, ғимарат және табыстау қондырғыларын  бағалау.

    Үймерет,  ғимарат және табыстау қондырғылардың  алғашқы қалпына келтіру құны  экономика саласындағы қалпына  келтіру құнының бағалар көрсеткіш  жинағында ( УПВС) анықталады. Статистикалық  ұйымдардың коэффициенттер бойынша  индексациясын есептеу арқылы  жүзеге асырылады.

     Үймерет, ғимарат және табысбау  қондырғылардың толық қалпына  келтіру құны келесі формулармен  анықталады:   

 

СВ  = V * K84  * K91 * KT * УДП * КК  * ККЛ * Ктр * Ксм * Кулуч ,

 

       Мұндағы:

       СВ - толық қалпына келтіру құны;

       V- құрылым көлемі;

      K84  K91 - бағалардың өзгеру коэффициенті сәйкес келген жыл деңгейіне, олардың мағынасы Госстрой СССР 94 01.05.1983ж Госстрой СССР 14-Д 06.09.1990ж қосымшаға сәйкес қабылданады.

       KT - жыл деңгейіне сәйкес келген бағалардың өзгеру коэффициенттері, олардың мағынасы ай сайын бойынша ҚР Статистика агентігінің мәліметтері ҚР- ның әрбір облыс және сала бойынша қабылданады. Алматы облысы үшін КТ - 106,026;

      УДП - құрылыс көлемінің бірлік құнының көрсеткішінің үлес салмағы. "Үймерет және ғимарат халық шаруашылық саласындағы қалпына келтіоу құнының көрсеткіштері " жинағы бойынша қабылданады;

      КК   - үймерет және ғимарат үшін мүлікті түзету коэффициенттері;

      ККЛ - ауданның климатына түзету коэффициенті. Алматы облысы 3- топқа жатады, УПВС коэффициенттері әрбір жинағында көрсетіледі;

      Ктр - индекстерге арнайы аймақтық коэффициенті. Бұрынғы Талдықорған облысы 1,06-ға тең.

      Ксм  - сейсмологиялық жағдайды анықтау коэффициенті Қр 1.2-4-98 " Сейсмологиялық аудандардағы құрылыс" Алматы,1998ж. ҚР сейсмологиялық аудан бойынша 8- балды аймақ болса, бағалау обьектісінің территориясы Ксм - 1,04 қабылдайды.

      Кулуч - арнай және әрлеу жұмыстарының сапасын жақсарту бойынша түзету коэффициенті. Кулуч -1,0 тең.

       Жылжымайтын мүлік обьектісі  бойынша толық қалпына келтіру  құны:

- үймерет  және ғимарат- 223 288,2 мың т;

- табысбау  қондырғылары - 19 303,5 мың теңге 12 қосымшада  келтірілген.

      Олардың баланстық құны 6 415,2 мың  теңге және 1 644,5 мың теңгені құрайды.  Толық қалпына келтіру құны  кәсіпкерлік пайда мен қосылған  құн салығымен есептелінеді.

       Кәсіпкерлік пайда- құрылысқа  кеткен жалпы шығындардың ақшалай  түсімінің сомасын жоғарлауын  талап етеді және құрылыс салушыға  көрсетілген обьект қаржылық  жағдайы тұрақты.

        УПВС жинағының жалпы бөліміне  сәйкес өлшемнің бірлік құнының  нормативі жоспарлы қорлануы  болады. ҚР Минстрой 14.11.1995ж АК 05-6-1881 хатына сәйкес СМР-ға бастапқы  сапа ретінде жоспарлы қорлану  нормасы қабылданады. 01.01.1991ж бастап бағалардың анықталуы жүзеге асырылған, тура және жанама шығындар сомасынан 8,0% көлемінде алынады. Кәзіргі күнде құрылыс ұйымның кәсіпкерлік пайда деңгейі төмен.

        Құрылыс кезінде нақты пайда  көлемі табыскер мен мердігер  арасындағы шартпен анықталады. Зерттеулердің көрсетуі бойынша  құрылыс ұйымдары Қазақстанда  қазіргі уақытта азаматтық құрылыс  обьектілерінің жүргізу барысында  тура және жанама шығындардың  орташа 25%  пайда деңгейінде жұмыс істейді.

         Қосылған құн салығы ( НДС) 1991 жылдан  бүгінгі күнге дейін бағалардың  өзгеруі коэффициентімен ( Кт ) есептелінеді.

         Үймерет және ғимараттың толық  қалпына келтіру құнын анықтау  үшін жоспарлы қорлану 25% бойынша қайта есептеу керек, осыған сәйкес қосылған құн салығы көбейеді.

         Жылжымайтын мүлік обьектісі  бойынша толық қалпына келтіру  құны:

- үймерет  және ғимарат- 258 435,4 мың теңге

- табыстау  қондырғылары- 22 779,5 мың теңгені құрайды.

        Үймерет және ғимараттардың негізгі  конструкциялық элементтерінің  (фундамент, қабырғалар, каркас, қоршаулар)  физикалық тозуы ғимараттың қызмет  ету мерзіміне байланысты " Үймерт  және ғимараттардың физикалық  тозудың бағалау ережесі" РДС  РК 07-7-99, Алматы, 1999ж 5-ші қосымшада  есептелінуі келтірілген. Басқа  элементтер ( есік, терезе, еден ойығы,  арнай және басқа жұмыстар)  тозуы әр обьект бойынша эксперттік  әдіспен анықталынады.

        Үймерет, ғимарат және табыстау  қондырғылардың физикалық тозуының  бағалау қорытындысы  6 қосымшада  келтірілген.

         Технникалық жағдайына қарай  қанағаттандырады:

- үймерет  және ғимарат - 34,6       немесе 89 488,4 мың теңге

- табыстау  қондырғылары - 27,5 немесе 6 265, 8 мың теңге  ( 12 қосымшада келтірілген)

        Үймерет және ғимараттың функционалды  тозуы анықталмаған емес. Өйткені  олар үлкен емес қызмет ету  мерзімі бар және қазіргі заманға  бойынша құрылыс талаптары сай  салынған.

         Нарық бойынша керекті ақпараттың  жоқ болу себептерінен экономикалық  ескіру анықталмаған.

         Жылжымайтын мүлік обьектісі  бойынша жалпы тозуддың қорлануы  физикалық тозумен тең  болды  және 95 745 мың теңгені құрайды:

- үймерет  және ғимарат - 89 488 мың теңге

- табыстау  қондырғылары - 6 265 мың теңге.

        Толық қалпына келтіру құнынан  қорлану тозу сомасы алынғаннан  кейін, жылжымайтын мүлік обьектісінің  қалпына келтіру құны есептелінеді. Бұл шығын тәсілімен анықталған  нарықтық құн.

        Бағалау обьектісі бойынша үймерет,  ғимарат және табыстау қондырғылардың  бағалау құны 11.01.2006 жылға жер  телімін қоспағанда шығын тәсілімен  есептегенде  185 460 мың теңгені  құрайды:

- үймерет  және ғимарат - 168 947 мың теңге

- табыстау  қондырғылары - 16 513 мың теңге

 

Жер пайдалану құқығының бағалау  құны.

       Серіктестіктің жекеменшік ретінде  екі жер телімі бар, бір жер  телімі ұзақ мерзімге уақытша  жалға беру құқығымен қолданылады.Жер  телімі жылжымайтын мүлікке жатады, ал жер пайдалануды  уақытша  (ұзақ мерзім, қысқа мерзім) жалға  беру  материалды емес активке  жатады. Екінші нарықта ақпараттың  болмауынан бағалауда нормативті  құн әдісі қолданылады. Жер  телімінің пайдалану құқығының  есептеу құқығы 7 қосымшада көрсетілген.  Серіктестіктің жер телімінің  пайдалану құқығының нарықтық  құны 11. 01.2006 жылға  417 мың теңге  немесе 32 619 АҚШ долл. Құрайды, оның  ішінде:

- жекеменшік  құқығы ретінде екі жер телімі 3 260 мың теңге немесе 25 508 АҚШ долл.

- жалға беру  құқығы 909 мың теңге немесе 7 111 АҚШ  долл.

      Жылжымайтын мүлік обьектісінің  нарықтық құнын шығын әдісімен  есептегенде бағалау күніне 188 721 мың теңге немесе 1 476 233 АҚШ долл  Құрайды, оның ішінде:

- үймерет  және ғимарат - 168 947 мың теңге  немесе 1 321 550 АҚШ долл.

- табыстау  қондырғылары - 16 513 мың теңге немесе 129 175 АҚШ долл.

- жекеменшік  құқығы ретінде жер телімі - 3 260 мың теңге немесе 25 508 АҚШ долл.

      Осыдан басқа Серіктестік жер  телімін жалға берілген құқығымен  нарықтық құны 909 мың теңге немесе 7 111 АҚШ долл. ( материалды емес  актив) иеленеді.

 

Машина, станоктар және негізгі құралдарды бағалау.

      Жылжымалы мүлік обьектісі сериялық  өндіріс обьектілеріне жатады. Осыған  байланысты бағалау үшін шығын  әдісі қолданылмайды. Пайда тәсілдемесі  керек емес. Бағалау тек нарықтық  ақпаратәдісімен жүргізіледі.

      Автотранспорттық құралдарды бағалау.  Көліктердің нарықтық құны мына  түрде негізделінеді:

     1. жаңа көліктер бағасы

     2.  эксплуатациядағы көліктер  бағасымен анықталады.

     Алматы қаласындағы жаңа көліктердің  бағасы толық қалпына келтірілген  құнан физикалық тозу құнын  алып тастағаннан кейін бағалау  құны  ( қалпына келтіру құнның  қалдығы) анықталынады. Алматы қаласындағы  сауда үйлері мен зауыт- шығарушылардың  бағалары көрсетілген. Әрбір қосымшада  "Ескеру" деген бағанада 11 желтоқсан  2006ж ақша бірлігінде көрсетіледі.

     Физикалық тозуды көлікті пайдаланудан  бастап жасы жүрген қашықтығы  бойынша мына формуламен есептелінеді:

 

Иф = 100(1-е)Ω

 

      Мұндағы: Ω- көліктің эксплуатация кезінен бастап нақты жүрген қашықтығы  мен жасына тәуекел функциясы.

      8  қосымшада әрбір көліктің  әр түріне қарай формула келтірілген. 21 қосымшаға сәйкес оқу- әдістемелік  кітап " Оценка автотранспортных  средств"  Андрианов Ю.В, издательство "Дело" Москва 2002ж. 15 қосымшада  арнайы техникалық- бульдозер, экскаватор, автокранның бағалау құны анықталған. Одан кейін бұрынғы техника-  аналог бағалары негізінде бағалау  жүргізілді. Обьект - аналогтары 9.1-9.20 қосымшаларда  көрсетілген арнайы техника және  автокөліктерді сату жайында www.koleso.kz саитынан алынған. Нарықта прицептер бойынша бұрынғы және эксплуатацияда сату туралы ақпараттың жоғынан, олардың нарықтық құны жаңа прицептердің бағасымен анықталды. Көлік және арнайы техниканың жаңа, бұрынғы және эксплуатацияда болған негізінде қорытындыларды келістірумен есептелінеді. 0,4 және 0,6 сәйкес коэффициенттері  9 қосымшада қолданылған. Бағалау күніне нарықтық құн:

- автотранспорттық  құралдар - 24 967 мың теңге немесе 195 301 АҚШ долл.

- арнайы  техника- 66 262 мың теңге немесе 518 323 АҚШ долл құрайды.

      10 және 11 қосымшаларда станоктар  мен жабдықтардың және негізгі  құралдардың басқа түрлерінің  нарықтық есептеулері келтірілген.

      Негізгі құралдар бойынша қалпына  келтіру құны Алматы қаласындағы  сауда үйлердің және зауыттардың  бағаларына сәйкес анықталды: