Қазақстан Республикасының коммерциялық банктері: оның қызметтері мен операциялары

 

 

 

Кесте 5.           2011 жыл бойынша бюджеттің кіріс бөлігі

Бап атауы	Бюджет	Нақты	Ауытқу
Проценттік кірістер	4736	3582	-1154
Проценттік емес кірістер	53436	59472	6036
Дилингтік кірістер	9738	19410	9672
Комиссиялық кірістер	40836	36847	-3989
Қайтабағалау бойынша  кірістер	2247	3188	941
Басқа проценттік емес кірістер	1480	2739	1259

* Астана қаласының филиалы «Халық Банктің» АҚ бухгалтерлік .балансы 2011ж

Сонымен проценттік кірістер бойынша жоспарық көрсеткіштердің  орындалмауы, барлық бағдарламалар  бойынша заңды тұлғаларды несиелеу сызығы жабық.

Проценттік емес кіріс  бойынша жоспарлық көрсеткіштердің  жоғарлауы, дилингтік операциялар бойынша кірістердің көбеюімен байланысты.

Комиссиялық кірістер бойынша  орындалмауы жоспарланған бюджетке қарсы қайта орындалуы клиентпен  өтелген несиелер бойынша негізгі  қарыздың алынған сомасының қайтып келуімен байланысты.

Келесі банк бюджетіндегі шығыс бөлігіне талдау алтыншы кесте арқылы беріледі.

Кесте 6. бойынша проценттік шығындар көрсеткішінің жоспарлық  азаюы, жеке тұлғалардың депозиттік қаражаттар көлемінің өсуімен түсіндіріледі. Басқа да шығындардың көбеюі, бас  банктің жыл басынан осы банка сомалар салынбаған.

Кесте 6.

                  Бюджеттің шығыс бөлігі (мың тенге).

Бап атауы	Бюджет	Нақты	Ауытқу
Проценттік шығындар	23482	29758	6276
Проценттік емес шығындар	123648	203102	79454
Дилингтік операциялар	791	387	-404
Комиссиялық кірістер	586	338	-248
Персоналға шығындар	67953	63007	-4946
Оның ішінде еңбекті  төлеу	51042	51296	-884
Жалпы шаруашылық және административтік шығындар	28735	22384	-6351
Оның ішінде:
Капиталда жөндеу жұмыстары	2501	357	-2144
Ағымдағы жөндеу жұмыстары	321	460	139
Қайта бағалаудан шығындар	20931	110753	89822
Басқа да шығындар	19	1031	1012

* Астана қаласының филиалы ААҚ «Халық Банктің» бук.балансы 2010ж

Табыс сомасының  көбеюінің негізгі резервтері келесілер:

1) жүргізілетін операциялар  көлемінің өсуі;

2) бағаның жоғарлауы;

3) жүргізілетін операциялар  өзіндік құнының төмендеуі;

4) көрсетілетін қызметтердің  қызметтерінің сомасын жоғарлату;

5) қызметердің жаңа  түрлерін енгізі үшін жаңа  бағдарламаны іздестіру.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2.2 Астана қаласының филиалы “Халық Банкі” АҚ қаржылық  жағдайын талдау

 

Жалпы банктің қаржылық жағдайы ретінде оның өз қызметін қаржыландыру қабілеттілігі айтылады. Ол банктің қызмет етуі үшін қажетті қаржылық ресурстармен қамтамасыз етуімен, орналастыру және пайдалану тиімділігінің мақсаттылығымен, басқа да заңды және жеке тұлғалармен қаржылық қарым-қатынастармен, төлемқабілеттілігімен және қаржылық тұрақтылығымен сипатталады.

Банктің уақытында төлемдерін төлеу, кеңейтілген негізде өз қызметін қаржыландыруы оның қаржылық жағдайының тәуір екендігі туралы хабарлайды.

Банктің қаржылық жағдайына  объективтік баға беру-өте қиын мәселе, оны шешуде ең басты орынды оның қызметін сипаттайтын көрсеткіштер жүйесі алады. Қаржылық жағдайдың көрсеткіштеріне  келесілер жатады: капитал жеткілігінің көрсеткіштері, активтер сапасы, өтімділік, пайдалылық, тәуекелдіктер деңгейі. Барлық аталған көрсеткіштер арасында тығыз тікелей байланыс бар.

Капитал жеткілілігі  түсінігі өз құрамына келесі сапаларды  енгізеді: сенімділік, банк тұрақтылығы, банк үшін жағымсыз факторларға қарсы тұру мүмкіншілігі.

Активтер сапасының  басты белгісі болып, табыстылық және өтімділік саналады.

Коммерциялық  банк активтерінің сапасының негізгі  көрсеткіштері:

меншікті капитал = бөлінбеген табыс + жарғылық капитал + резервтік және арнайы қорлар;

өтімді активтердің  сомасы = кассалық шоттардағы сома + Ұлттық Банктегі корреспонденттік шот+ банк корресподенттердегі  шоттар + бағалы қағаздар бойынша активтер;

операциялық қызметтен  кірістер = банкаралық несиелер мен  қарыздар бойынша несиелер + бағалы қағаздар бойынша операциялардан кірістер +

банк және клиенттерге  көрсетілетін қызметтер бойынша  комиссиялар + шетел валютасымен  операциялардан кірістер + басқа да операциялық кірістер;

Кесте 7. Жыл аяғына банктің қаржылық жағдайының көрсеткіштері.

Көрсеткіштер атауы	01.01.02	01.01.03	01.01.04
Меншікті капитал	762515	761797	1400001
Активтердің баланстық  құны	26708712	29853805	37487731
Меншікті қаражаттар	2274282	3211191	3344781
Банкте орналасқан депозиттер мен несиелер	19010156	25046815	32211229
Ұсынылған несиелер	7898793	14355112	16034745
Операциялық қызметен кірістер	6278643	6610138	6393072
Таза табыс	677739	779525	243862
Активтер табысы	2,54	2,61	0,65
Капитал табысы	29,80	24,28	7,29
Өтімді активтер сомасы	20793837	11523965	15303494

Жоғарыдағы кесте бойынша  капитал жеткілілігі түсінігінен  тыс несиелік және проценттік тәукелдіктерге паралель жүргізуге болады (меншікті капитал сомасы, активтердің баланстық  құны сомасы, өтімді активтер сомасы, меншікті қаражаттар сомасы, депозиттер мен несиелер сомасының қатынасына үш жылда орта шамамен 2,08 құрайды. Өтімділік банктің клиентердің несиеге деген талаптарын қанағаттандыру, төлем қаражаттарының жетіспеушілік жағдайында оған қойылатын міндеттемелерді төлеу үшін өз активтерін ақшалай және төлем құралдарына салу мүмкіншілігі тұрғысынан қарастырылады.

Жалпы банктің  тұтынушыларын 2 топқа бөлуге болады:

1. заңды тұлғалар
2. 2кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке тұлғалар

Банк тұтынушылары 1- топ  бойынша.

 

Сурет 3.

Бірінші топтың тұтынушыларын келесідей жолмен қарастыруға болады:

Екінші топтың тұтынушылары келесідей жолмен топтастыруға болады:

Жалпы банк ішіндегі кіріс  бөлімінің қайнар көзі халықтың салымдары  болып табылады.

 

 

 

 

 

 

 

3 Астана қаласының  филиалы ААҚ «Халық Банкінің»  банктік қызметтерінің динамикалық көрсеткіштері.

   

Банк тұтынушылары 2- топ бойынша. Сурет 4.

 

Банктік істің даму шегі бойынша стратегиялық жоспарлау  жетістіктердің негізгі факторларынын  бірі болып табылады.

Кейде стратегиялық жоспарлау  жылдық бюджеттің құрастырылуы және мақсат емес, оған жету құралы болып табылады. Негізінен бұл жаңа заңдалақ және құқықтық актілерінің пайда болу жағдайында менеджмент қиын және жаңа міндеттерді шешу қажеттілігімен жүйеседі. Бұндай жағдайда банк басқарудың тиімділігін арттыруға қажетті құқықтар алуға бағытталады. Бұл шаралар қажет етілетін нәтижелерге қол жеткізбейді, бірінші бұл тәжірбие қателіктер әдісіне негізделеді. Керсінше іс-әрекеттер бағдарламасы және банк стартегиясы белгіленген мерзім уақытында қабылданатын өзара байланысқан шешімдерді өңдеіуденкейін ғана анықталуы тиіс. Мұндай жағдай және бәсекелес ортада өмір сүру ынтасы банк қызметінің процесінде жаңа бағытты қалыптастырады. Сондықтан қазіргі уақытта банк дамудың ішкі мүмкіндік тиімділігін ашатын жаңа механизмдер іздейді. Себебі банктің бәсекелес қабілеттілік факторлар жүйесіне оның ішкі бәсекелестік ерекшелігі жатады, бұл бәсекелстік банкіге нарықтағы тұрақтылық жағдайын қамтамасыз ете алады.

Коммерциялық банк несиелік ұйымды дамыту стартегиясы сапасында  өзінің мәселерін шешуді іске асырады. Ең алдымен банк стратегиясы жүйесін құру процесін түсінуге қажетті білім қажет.

  Банктік стратегия сипаттамасы және мақсаттары:

Біріншіден, банк ілімі ретінде банктің негізгі стратегиясын анықтау қажет, яғни банктің қызмет бірлік бағытын, болашақтағы мақсатын, нақты қызмет түрлерін банктің қызметін жоспарлауда мәселелерді шешудегі жүйелі бағытын талдау қажет. Басқаша айытқанда банктің даму стратегиясы әртүрлі болуы мүмкін.

іскерлік айналымның императивті факторлары, яғни зандылық және макроэкономикалық орта іскерлік айнламның дикпозитивті факторлары, яғни сыртқы және банктің ішкі толық ортасы.

Екіншіден, даму стратегиясы және жоспарлау қызметтері үздіксіз, себебі бизнестің жаңа түрлерін жобалау кезінде банк қызметінің сәйкес

ортасын ескеру қажет, ал бұл өз кезегінде қызметтердің альтернативті бейнесін көрсетеді.

Үшіншіден банк дамуының стратегиясын қалыптастыруда қажетті функцияоналды-қажетті құжаттау (жоспар, іс-әрект, бағдарламалар тәртіптер, нұсқаулар) банктің нақты стратегиясын басқаруды және өңдеуді қажет етеді.

Төртішіден банктің даму стартегиясын басқаруды өңдеуде бірлік принципті қажет етеді.

Бесіншіден, банктің даму стратегиямын басқару және өңдеудің жауапкершілік деңгейін бөлі, ол банктегі қабылданатын шешімге байланысты болуы тиіс.

Банк стратегиясын қалыптастыру жүйесі келесілер болып табылады: қалыптастырудың сыртқы жағдайын талдау, мақсаттар мен міндеттерді талдау, ішкі талдау, альернативті стратегияларды қалыптастыру және бағалау, стратегияны таңдау, іс-әрекеттер жоспарын өңдеужәне оларды өткізу,  нәтижелерді бағалау.

Банктің даму стратегиясының мақсаттары мен сипатын одан әрі  көрсету үшін белгіленген анықтмалар өзінің мазмұны бойынша бұл баптың мақсаттары мен міндеттеріне жауап  беруі тиіс.

Жоспарлау-кім және қашан істейтініні алдын-ала қабылданған шешім, яғни банкті басқарудың барлық деғгейіндегі қызметтері. Бірақ жоспарлау көлемі және сипаты билік деңгейіне байланысты болады. Сонымен қатар жоғары тұрған басшылардың болжаған жоспарлары мен әрекеттерімен сипатталады.

Жоспар-болашақтағы жағдайлар кез-келген түрінде іс-әрекеттердің кезектілігі, сондықтан топтастыру келесідей бөлінеді: мақсат немесе негізгі стратегия,  іс-әрекеттер курсы немесе саясат,  міндеттер,  даму стратегиясы тәртіптер бағдарламалар.

Негізгі стратегия-негізгі мақсаттарға жетуге ресурстарды және қызмет терді бөлу бағдарламасының жоспары.

Банктің қызметтерінің  курсы-шешім қабылдау кезінде іс-әрекеттерді және ойлауды көмегімен немесе басқаратын түсініктер мен жалпы жағдайды көрсетін жоспар. қызметтер курсы банктегі деңгей көлеміне сәйкес болады. қабылданған курс қабылдануды және олардың мақсаттарға сәйкестігін қарастырады.

Банк саясаты-банк критерилері деңгейіне сапалық негіз алған шешім қабылдау кезіндегі жоспар.Міндет-банк қызметіне бағытталган рубеждеоді анықтайды.

Банктің даму стратегиясы-берілген ресустарды пайдалану, бөлу, алу іске асырылатын мақсаттар мен шаралар, несиелік ұйымдардың мақсаттары бойынша шешімдерді өңдеу нәтижесінің жоспары болып табылады. Даму стратегиясы-стандартты емес жағдайда мәселелерді шешідегі жүйелік бағыттарды қабылдау.

Жоспар тиімділігі мақсаттарды  іске асыруы енгізетін салымдардың  мөлшерімен анықталады.

Процедуралар-болашақ қызметтердегі әдістерді анықтаудағы жоспарлау. Процедурадағы негізгі-талап етілетін қызметтердің жүйелік кезектілігі тәржіліктер- басқа жоспарларға сәйкес бірнеше бпғыттардан қажетті іс-әрекет таңдалып алынады. Тәртіп белгіленген жағдайда нақты іс-әрекетті талап етеді. Тәртіп белгілі бір уақыт кезектілігін қалыптастырмайды, себебі тек қана іс-әрекетті бағыттайды. Егер курс мақсаты жеке іс-әрекеттер мүмкін сапасында сәйкес бағыттарды берсе, оларды қолдануда еркін іс-әрекеттерден тұрады. Бағдарлама мақсаттар тәртіптер жиынтығын көрсетеді, сонымен қатар болжаған шараларды орындауда қажетті элеметтерден тұрады.