"Қаржы жүйесі" мәні

                                           Жоспар

Кіріспе--------------------------------------------------------------------------------3

Негізгі  бөлім:

1.тарау.  "Қаржы  жүйесі"  мәні

1.1.           "Қаржы  жүйесі"  ұғымы,  оның  құрамы------------------------4-9

1.2.           Қазақстан  республикасының  бюджет  жүйесі,  маңызы-10-13

1.3.           Қаржы  жүйесін  ұйымдастыру  қағидаттары----------------14-15

2.тарау. Экономикадағы  қаржы  жүйесінің  рөлі.

2.1. Қаржы  жүйесінің  құрылымын  жылдық  салыстыру--------16-22

2.2. Қаржы жүйесінің  әлемдік  тәжірибесі-------------------------23-25

3.тарау.  Қаржы  жүйесін  жетілдірудегі  іс-шаралар-------------26-27

Қорытынды-------------------------------------------------------------------28-29

Қолданылған  әдебиеттер  тізімі--------------------------------------------30

                                                 Кіріспе

     Курстық  жұмыстың  тақырыбы:  "Қазақстан  Республикасының   қаржы  жүйесі  және  әлемдік  практика."    Менің  бұл  тақырыпты  таңдау  себебім,  еліміздегі  қаржы  жүйесін  зерттеу,  құрылымын  терең  түсіну  және  қазіргі  таңда  бұл  мәселе  өте  актуалды  болып  табылады.  Болашақ  қаржыгер  ретінде,  Республикамыздың  тәуелсіздік   алғаннан  бергі  жағдайын  салыстыра  келе  қаржы  жүйесінің  өзгерісін  білу. 

     Біз  білетіндей,  14  жыл  ішінде  тек  қаржы  жүйесінде  ғана  емес  сонымен  қатар,  экономиканың  басқа  да  секторлары  елеулі  түрде  ілгері  дамыды.

     Курстық  жұмыс  барысында,  мен  қаржы  жүйесі  жайлы  біраз  мағлұматтарды  жаздым.  Астана  қаласындағы  елбасы--- Нұрсұлтан  Әбішұлы   Назарбаевтың    18  ақпанда  халыққа  арналған  жолдауында  қаржылық  сектор  жайлы  үшінші  бөлімде  көрсетілген.  Бұл  бөлімшеде  әлеуметтік-экономиканың  дамуында  қаржы  жүйесінің    маңызы  зор  болып  табылатындығы  көрсетілген.  Қаржы  секторын  одан  әрі  дамыту  үшін  2005-2007  жылдар  аралығындағы  бағдарламалар  қадылданды.  Ендігі  біздің  мақсатымыз  білімімізді  шыңдап,  білікті  маман  болып  шығу.   Халықаралық  стандарттарға  сай  болу  арқылы  қаржы  жүйесін  жетілдіру.

     Жалпы,  қаржы  жүйесінің  қалыптасуына  энономиканың  даму  деңгейі,  жұмыспен  қамтамассыз  етілу  деңгейі,  халықтың  қолындағы  қаражаттар  тікелей  әсерін  тигізеді.  Сондықтан  ең  алдымен  халықтың  қал-ахуалын  жақсартып,  содан  кейін  жүйені  қалыптастыру  қажет.  Сонымен  қатар  нормативті-құқықтық  актілерді  ретке  келтіріп,  заңдар  енгізу  өзекті  болып  отыр. 

   Мен  білетіндей  1995  жылдары  еліміздің  қаржылық  жағдайы  өте  нашар  болды.  Ал  қазір  ол  көрсеткіштер  өзгерген.  2004  жылдың  10-шы  маусымында  шыққан  газетке  жүгінсек,  парламент бюджетті  121  млрд  теңгеге  көбейтуді  ұсынған  және  бұл  жүзеге  асқан.  Бюджеттің  кіріс  бөлігі,  оның  ішінде  ішкі  өнім  18,4  пайызды  құрайтын  жаңа  параметрлері  934,3  млрд  теңге  көлемінде,  ал  шығыс  бөлігін  бюджеттің  92,7  млрд  теңге  дефицитін  сақтай  отырып,  яғни  ішкі  өнімнің  20,2  пайызы  1027  млрд  теңгеге  бекітуді  көздеген.  Бұл  мәлімет  біз  үшін  көз  қуантарлық  болып  отыр.

     Біздің  ендігі  мақсатымыз  осы  даму  деңгейін  ары  қарай  жетілдіре  отырып,  халықаралық  аренада  тек  жақсы  жағымен  көріне  беру.  Келешек  мемлекетіміздің  мамандары  біз  боламыз,  сондықтан  әрбір  студент  өзіне  жүктелген  міндеттерді  сезіне  отырып    білім  алса,  біздің  болашақ  қаржы  жүйесі  жаман  болмайды  деп  сенеміз. 

     Әлемдік  практиканы  өз  елімізге  ендіре  отырып,  тек  тиімді  жақтарын  алуға  тырысу  қажет.  Қаржы  жүйесі  функцияларын  дұрыс  анықтап,  дефицит  деңгейін  мейлінше  төмендетіп,  макроэкономикалық  көрсеткіштерді  ескере  отырып  әлемдік  стандарттарға  сүйену  қажет.

                                    Негізгі  бөлім

1. тарау.           «Қаржы  жүйесі»  мәні.

1.1.  «Қаржы   жүйесі»   ұғымы,  оның   құрамы

     Жалпы,   қаржы   жүйесі   ұғымын   түсіну   үшін   қаржының   не   екенін   ұғыну   қажет.   Қаржы   («қолма-қол  ақша»,  «табыс»   ұғымын   білдіретін   орта   ғасырдағы   латын   тілінің   financia   сөзінен   пайда   болған   француздың   finance   сөзінен   шыққан)     қоғамда   нақты   өмір   сүретін,    объективті   сипаты   мен   айрықша   қоғамдық   айналымы   бар   өндірістік   қатынастарды   білдіретін   ақшалай   қаржы   ресурстары   мен   қорларды   жасау   және   пайдалану   процесіндегі   экономикалық    қатынастарды    қамтып   көрсететін   тарихи   қалыптасқан    аса   маңызды   экономикалық   категориялардың   бірі   болып   табылады.

     Қаржының   мәні,   оның   даму    заңдылықтары,    тауар-ақша   қатынастарын    қамту   сферасы  мен  қоғамдық   ұдайы   өндіріс    процесіндегі    ролі    қоғамның    экономикалық   құрылысымен,    мемлекеттің   табиғатымен   және   функцияларымен   айқындалады.

     Елдің   біртұтас   қаржы   жүйесі    тиісті   ақша   қорлары   құрылып,    пайдаланылатын   қатынастардың,    сонымен   бірге   бұл   қатынастарды    ұйымдастыратын   органдардың    жиынтығын     қамтиды.  Қаржы   жүйесінің    ұғымы   кейде   тар   мағынада,    тек   мемлекеттің    қаржы   мекемелерінің    жиынтығы    ретінде    қолданылады.

     Сонымен   бірге   жалпы    институционалдық    тұрғыдан   алғанда    қаржы   жүйесі    бұл    қаржы   мекемелерінің    жиынтығы,     ал   экономикалық   тұрғыдан---ол   мемлекетте   іс-әрекет   ететін   бір-бірімен   өзара   байланысты   қаржы   қатынастарының   жиынтығы.

     Өзінің    тарихи   дамуында    қаржы   жүйесі   ұзақ   эволюциядан   өтті.   Қаржы   қатынастарының   пайда   болуы   кезінде   қаржы   жүйесі,   жалпыға   мәлім,   әдетте,   тек   бір   ғана   буынмен---мемлекеттік   бюджетпен   шектелді.    Классикалық   капитализм     жағдайында   батыстың    көптеген   өркениетті   елдерінің,    соның   ішінде   бұрынғы   КСРО-ның   қаржы   жүйесін   екі   негізгі   буын---мемлекеттік   бюджет   пен   жергілікті   қаржылар   құрады.    Олар   ақша   қорларын   қалыптастыруға   мүмкіндік   берді,   бұл   буындардың   көмегімен   мемлекет   өзінің   саяси   және   экономикалық   функцияларын   орындап   отырды.

     Қаржы    жүйесі    мынадай   үш   бөлікті   қамтиды:

1.   қаржы   қатынастарының   жиынтығы;

2.   ақша   қорларының   жиынтығы;

3.   басқарудың   қаржы   аппараты.

     Ақша   қорларының    қозғалысына    байланысты   мемлекет,    шаруашылық   жүргізуші    субъектілер,   салалар,   аймақтар   және   жеке   азаматтар   арасында   пайда   болатын   экономикалық,   ақша   қатынастарының   жиынтығы   қаржы   қатынастарын   құрайды.

     Қаржы   қатынастары   негізінен   мына   екі   сфераны   қамтиды:

   1)  мемлекеттік    бюджетке   жинақталатын   мемлекеттің    орталықтандырылған   ақша   қорларын   қалыптастырып,    пайдаланумен

байланысты   болатын    экономикалық   ақша   қатынастары;

   2)  кәсіпорындардың   орталықтандырылмаған   ақша   қорларының   толық   айналымын   ортақтастыратын   экономикалық   ақша   қатынастары.

     Қаржы   қатынастары    өзінің   экономикалық   табиғаты   жөнінен    бөлгіштік   қатынастар   болып   табылады,     оның    үстіне   құнды   бөлу   ең   алдымен    субъектілер   бойынша   жүзеге   асырылады.   Сондықтан   қоғамдық   өндірістегі   субъектілердің   ролі    қаржы   қатынастары   жіктемесінің   алғашқы    объективті   белгісі   ретінде   көрінеді.

     Қаржы   қатынастарының    буындарына    тән   болып   келетін   тиісті   орталықтандырылған     және    орталықтандырылмаған   ақша    қорларының    жиынтығы   қаржы   жүйесінің   екінші   бөлігін   құрайды.

     Қаржының   материалдық   мазмұны   өзінің    көрінісін    қаржы   ресурстарын   қалыптастырып,   пайдалануда   табады.    Бұл   ресурстар   бюджет,    мемлекеттік   және  мемлекеттік   емес   әлеуметтк   сақтандыру   және    қамсыздандыру.   Амортизация,   айналым   қаражаттары,   тұтыну,    резерв   және   басқа   көптеген   ақша   қорларын   кіріктіреді.    Бір   қорлар   едәуір   дәрежеде,    біреулері   аз   дәрежеде   орталықтандырылған,    бір   қорлар   үнемі   жұмсалады,    басқалары   уақытша   сақталады,   үшіншісі   қорланады.

     Қаржы    жүйесі   интеграциялық   тұрпатты   жүйе   болып   табылады,   оған   кіретін   элементтердің   тығыз  байланысымен   және   оның   қосалқы   жүйелерінің   бірде-бірі   өзінше   өмір   сүре   алмайтындығымен   сипатталады:    қаржы   бір  жағынан,   өндірістік   қатынастардың   бір   бөлігін   білдіреді   және   осы   қатынастар   жүйесінің   элементі   болып   келеді,   екінші   жағынан,   өзінің   функциялық   өзіндік   ерекшелігі   бар   өзара   байланысты   элементтерден   тұратын   жүйе   болып   табылады.     Функциялық   сыныптауға   сәйкес   қаржыларда   функциялық   қосалқы   жүйе   ретінде   мыналарды   айтуға   болады:    салық,   бюджет,   сыртқы   экономикалық,   қаржылық   жоспарлаудың,   бақылаудың   және   басқа   қосалқы   жүйелері.

     Қаржы   жүйесін   сыныптаудың     функциялық    критерийінен   басқа   қаржы   субъектілерінің   (қаржы   қатынастарындағы   қатысушылардың)   белгісі   юойынша   сыныптау   қолданылады,   бұл   қаржы   жүйесін   сфералар   мен   буындар   бойынша:    мемлекеттің   қаржысына,    шаруашылық   жүргізуші   субъектілердің   қаржысына,   халықтың  (үй   шаруашылығының)   қаржысына   бөлуге   болады.

     Буындардың   сипаттамасының   матасылған   қатары   ретінде   жоғары   элементтері   болады:   қаржы   қатынастары,   қаржы   қорлары,   басқарушы   аппарат.   Жүйелердің   мұндай   қасиеті   қаржы   жүйесіне   интеграциялық   сипат   береді.

     Қаржы    жүйесін   құрайтын   жеке   элементтердің   орны   мен   рөлі    бірдей   емес.    Бастапқы   элемент   жүйенің   басқа   элементтері   арасында   алдыңғы   орынды   алады,   өйткені   жүйе   элементтері   мен   буындардың   өзара   байланысындағы   оның   рөлі  айқындаушы  болып  табылады.  

Қазақстан   Республикасының    қаржы   жүйесінің   сызбасы