Қазақстан Республикасының 2011 жылғы бюджеттік кірістері мен шығыстарына сипаттама

                                            Жоспары:

 

I   Кіріспе

II  Негізгі бөлім

    а)Мемлекеттік бюджеттің кірістер құрылымы;

    б)Мемлкеттік  бюджеттің шығыстар құрылымы;

    в)Қазақстан  Республикасының 2011 жылғы бюджеттік кірістері мен

       шығыстарына сипаттама.

III  Қорытынды 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

      Мемлекеттік бюджеттің кірістері мен шығыстарына тоқталмас бұрын мемлекеттік бюджет дегеніміз не дегенге тоқталғым келеді.Мемлекеттік бюджет дегеніміз- мемлекеттің белгілі бір уақыт кезеңіне, көбінесе бір жылға арналған кірістері мен шығыстарының қаржы жоспары. Онда мемлекеттік кірістердің түсетін көздері және қаражаттың жұмсалу бағыттары мен арналары көрсетіледі. Мемлекеттік бюджетті үкімет әзірлейді, жоғары заң шығарушы органдар қабылдап, бекітеді. Бюджеттің атқарылуы барысында оның ішінара қайта қаралуы мүмкін. Барлық демократиялық мемлекеттерде Мемлекеттік бюджетті қабылдау парламенттің аса маңызды өкілеттіктерінің бірі болып табылады.

     Мемлекеттің  кірістері деп экономикалық қатынастардың  жүйесін айтады,бұл қатынастардың  процесінде мемлекеттің жұмыс  істеуінің материалдық базасын  жасау үшін мемлекеттің меншігіне  түсетін қаражаттардың жиынтығы  құрылады.

     Ал мемлекеттік шығыстар бұл мемлекеттің жұмыс істеуімен байланысты ақша шығындары.Экономикалық категория рентінде олар қоғамдық өндірісті дамытып,жетілдіру,қоғамның сан алуан қажеттіліктерін қанағаттандыру мақсатында жалпы ішкі өнімнің бір бөлігін бөлумен және тұтынумен байланысты экономикалық қатынастарды білдіреді.Мемлекеттің шығыстары мемлекеттің қаржы саясатының маңызды құралы,оның орталықтандырылған және орталықтандырылмаған кірістерін пайдалануға байланысты болатын қаржы қатынастарының бір бөлігі.Мемлекет шығыстарының өзгешелігі сол,ол қызметтің тек мемлекеттік сферасының қажеттіліктерін қамтамасыз етеді.Сондықтан мемлекет шығыстарының мазмұны мен сипаты мемлекеттің экономикалық,әлеуметтік,басқару,қорғаныс және т.б. функцияларымен тікелей байланысты.

    "Қазақстан  Республикасының Бюджет кодексіне"  сәйкес мемлекетке  түсетін кірістердің  көзі төмендегілер болып табылады.

1) салықтық түсімдер, алымдар және басқа да міндетті тәлемдер:

корпорациялық табыс салығы, қосылған құнға салынатын салық, соның ішінде Қазақстан Республикасының аумағында өндірілген тауарларға, орыңдалған жұмыстар мен көрсетілген қызметтерге және Қазақстанның аумағына импортталатын тауарларға салынатын қосылған құн салығы, импортталатын тауарларға акциздер, газ конденсатын қоса алғанда, шикі мұнайға салынатын акциздер, жер қойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнаулы төлемдері, экспортқа шығарылатын шикі мұнайға салынатын рента салығы;

2)  салықтық емес :

республикалық меншіктен алынатын кірістер (республикалық мемлекеттік кәсіпорындар мен Ұлттық банктің таза табысы бөлігінің түсімдері, республикалық меншіктегі: акциялар пакеттеріне дивидендтер, заңи тұлғаларға қатысу үлесіне кірістер, мүлікті жалға беруден алынатын кірістер, Үкіметтің депозиттері;

3)  негізгі капиталды сатудан түсетін түсімдер :

(республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелерге бекітіп берілген мемлекеттік мүлікті, мемлекеттік босалқы қорлардан, резервтерден тауарларды, материалдық активтерді сатудан түсетін ақшалар);

4) ресми трансферттердің түсімдері:

(облыстық бюджеттерден,    республикалық маңызы бар қаланың,  астананың бюджеттерінен алынған  ресми трансферттер, Ұлттық қордан республикалық бюджетке алынған мақсатты трансферттер).

Республикалық бюджетке республикалық  бюджеттен кредиттерді өтеуден, республикалық меншіктегі мемлекеттің  қаржы активтерін сатудан, Үкіметтік  қарыздарды өтеуден түскен түсімдер есепке алынады.

Қазақстан Республикасының 2011 жылғы республикалық бюджет кірістерінің құрамы мен құрылымы мына мәліметтермен сипатталады.

Млн.тг	2009 жыл	2010 жыл	2011 жыл
Табыстар	3 505 345	4 299 132	5 370 826
Оның ішінде:
Салық түсімдері	2 228 682	2 934 081	3 982 338
Оның ішінде:
Корпорациялық табыс салығы	643 669	837 233	1 050 380
Жеке табыс салығы:	268 725	312 332	376 245
Қосылған құн салығы	515 934	677 229	865 213
Акциздер	57 393	61 423	76 400
Жеке меншік салықтар	122 973	148 408	161 169
Әлеуметік салық	232 840	253 830	296 843
Басқа салықтар	387 149	643 626	1 156 088
Салықтан тыс түсімдер	136 176	104 398	138 597
Негізгі капиталды сатудан түскен түсім	35 887	60 653	49 481
Трансферттер түсімі	1 104 600	1 200 000	1 200 000

 

Кестеден көріп отырғанымыздай мемлекеттік бюджеттік табыстардың негізін салықтық түсімдер болып отыр.Оның ішінде корпорациялық табыс салығы.Ал оның алдынғы жылдарымен салыстырып қарасақ,бюджеттік табыстың жыл өткен сайын көбейіп отыр.

Осыған қарап салық  дегеніміз не және елімізде салықтың қанша түрі бар деген сұрақ  туады. Салық дегеніміз – белгілі бір мерзімде және белгілі бір көлемде алынатын, заң бойынша қарастырылған міндетті төлемдер. 
Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджетінде салықтардың меншікті салмағы 74,1% құрайды. Қазақстан Республикасында мынадай салықтар бар:

• корпоративтік табыс салығы;
• жеке табыс салығы;
• қосылған құн салығы;
• акциздер;
• экспортқа рента салығы;
• жер қойнауын пайдаланушылардың арнаулы төлемдері мен салықтары;
• әлеуметтік салық;
• көлік құралы салығы; жер салығы;
• мүлік салығы;
• ойын бизнесі салығы;
• тіркелген салық;
• бірыңғай жер салығы.

 

 

 

Республикалық бюджеттің  шығыстары мына бағыттар бойынша  жұмсалады:

1) жалпы  сипаттағы мемлекеттік қызметтер  көрсету:

Қазақстан Республикасы Президентін  және оның отбасын қамтамасыз ету, оларға қызмет көрсету және күзету, Парламенттің, Үкіметтің және Конституциялық кеңестің жұмыс істеуі, сайлаулар мен референдумдар  өткізу, мемлекеттік бюджетті болжау мен республикалық бюджетті жоспарлау, салық службасы органдарының қызметі, республикалық меншікті басқару, мемлекеттің  бірыңғай жүйесін ұйымдастыру, мемлекеттік  қаржылық бақылау, кеден қызметтері, мемлекеттің сыртқы саяси қызметі, іргелі ғылыми зерттеулер жүргізу мемлекеттік  статистикалық есеп, мемлекеттік  службаның бірыңғай жүйесін ұйымдастыру, заңнамаларға сәйкес қызметтің әр түрлі  салалары мен қызмет сферасында мемлекеттік  сыйлықтар беру және мемлекеттік  наградалармен марапаттау және басқалары.

2) қорғаныс, қоғамдық тәртіп, қауіпсіздік:

мемлекеттің қорғанысын ұйымдастыру  және қамтамасыз ету, лаңгестікке және экстремизм мен сепаратизмнің   басқадай көріністеріне қарсы күрес, Қазақстан аумағында қоғамдық тәртіпті қорғау және қоғамдық қауіпсіздікті  қамтамасыз ету, паспорт және виза жұмысын  жүзеге асыру, жедел іздестіру, тергеу қызметі, азаматтық қорғаныс жүйесін  ұйымдастыру, экономикалық және қаржы  сфераларындағы құқық қорғау қызметі  және басқалары.

3)  құқық,  сот, қылмыстық-атқару қызметі: 

  әділет сферасындағы қызмет, азаматтар мен мемлекеттің мүдделерін құқықтық қорғау, зандылық пен құқықтық тәртібін қамтамасыз ету, соттың сараптамалық қызметі, сот жүйесінің жұмыс істеуі және басқалары.

4) білім  беру:

 білім берудің республикалық ұйымдарында дарынды балаларға жалпы білім беру, республикалық мектеп олимпиадаларын өткізу, республикалық деңгейде орта кәсіби білімі бар мамандарды даярлау, жоғары кәсіби жөне жоғары оқу орындарынан кейінгі кәсіби білімі бар мамандарды даярлау, республикалық деңгейде кадрлардың біліктілігін арттыру және қайта даярлау, білім берудің республикалық ұйымдарын оқулықтармен қамтамасыз ету, республикалық маңызы бар білім беру ұйымдарында балаларды оңалту және басқалары.

5) денсаулық  сақтау:

жоғары мамандандырылған медициналық көмек көрсету, ауру адамдарды шетелде емдеуді ұйымдастыру, ерекше қатерлі инфекцияларға қарсы іс-ерекет, республикалық денсаулық сақтау ұйымдары үшін қан, оның компоненттері мен препараттарын өндіру, санитарлық-эпидемиологиялық қызметтің санитарлық-эпидемиологиялық сауаттылығын республикалық деңгейде және мемлекеттік шекара мен көлікте қамтамасыз ету, сот-медицина және сот-психиатрия сараптамасын жүргізу және басқалары.

6)  әлеуметтік  көмек және әлеуметтік қамсыздандыру: 

бюджет қаражаттары есебінен зейнетақы заңнамасына сәйкес зейнетақымен қамсыздандырылуға құқығы бар азаматтарға  зейнетақы төлемдері,  мемлекеттік  әлеуметтік жәрдемақылар, мемлекеттік  арнаулы жәрдемақылар, арнаулы мемлекеттік  жәрдемақылар, экологиялық апат аумақтарында тұратын адамдарға әлеуметтік көмек, әскери қызметшілерге құқық қорғау органдары қызметкерлеріне, олардың  отбасы мүшелеріне медициналық қызмет көрсету, құрбандарына және одан зардап шеккендерге төлемдер, көші-қон іс-шаралары, баланың туылуына байланысты әлеуметтік төлемдер және басқалары.

7) мәдениет, спорт, туризм және ақпараттық  кеңістік:

8) ауыл, су, орман, балық шаруашылығы және  қоршаған ортаны қорғау, жер қатынастары:

9) өнеркәсіп,  жер қойнауын пайдалану, сәулет, қала құрылысы және қызметі:

10)  көлік және коммуникациялар:

11) экономикалық  қызметті реттеу:

 стандарттау, метреология және сертификаттау, патенттерді, тауар белгілерін тіркеу және қорғау, мемлекеттік инновациялық саясат, мемлекеттік экспорттық және импорттық бақылау, саудалық және демпингке қарсы реттеу, бәсекелестікті қорғау және табиғи монополияларды реттеу.

12)  басқада бағыттар:

облыстық бюджеттерге, республикалық  маңызы бар қалалар, астана бюджеттеріне, Ұлттық қорға берілетін ресми  трансферттер, үкіметтік борышқа  қызмет көрсету және  оны  өтеу,   мемлекеттік кепілдіктер  бойынша  міндеттемелерді орындау.

	2009 жыл	2010 жыл	2011 жыл
Шығындар	3 746 840	4 457 165	5 423 255
Жалпы сипаттағы мемлекеттік  қызмет	166 063	224 944	296 481
Қорғаныс	187 615	221 345	264 503
Қооғмдық тәртіп және қауіпсіздік, құқықтық сот, қылмыстық атқару қызметі	316 190	368 776	448 495
Білім беру	660 917	755 295	986 773
Денсаулық сақтау	450 493	551 326	626 310
Әлеуметтік көмек және әлеуметтік қамтамасыз ету	758 308	905 273	1 133 573
Тұрғын үй комуналдық шаруашылық	304 049	334 155	389 283
Мәдениет,спорт,туризм және ақпараттық кеңістік	173 618	227 564	201 640
Отын энергетикалық кешен  және жер қойнауын пайдалану	58 577	79 720	112 491
Ауыл, су, орман, балық шаруашылығы, ерекше қорғалатын табиғат аумақтары, қоршаған орта ны жіне жануарлар әлемін қорғау	168 118	207 074	270 763
Өнеркәсіп, сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі	30 921	28 236	24 817
Көлік және коммуникация	337 512	390 669	449 231
Өзгелер	64 853	68 170	97 264
Борышқа қызмет көрсету	69 207	94 617	121 675