Өнеркәсіп әкология қалдықтары

Улы өнеркәсіптік қалдықтарын көму учаскелерінің территориясы арнайы жабдықталған картамен белгіленеді, онда улы өнеркәсіптік қалдықтар класс бойнша жіктеледі және қосымша ғимарттар мен үймереттер қарастырылады.

Қазіргі жаңа заман талабына сәйкес, өндіріс қалдықтарын көму келесі жеке инженерлік ғимарттармен жабдықталуы керек, олар:

• тығыз минералды қабаттар мен жасанда материалдар қосындысы(комбинация);
• жол айрықтар(проезды);
• ағып өтетін судың жинақталу және тазалану ғимарттары;
• сілтіленетін газды утильдеу және жинау ғимараттары;
• рекультивация көмегімен ландшафтарды қорғау ғимараттары.

Өнеркәсіптік қалдықтарды көму учаскесінің негізгі конструкциялық элементі болып:

• герметик қаптама;
• қорғаныс қабат қаптамасы;
• полимерді пленкалы материалдар(полиэтилен);
• асфальтбетон жабындылары;
• топырақты бентонитпен күшейту жатады.

 

 

 

Улы өнеркәсіптік қалдықтарды заласыздандыру және көмуге байланысты ситуациялық план  

 Улы өнеркәсіптік қалдықтарды заласыздандыру және көмуге байланысты ситуациялық план

1 –тұрмыстық ауыз сумен  қамтамасыз ететін ғимарат; 2 –  улы өнеркәсіптік қалдықтарды заласыздандыратын утельдейтін завод; 3 – утельденбейтін өнеркәсіп қалдықтарын көмуге арналған участок; 4 – тұрмыстық канализацияны тазартатын ғимарат; 5 –жаңбыр суы жиналатын көлшік; 6 –өндірістік судың насостық станциясы; 7 – плотина(бөген); 8 –елді мекен; 9 — подстанция 110/35 кВ; 10 –снтарлы -қуіпсіз аймағының шекарасы ; 11 — подъезді автожол.

Көмудің типтері        

 Қалдықтарды негізінде  көмудің екі әдісі қолданылады: жерасты және жерүсті .

Жерасты көму түрі – шахталарды, қуыстар, скважиналар, бұрынғы мұнай алаңдары және т.б  — радиокативті және қалдықтарды орналастыруға арналған.

Жерүсті көму әдісі – құрылыс қоқыстары, қатты тұрмыстық қалдықьар және өнеркәсіптік улы қалдықтарды орналастыруға арналған.

Көмудің артықшылықтары:

• көмудің негізі жерүстінде;
• орналастырылатын материалдарды тығыздауда бақылау жасауға мумкіндік болады; 
• отвод вод насосты қолданусыз жүреді;
• Дренажды жүйелерге жақсы бақылау жүргізіледі.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ӨНДІРІСТІК ҚАЛДЫҚТАР ПРОБЛЕМАЛАРЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ШЕШУ ЖОЛДАРЫ 
 
 
 
    Өндірістік қалдықтар проблемалары-оларды өңдеу тиімді қолдану, қауіпсіздендіру және жерлеу - Қазақстанның экологиясын жақсартудағы шешімін таппай отырған өзекті мәселелерінің бірі болып есептелінеді [1-3]. Осыған байланысты зерттеу жұмысының негізгі мақсаты ретінде өндірістік қалдықтарды талдап қарастыруда сарамандық іс-әрекетерді жетілдіру қажеттілігі қарастырылады. 
 
     Өндірістік қалдықтарды сақтау және залалсыздандыру Қазақстандағы аса күрделі мәселе болып қалуда. Елімізде өндіріс және тұтыну қалдықтарының жағдайы әлі күнге күрделі екендігін атап өту қажет. Барлығы 22 млрд. тонна қалдық жинақталған оның ішінде, 16 млрд-ан астамы-техногендік минералдық түзілімдер, 6 млрд-қа жуық-қауіпті және 96 млн. тонна тұрмыстық қатты қалдықтар. Жыл сайын 700 млн. тоннаға жуық өндірістік қалдықтар түзілсе, оның 250млн. тоннасы-улы қалдықтар. Қазақстанда тұрмыстық қатты қалдықтардың негізгі бөлігі компонентерге бөлінбестен тасымалданып ашық қоқыстарға қоймаланады. Оның 97 пайызы – экологиялық және санитарлық талаптарына сәйкес келмейді. Тұрмыстық қатты қалдықтардың 5 пайызы ғана кәдеге жаратылады немесе өртеледі. 
 
    Бұл салада біраз тиімды жұмыстар жасалуда. Қалдықтар мәселесін қадағалайтын заңнамаға өзгерістер енгізу туралы ұсыныстар әзірленді және қолданыстағы нормативтік құқықтық актілерге түгелдеу жүргізілді. Қалдықтар құжаттары тізімі мен кадастыры қалыптастырылды  
 
   Өндірістік қалдықтарды өңдеуді , жетілдіру және қоршаған ортаны жақсарту мақсатында мынандай шараларды жүзеге асыру қажет: 
 
- өндіріс пен тұтыну қалдықтарын көму, сондай-ақ қоқысты терең сұрыптау және оны сол жерде қайта өңдеу бойынша кешенді мамандандырылған бағдарлама әзірлеу; 
 
- республика аумағында өндіріс пен тұтыну қалдықтарын, соның ішінде оларды уақтылы көмуді қысқартуды қамтамасыз ететін ең жаңа, экологиялық тұрғыдан қаупсіз техника мен технологияларды енгізу үшін табиғат пайдаланушыларды ынталандыру тетіктерін әзірлеу; 
 

 

- қалдықтарды өңдеу бойынша  құрылыс жасау жобаларына жергілікті  бюджеттен қаржы бөлу; 
 
- жергілікті бюджет есебінен облыстық және аудандық орталықтарды типті полигондарды салуға қаржыландыру; 
 
- заңсыз стихиялық қоқыс орындрын болдырмау және оған жол бермеу; 
 
- барлық жергілікті жер бойынша қоқыс орындарына қалдықтардың түсін есептеу және жылдық есеп жүргізу; 
 
- мемлекеттік статистика тәжірибесінде пайдаланған қалдық жинау, сақтау және жою бойынша статистикалық есеп беруді құру; 
 
- қалдықтарды өңдеу бойынша мәселелерді ақпарат құралдарында тұрақты түрде жариялау; 
 
- қалдықтарды реттейтін нормативті актілерді жасау және жетілдіру; 
 
- қалдықтарды өңдеу және жоюда қоршаған ортаны қорғау заңнамаларын сақтау бойынша бақылауды күшейту; 
 
- халықты экологиялық сауаттандыру шараларын күшейту; 
 
- жерді қалдықтар мен химикаттық ластау үшін зиянды анықтайтын әдістемені құру және бекіту. 
 
    Өндірістік және тұрмыстық қалдықтарға байланысты проблемаларды шешу үшін өндірістік және тұрмыстық қалдықтарды басқаруды жетілдіру жөніндегі салалық және өңірлік бағдарламаларды әзірлеу қажет. Осы бағдарламалар шеңберінде қатты қалдықтарды басқару жүйесінің әзірленуі, қалдықтарды басқару құрылымын реформалау, қалдықтардың жинақталуын кемітуге бағытталған нормативтік құжаттарды әзірлеу және енгізу, қалдықтарды басқарудің есебін жүргізу және бақылау жүйесін ұйымдастыру, қалдықтарды ұқсату және қайталама пайдалану жөніндегі үлгілік бағдарламаны әзірлеу, неғұрлым таза өндірісті енгізу жөніндегі ғылыми зерттеулерді жүргізу, қалдықтарды ұқсату жөніндегі қызметті жүзеге асыратын шаруашылық жүргізуші субъектілерге ақпараттық қолдау көрсету, қалдықтарды басқарудың үдемелі жүйелеріне мамандарды оқытуды ұйымдастру, өндірістік қалдықтарды көму мен өнеркәсіптік және басқа да ағынды суларды жерге төгу шарттары бойынша республика аумағын аудандарға бөлу көзделуі тиіс.

 

 

 

 

«Өндіріс және тұтыну қалдықтарын пайдалануға, қолдануға, тасымалдауға,сақтауға және көмуге қойылатын

 санитариялық-эпидемиологиялық талаптар»

санитариялық қағидалары  

 

 

 

1. Негізгі ережелер 

 

1. Осы санитариялық қағидалар өндірістік объектілердегі өндіріс және тұтыну қалдықтарын, қатты тұрмыстық қалдықтар мен денсаулық сақтау объектілерінде пайда болатын қалдықтарды жинауға, пайдалануға, қолдануға, залалсыздандыруға, тасымалдауға, сақтауға және көмуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптарды (бұдан әрі - Санитариялық қағидалар) белгілейді.

2. Осы Санитариялық қағидаларда мынадай анықтамалар пайдаланылды:

1) қалдықтарды көму - қалдықтарды шектеусіз мерзім бойы оларды қауіпсіз сақтау үшін арнайы белгіленген орындарда қалдықтарды жинау;

2) медициналық қалдықтарды көму - зиянды заттардың қоршаған ортаға түсуінің алдын алу бағытталған және осы медициналық қалдықтарды пайдалану мүмкіндігін болдырмайтын залалсыздандырылған медициналық қалдықтарды кейін қайта алу ниетінсіз оларды топыраққа қауіпсіз орналастыру;

3) қалдықтардың сыныптамасы - оларды қалдықтардың қоршаған орта мен адамның денсаулығы үшін қауіптілігіне сәйкес оларды қалдықтардың сыныптарға жатқызу тәртібі;

4) қалдықтар сыныптауышы - қалдықтарды сыныптау нәтижелері қамтылған, қолданбалы сипаттағы ақпараттық-анықтамалық құжат;

5) медициналық қалдықтар - медициналық қызметтерді көрсету және медициналық манипуляциялар жүргізу үдерісінде пайда болатын қалдықтар;

6) өндіріс және тұтыну қалдықтары - өндіріс немесе тұтыну үдерісінде пайда болған шикізаттың қалдықтары, материалдардың, өзге де бұйымдар мен өнімдердің, сондай-ақ өздерінің тұтынушылық қасиеттерін жоғалтқан тауарлар (өнімдер);

7) қалдықтармен жұмыс істеу - осы операцияларды бақылауды және жою орындарын қадағалауды қоса алғанда, қалдықтардың пайда болуының алдын алуға, оларды жинауға, тасымалдауға, сақтауға, өңдеуге, кәдеге жаратуға, жоюға, залалсыздандыруға және көмуге бағытталған іс-қимылдар;

 

 

 

 

 

    

 

     8) қалдықтарды залалсыздандыру - механикалық, физикалық-химиялық немесе биологиялық өңдеу жолымен қалдықтардың қауіпті қасиеттерін азайту немесе жою;

9) қалдықтармен жұмыс істеу объектілері - қалдықтарды жинау, сақтау, өңдеу, кәдеге жарату, жою, залалсыздандыру және көму үшін пайдаланылатын орындар немесе объектілер;

10) қалдықтарды өңдеу (қайта өңдеу) - қалдықтарды экологиялық қауіпсіз сақтауға, тасымалдауға, кәдеге жаратуға немесе жоюға дайындау мақсатында олардың физикалық, химиялық немесе биологиялық құрамын өзгертуге байланысты кез келген технологиялық операцияларды жүзеге асыру;

11) қауіпті қалдықтар - құрамында қауіпті қасиеттерге (уыттылық, жарылысуға қауіпті, радиоактивтілік, өртке қауіпті, реакциялық қабілеті жоғары) ие зиянды заттар бар және дербес немесе басқа заттармен байланысқа түскен кезде қоршаған ортаға және адам денсаулығына тікелей немесе әлеуетті қауіп тудыруы мүмкін қалдықтар;

12) қалдықтарды қайта өңдеу - қалдықтардың сипаттамасын олардың көлемін азайту немесе олармен жұмыс істеуді жеңілдететін немесе оларды кәдеге жаратуды жақсартатын қауіпті қасиеттерін азайту үшін өзгертетін, сұрыптауды қоса алғанда физикалық, жылу, химиялық немесе биологиялық үдерістер;

13) жоспарлы-тұрақты тазарту - қалдықтарды белгіленген жиілікпен жинау және жою бойынша іс-шаралар жүйесі;

14) қатты тұрмыстық қалдықтарға арналған полигондар - қатты тұрмыстық қалдықтарды оқшаулауға және залалсыздандыруға арналған арнайы құрылыстар;

15) ассенизациялау алқабы, жер жырту алқабы - елді мекеннің шегінен тыс сұйық қалдықтарды жинау және залалсыздандыру үшін арнайы бөлінген аумақ;

16) өндірістік объект - адамның тіршілік ету ортасына және денсаулығына әсер ету көздері болып табылатын үдерістерді, жабдықты және технологияны пайдалана отырып жүзеге асырылатын өнімді шығарумен, жұмыстарды орындаумен және қызмет көрсетумен байланысты шаруашылық қызмет объектісі;

17) өнеркәсіптік алаң - өндіріс және тұтыну қалдықтарын уақытша сақтау үшін өндірістік объектіде бөлінетін функционалдық аймақ;

18) санитариялық тазарту - мақсаты елді мекенде халықтың тіршілік әрекеті нәтижесінде пайда болатын қалдықтарды жинау, жою және залалсыздандыру болып табылатын іс-шаралар жүйесі;

 

 

 

 

 

 

 

 

19) қалдықтарды жинау - қалдықтарды одан әрі кәдеге жарату немесе жою мақсатында оларды сұрыптауды қамтитын қалдықтарды арнайы бөлінген орындарға немесе объектілерге шығаруға, жинау және орналастыруға байланысты қызмет;

20) ағызу станциялары - сұйық қалдықтарды кәрізге жинауға және ағызуға арналған құрылыстар;

21) өлген малды көметін орын - арам өлген не шарасыздықтан сойғаннан кейін малдардың өлекселерін залалсыздандыруға және көмуге арналған құрылыс;

22) мамандандырылған кәсіпорындар - қалдықтарды жинауды, пайдалануды, қолдануды, залалсыздандыруды, тасымалдауды, сақтауды және көмуді жүзеге асыратын ұйымдар;

23) санитариялық-қорғаныш аймағы (бұдан әрі - СҚА) - арнаулы мақсаттағы аймақтарды, сондай-ақ елді мекендегі өнеркәсіп ұйымдары мен басқа да өндірістік, коммуналдық және қоймалық объектілерді жақын маңдағы қоныстану аумақтарынан, тұрғын үй-азаматтық мақсаттағы ғимараттар мен құрылыстардан оларға қолайсыз факторлардың әсер етуін азайту мақсатында бөліп тұратын аумақ;

24) қоныстану аумағы - тұрғын үй, қоғамдық (қоғамдық-іскерлік) және рекреациялық аймақтарды, сондай-ақ инженерлік және көлік инфрақұрылымдарының жекелеген бөліктерін, басқа да орналастырылуы мен қызметі арнаулы санитариялық-қорғаныш аймақтарын талап ететіндей әсер етпейтін басқа да объектілерді орналастыруға арналған, елді мекен аумағының бір бөлігі;

25) қалдықтарды тасымалдау - қалдықтарды олардың пайда болған немесе сақталған жерінен өңдеу, кәдеге жарату немесе жою орындарына немесе объектілеріне тасымалдау;

26) қатты тұрмыстық қалдықтар (бұдан әрі - ҚТҚ) - халықтың тұтынуынан немесе пайдалануынан кейінгі қоғамдық немесе жеке тұтыну (тіршілік ету) қалдықтары;

27) қалдықтарды кәдеге жарату - қалдықтарды қайталама материалдық немесе энергетикалық ресурстар ретінде қолдану;

28) қалдықтарды сақтау - қалдықтарды кейіннен қауіпсіз жою мақсатында арнайы бөлінген орындарда жинау. 

 

 

 

2. Өндірістік объектілердегі қалдықтарды жинауға, пайдалануға, қолдануға, залалсыздандыруға, тасымалдауға, сақтауға және көмуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар

 

 

 

 

 

 

 

3. Өндірістік объектілерде өндіріс қалдықтарын жинау және уақытша сақтау (орналастыру) қалдықтардың қауіптілік деңгейіне сәйкес келетін арнайы өнеркәсіптік алаңдарда өткізіледі. Қалдықтарды жиналуына қарай олардың қауіптілік сыныбына сәйкес әрбір қалдықтар топтарына арналған ыдысқа жинайды.

4. Қалдықтарды сақтау орындарынан (өнеркәсіптік алаң) тұрғын үй құрылысы, коммуналдық және өндірістік мақсаттағы объектілердің аумағына дейінгі СҚА көлемдері Қазақстан Республикасының Үкіметі бекіткен санитариялық қағидаларға сәйкес айқындалады.

5. Өндіріс қалдықтары қауіптілік дәрежесі бойынша мынадай 4 қауіптілік сыныбына бөлінеді:

І қауіптілік сыныбы - төтенше қауіпті қалдықтар;

ІІ қауіптілік сыныбы - қауіптілігі жоғары қалдықтар;

ІІІ қауіптілік сыныбы - қауіптілігі орташа қалдықтар;

ІV қауіптілік сыныбы - қауіптілігі аз қалдықтар.

6. I қауіптілік сыныбының қалдықтары тұмшаланған ыдыста сақталады (болат бөшкелер, контейнерлер). Толуына қарай қалдықтар салынған ыдысты болат қақпақпен жабады, қажеті болған кезде электрлі газбен дәнекерлейді.

7. II қауіптілік сыныбының өндіріс қалдықтары агрегаттық күйіне сәйкес полиэтилен қаптарда, пакеттерде, бөшкелерде және зиянды заттардың (ингридиенттердің) таралуына кедергі болатын ыдыстардың басқа да түрлерінде сақталады.

8. III қауіптілік сыныбының өндіріс қалдықтары жайылтпай сақтауды қамтамасыз ететін, тиеу-түсіру жұмыстарын орындауға мүмкіндік беретін және зиянды заттардың таралуын болдырмайтын ыдыста сақталады.