Адвокатура курсының ұғымы, пәні және міндеттері

Адвокатура

Тақырып1. Адвокатура курсының ұғымы, пәні және міндеттері

        1.Адвокатураның  қызметі, сөз жоқ, құқық қорғауға  жатады. Ол ҚазақстанРеспубликасы  Конституциясы мен 1997 жылғы 5 желтоқсандағы  «Адвокаттық қызмет туралы» Заңның  негізінде жүзеге асырылады, кәсіпкерлікке жатпайды, өйткені негізгі мақсаты ретінде пайда табуды көздемейді және мыналарды; қылмыстық істер бойынша қорғауды; азаматық, әкімшілік, қылмыстық және басқа істер бойынша өкілетті. Сондай-ақ азаматар мен заңды тұлғаларға өзге де заңгерлік көрсетуді алқа қояды.

        Мәселен, ол консультатциялар, түсіндірулер, кеңестер беруден, кәсіпқойлық білімді  талап ететін мәселелер бойынша  жазбаша тұжырымдамалар жасаудан, талап арызарын, шағымдарын, құқықтық  сыйптаттағы өзге де құжаттар  жазудан, жеке және заңды тұлғалалар анықтау органдарында, алдын-ала тергеуде, соттарда, мемлекеттік және өзге де органдарда, ұйымдарда және азаматтармен қарым-қатынаста уәкіл болудан және оларды қорғаудан көрінеді.

         Авокатура мемлекет кепілдік  берген және Конституциямен бекітілген адамның өзінің құқықтарын бостандықтарын сот арқылы қорғау және білікті заңгерлік көмек алу құқығын жүзеге асыруға міндетті.

         Адвокатураны ұйымдастыру және  оның қызметі мынандай принцитерге  сәйкес құралады: адвокаттардың өз қызметін іске асырудағы туәелсіздігі; бұл қызметті заңдармен тыйым салынбаған әдістермен жолдарымен жүзеге асыру; тікелей заңдық актілерде қаралған жағдайларды есептемегенде , прокуратура, соттар, анықтау алдын ала тергеу органдарының өзге де ұйымдар мен лауазымды адамдардың адвокаттар қызметіне араласуына жол берілмейтіндігі ;кәсіпқойлық мінез-құлық сақтау және адвокаттық құпияны сақтау.

        Адвокаттар  қызметі заңмен кепілденеді және  ол мемлекеттік органдардың, қоғамдық  бірлестіктердің және лауазымды  адамдардың  адвокаттар қызметіне төте немесе жаңама түрдегі қандай да болмасын араласуға үзілді-кесілді тыйым слнатындығынан көрінісін табады. Өзінің  кәсіптік міндетін іске асруға байланысты мәлім болған жағдайлар бойынша адвокаттан куә ретінде жауап алуға тыйым салынады. Адвокаттардан және олардың ұйымдарынан, заңда бекітілген жағдайларды есептемегенде, белгілі-бір адамға көмек көрсетуге байланысты қандайда болмасын мәліметтер беруді талап етуге, сондайақ адвокаттын құжаттарын және адввокаттың басқа іс жүргізу матеиалдарын қарауға алуға алып тастауға және тексеруге рұқсат етілмейді. Адвокаттың өзінің заңгерлік көмек көрсететін адаммен тенестіруге, қорғайтын адамммен жеке кездесуге рұқсат беруден бас тартуға тыйым салынған. Анықтау, алдын ала тергеу және сот органдары адвокаттың іске қатысқан сәттен бастап, оның қорғаудағы күзетке алынған адамның ісі аяқталғанға дейін іске қатысуға жіберілетіндігі жөнінде дереу жазбаша растау беруге міндетті.

        Заңгерлік  жоғарғы білімі бар ,заңгерлі  маманы бойынша жұмыс стажы екі жылдан кем емес, адвокаттық қызметті іске асыруға құқық беретін лецензиясы бар және адвокаттар алқасының мүшесі болып табылатын Қазақстан Республикасының азаматтары адвокат бола алады

         Қасақана жасаған қылмысы үшін  сотталған бегіленген тәртіп бойынша әрекет жасауға қабілетсіз немесе  әрект қабілеттілігі шектеулі деп танылған, адвокаттар алқасынан шығарылған, сондайақ тәртіптік теріс қылықтары үшін құқық қорғау органдарынан швығарылғанынан бір  жыл өтпеген күннен бастап адамдар адвокат бола алмайды.

        Адвокаттың  өз өкілеттігін жүзеге асыраралықтай  жеткілікті құқықтары бар. Мәселен, ол кез-келген немесе жеке тұлға  қайтарымды ,қайтарымсыз негізде  кез келген заңгерлік көмек  көрсете алады. Сонымен бірге  қорғауға және өкілдікке байланысты  заңгерлік көмек ақысының шығындарының орнын жабудың мөлшері тараптардың келісімі бойынша белгіленеді. Заңда қарастырылған жағдайда көмек көрсету және шығындар ақысы республикалық бюджет немесе өз есебінен төленеді. Мәселен адвокаттың қатысуы міндетті болып есептелетін қылмыстық істер бойынша және қорғаудағы адамның қаржы болмаған жағдайда ақы анықтау алдын ала тергеу органдарының қаулысы немесе сот шешімі бойынша төленеді. Адвокаттар алқасы немесе адвокат кеңесі есебінен адвокат өз сенімін білдірушілеріне олардың өтініштері бойынша мынандай қызметтер көрсетеді. Бірінші буын соттарда талап иелеріне алимент өндіріп алу жөнінде асыраушының төлеміне байланысты залалдың, жұмысқа байланысты жарақаттың немесе денсаулыққа түскен басқада зақымданудың орнын толтыру жөнінде; Ұлы Отан соғысына қатысуларға және соған теңестірілген адамдарға, мерзімдік қызметтегі әскери қызметкерлерге, бірінші және екінші топ мүгедектерге, жасы үлғайған зейнетекрлерге, егер кәсіпкерлік қызметтпен байланысты болмаса консультатция берген кезерде; азаматтарға ақтау мәселелері бойынша консультатация берген кездерге.

       2.Адвокаттарға  сондай ақ мынандай  процессуалдық  құқықтар берілген; тиісті мәселелерді  шешу құзырына жататын барлық  мемлекенттік органдарда және  мемлекеттік емесе ұйымдарда, барлық соттарда заңгерлік көмек сұраған адамдардың құқықтары мен мүдделерін қорғау:барлық мемлекеттік органдардан және мемлекеттік емес ұйымдардан заңгерлік көмек көрсетуге қатысты мәліметтер сұрастыру және дәлелдемелер ұсыну; процессуалдық құжаттарды, тергеу және сотістерін қоса есептегенде  көмек сұраған адамдардың материалдарымен танысу және ондағы ақпаратты заң актілерінде тыйым салынбаған кез –келген әдіспен көрсете білу; іске кіріскен кезден бастап өз қарауындағы адаммен құпиялықты қамтамасыз ететін жағдайда қанша рет және қанша уақытқа созылатындығына қарамастан, қалғанша кездесу; заңгерлік көмек көрсетуге және ғылым техника, өнер және өзгеде арнайы білімді қажет ететін қызмет салаларына байланысты туындайтын мәселелерді түсіндіру үшін келсім негізінде мамандардан тұжырымдама сұрау; әділет, прокуратура, анықтау, алдын ала тергеу және сот органдарының лауазымды адамдардың сондай-ақ басқа көмек сұраған адамдардың  құқықтары мен заңды мүдделеріне қысым жасаған лауазымды адамдардың іс-әрекеттіне қарсы қолдау хат мәлімдеу, белгіленген тәртіп бойынша шағымсдар түсіру; мемлекеттік жасырын сырлары бар ақпаратпен сондайақ, әскери, коммерциялық, қызметтік мәні мәліметтермен және  егер анықтау, алдын ала тергеу орындарында және сотта заңда қарастырылған актілер тәртібімен қорғауды немесе уәкілетті қамтамасыз етуі қажет болған жағдайда,өзгеде заң қорғалатын құпиялар мен танысу; заңгердік көмек сұраған адамдардың құқықтары мен заңды мүдделрін қорғайтын заңмен тыйым слынбаған бардлық амалдармен әдістерді қолдану, сондай ақ заңға қайшы келмейтін өзгеде әрекеттерді жүзеге асыру .

Тақырып 2. Адвокатураның пайда болу және даму тарихы

         1.Адвокатура –азаматтар мен заңды  тұлғаларды құқықтық жағынан  қорғау жөнінде арнайы өкілеттілгі  бар кәсіпқой заңгерлердің қауымдастығы және адвокаттық қызмет туралы заң шеңберінде әрекет етеді.

       Адвокат  қызметін барынша дұрыс ұйымдастыру  мақсатымен сондай ақ өз құқықтарымен  заңды мүдделерін қорғау үшін  адвокаттар кәсіпқой, туәелсіз, коммеррциялық  емес, өзін - өзі басқаратын  және өзін өзі қаржыландыратын алқалар құрады. Адвокаттар алқалары облыстар ,республикалық мәні бар астана аумағында бір-бірден  құрылады. Оның негізгі міндеттері-бірлесіп жұмыс істеу, матеиалдық техникалық анықтамалық –ақпараттық  қамтамасыз ету, кәсіпқойлық көмек және алқа мүшелерін қорғау ,олардың қызметіне білікті бақылау қою, заңгерлік тегін көмек көрсетуді ұйымдастыру және азаматтарды қорғау .

        Мыналар  адвокаттар алқасының органдары болыып есептеледі;

        жоғарғы  орган алқа мүшелерінің жалпы жиналысы (конференция)

        атқарушы орган- президум

        бақылаушы орган –тексеру комиссиясы

        Жалпы  жиналысты(конференцияны) тексеру комиссиясы  төрағасының талап етуімен немесе  мүшелер санын төрттен бірінің  дауысы мен президум жылына  бір рет шақырылады. Ол адвокаттар алқасы қызметінің кез-келген мәселесін шеше алады; оның ішінде; Жарғы қабылдау және оған өзгерістер енгізу атқарушы, бақылаушы, басқа органдарды сайлау және олар туралы ережені бекіту. Алқа органдарының басшылары және басқа қызметкерлердің есебін тыңдау;

Алқа мүлкіне ие болу тәртібін орнату; мүшелік жарна ставкаларын белгілеу; алқа органдары басшыларының және басқа қызметкерлерді шешімдеріне адвокатардың шағымдарын қарау; алқа басшылары мен қызметкерлерін  мерзімінен бұрын шақырып алу .

       Жалпы  жиналыс( конференция) адвокаттар алқасы  мүшелелрінің үштен екісі жинаалғанда  немесе тисінше конференцияның  сайлаған делагаттар құрамы жиналған  жағдайда шешімдер қабылдау құқылы

       2.Адвокаттар  алқасының президумы және оның  төрағасы жасырын дауыспен төрт жылға сайланады, алқа президумы тек ғана жалпы жиналыстың  құзырына жататын мәселелердің қоспағанда, алқа қызметі мәселерін шешеді. Мәселен, жеке және заңды тұлғаларға заңгерлік көмек көрсету жөнінде алқа жұмысын ұйымдастырады. Жалпы жиналысты  шақырады және оның шешімдерін орындауды ұйымдастырады; адвокаттардың кәсіби және өзгеде құқықтарын қорғайды; адвокаттар алқасына мүшелер қабылдауды және одан шығуды іске асырады; стажерлар даярлауды ұйымдастырады; адвокаттардың үстінен шағымдарды тексеру жұмыстарын жүргізеді; тәртіптік теріс қылықтар туралы материалдарды қарайды  және жауапты адамдарға тәртіп жазаларын қолданады; адвокаттар аттестатциясын өткізу және кәсіптік біліктілгін арттыру жөніндегі жұмыстарды ұйымдастырады. Алқа қаржысына иелік етеді; бухалтерлік есеп; қаржылық және статистикалық есептіліті, іс жүргізуді ұйымдастырады.

Президум төрағасы адвокаттар қатарынан сайланады. Ол өзіне жалпы жиналыс және алқа Жарғысы жүктелген өкілеттерді жүзеге асырады.

          Тексеру комиссиясын және оның төрағасын жалпы жиналыс төрт жыл мерзімге сайлайды. Ол адвокаттар алқасының қаржы –шаруашылық  қызметіне тексеру жүргізеді .Заңгерлік консультатцияларын адвокаттар кеңселерінің, сондай жұмыс істейтін адвокаттардың қаржы қызметін тексереді.

         Адвокаттар алқасының мүшелері  өздерінің құқықтары мен міндеттері  жағынан тең: олардың алқа тарапынан  қолдау және қорғау көруге; алқа  органдарының құрамын сайлауға  және сайлануға; алқа қызметіне  белсене араласуына мәселелерді  қоюға, ұсыныстар енгізуге, талқылаулар мен тексерулерге қатысуға құжаттармен танысуға; алқа мүліктерінің пайдалануға кез-келген уақытта алқа құрамынан шығуына құқықтары бар.

        Алқа  мүшелері; Алқа Жарғысының талаптарын  орындауға; жалпы жиналыс пен  оның органдарының шешімдерін орындауға; мүшелік жарна төлеуге міндетті .

        Алқа  мүшелері заңдармен Жарғыны бұзғаны  үшін тәртіп жауапқа тартылады.

 Жаза шараларын тәртіп  оларды қолдану алу және шағымдану  тәртібін адвокаттар алқасының  Жарғысы белгілейді. Алқа президумы  мынандай жағдайларда адвокатты алқа мүшелігінен шығаруға құқылы

- адвокатты қызметпен  айнналысу құқығы үшін берілген  лицензияны қайтарып алынғанда  немесе күшін жойғанда; адвокатура  қызметінің өз міндеттерінің  принциптерін қайта қайта немесе  бірнеше дүркін өрескел бұзған жағдайда;

- біліктілігінің жетіспеуі  салдарынан адвокаттың өз кәсіптік  міндетін атқара алмайтындығы белгілі болған жағдайда

- кәсіпкерлікпен, сондайақ  өзге де ақы төлнентін қызметпен  айналысқан жағдайда және Жарғыда  қарастырылған басқа жағдайларда адвокаттар өз қызметтерін заңгерлік консультациялар, адвокаттық кеңселер, сондай ақ заңды тұлғаны тіркеместен жеке дара жүзеге асырады.

       Адвокаттық  қызметі лицензияланады. Лицензия  әділет Біліктілік алқасына біліктілік  емтиханын тапсырған жағдайда беріледі. Ол басты, тұрақты құжат болып табылады және Қазақстан Республикасының барлық аумағында күші болады.

Тақырып 3. Адвокатураның және адвокаттық қызметтің түсінігі, мәні және мақсаттары.

       1. Белгіленген  рұқсат режиміне сәйкес, адвокаттың  мемлекеттік органдар, соттар, прокуратуралар, анықтау, алдын ала тергеу органдары орналасқан мекемелерге, күзетпен ұсталғандар, тұтқындалғандар және жазасын өтеп жатқандар орналасқан орындарға кіруге құқығы бар.

        Осындай  құқықтарына қоса адвокаттың мынандай міндеттері бар;

Заң талаптарын орындау, адвокатура ұйымдарымен қызметінің принциптерін басшылыққа алу;

        егер  көмек сұрап келіп отырған  адамның мүдделері бұрын заңгерлік  көмек көрсетілген немесе көмек  көрсетіліп отырған  адамдардың  мүдделеріне қайшы келген жағдайда (тараптардың өзара келісімі бойынша делдал ретінде қатысуды есептемегенде) немесе іске судья, прокурор, анықтау жүргізуші, тергеуші, сараптаушы, маман, аудармашы, куәгер, жәбірленуші немесе куәгер, азаматтық талап иесі немесе азаматық жауап беруші ретінде қатысқан жағдайда, сондай ақ істі тексеруге немемсе қарау адвокаттың жақын туыстық қатысы бар лауазым бар адам қатысқан жағдайда, заңгерлі көмек көрсету тапсырмасынан бас тарту;

       көмек  сұрап келген адамның жағдайын  ауырлатын құқықтық позиция ұстауға хақысы жоқ ;

     қылмыстық  іс бойынша қабылданған тапсырмадан  жалтаруға хақысы жоқ және  қорғаушының немесе адвокаттың  өзінің пікірінше үкім әділ  шешілмеген  жағдайда, оған белгіленген  тәртіп бойынша шағым беруге міндетті.

     мемлекттік қызметке тұруға кәсіпкерлікпен айналысуға, оқытушылық, ғылыми немесе шығармашылық қызметтерді қоспағанда, басқа да ақы төлнетін жұмыстарды атқаруға құқығы жоқ, адвокатқа өтініш жасау арқылы  құралатын фактілердің тұратын, көмек сұрай келген адамның ауызша және жазбаша келіс сөздеріне туындайтын ақпарат туралы адвокаттық құпияны, көмек сұрай келген адамның мүддесі үшін жасалған әректтердің сипатымен нәтижелері, сондай ақ заңгерлік көмек көрсетуге қатысты өзгеде мәмілеттерді құпия сақтаға міндетті

Тақырып 4. Қазақстан Республикасында адвокатура қызметінің құқықтық негізі

          Адвокатураның ұйымдастырылуы мен қызметiнiң   принциптерi

         1.Қазақстан Республикасындағы адвокатура  адамның өз құқықтарын, бостандықтарын  сотта қорғауға және бiлiктi заң көмегiн алуға мемлекет кепiлдiк берген және Қазақстан Республикасының Конституциясымен баянды етiлген құқығын жүзеге асыруға жәрдемдесуге арналған.

Адвокатура қылмыстық iстер бойынша қорғау, азаматтық, әкiмшiлiк, қылмыстық және басқа да iстер бойынша өкiлдiк ету, сондай-ақ азаматтардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерiн, сондай-ақ заңды тұлғалардың құқықтары мен заңды мүдделерiн қорғау мен iске асыруға жәрдемдесу мақсатында заң көмегiнiң өзге де түрлерiн көрсету жөнiндегi адвокаттардың қызметiн ұйымдастырады.

      Адвокаттық  қызмет шеңберiнде адвокаттар  көрсететiн заң көмегi кәсiпкерлiк қызмет болып табылмайды.