Жерге орналастыруды жобалаудың теориялық негіздері

     ҚР аумағындағы аудандар мен елді мекендер (кесте)

             №5 дәріс. ҚР-ғы жер реформасы

80-90 жылдардағы  ауыл тұрғындарының жеке меншік  иелігіндегі мал басына қойылған  шектеу толығымен жойылды. Сонымен  қатар халықтық жеке меншіктегі  малды азықтандыру мақсатымен  ауыл әкімшілігінің қарамағында  17 млн га жуық мал азығы алаптарымен шағын көлемді жыртылған жер учаскелері берілді. 1996ж. Конституцияға сәйкес ауыл тұрғындарына  жеке меншікке берілген мөлшердің шеңберінде 0,25га телімі және 0,15га суармалы жер үй маңындағы учаскелер тегін берілді. Сонымен бірге қалалыұ тұрғындарға саяжый құрылысына бөлінген учаскелердің көлемі 1,5 есе ұлғайтылды. Осы соңғы іс қимылдар мен шешімдер азық түлік рыногының едәуір ұлғаюына әкелді. Осыған себепті және мемлекеттік қолдауға ие болған ауыл шаруашылықтар өнім көлемін айтарлықтай ұлғайтты. Аса маңызды экономикалық сонымен бірге аграрлық өндірістің дамуында жаңа кезең пайда болуының белгісі. Ауыл мәселелерін шешу ісінде едәір жағымды істер байқалады: ауыл тұрғындарының қарыздары өтелді. Әлеуметтік проблемалар жанаша шешілуі, мәдени тұрмыс объектілері қалпына келтіру жаңалар салыну, жыртылған жермен басқа алаптарды түгендеу жұмыстары қолға алынып, бұрын тасталған жерлер өңдеуге қайта алынды. Бірте-бірте жер кадастрлық және бағалау жұмыстары жүргізіле бастады. Аграрлық экономикада маңызды оқиға болып 2002 ж сәір айындағы президенттің Қазақстан халқына арналған жолдауындағы сөзі болды, бұнда ең маңызды мәселе болып ауылды қайта жандандыру танылды. Сонымен бірге ҚР-ның Үкіметіне ауыл шаруашылық мақсатындағы жерлерге жеке меншікті енгізу ауылдық жерде миграцияны реттеу, экспортқа өнім өндіретін ірі кәсіпорындарды құру жөнінде нақты тапсырма берілді. Жолдауда 2003-2005ж. Ауылды қайта жандандыру кезеңі деп жарияланды. Жер жеке меншігі оның иесіне тұрақты сенімділік бере отырып жерді ұқыпты пайдалануға, оны жақсартуға маңызды түрткі болды. Иессіз- жер жетім, сондықтан экологиялық дағдарысқа осындай жер ұшырайды. Жер жеке меншігі туралы заңды қабылдай отырып республика парламенті өзінің тарихи миссиясын орындады.

Жер кодексі 2003жылы 20 маусымында бекітілді. Бұнда 2001-2002ж. ішінде болған жер туралы заңның бірқатар баптары өзгерусіз сақталған. Негізгі жаңалық болып ауыл шаруашылығындағы жерге жеке меншікті енгізу, оны жүзеге асыру механизмін көрсету болып табылады. Ауылдық жерде миграциялық ағымдарды реттеу міндеті маңызды проблемалардың біріне айналып отыр. Мұндай зерттеулер негізінде 2 бағытта жүргізіледі:

1) қалыптасқан  қоныстану жүйесін жетілдіру  әдістері;

2) экологиялық  дағдарысқа ұшыраған аймақтарда  көшіру шаруашылығы осы күрделі  міндеттерді орындау ауылға қатысты бірқатар арнайы нормативтерді әзірлеу жұмыстарын талап етті.

                         Зертханалық жұмыс №5

Жер телімдеріне мемлекеттік нөмір  беру немесе есепке алу

ҚР-ның аймағында 14 облыс орналасқан. Осы 14 облысқа 2 нөмірден тұратын белгі берілген. Әрбір облыстағы аудан, қалалар немесе қала типтес ауылдарға 3 саннан тұратын нөмір беріледі. Әрбір аудан өзінше кварталдарға бөлінген. Кварталдардың нөмірі де 3 саннан тұрады. Ал кварталдар жер телімдеріне бөлінген, олардың нөмірі де 3 саннан тұрады.

Егер квартал  ішіндегі жер телімінің нөмірі 999-дан  асып кеткен жағдайда 4 санды нөмір  беріледі. Кадастрлық нөмір беру арнайы мекемелер арқылы жүзеге асады. Бұл  мекемелер мемлекеттік болып  есептеліп жер кадастрының заңнамаларына  сәйкес барлық құжаттарды жүргізіп отырады. Кейбір жағдайда кварталдарға нөмір беру жағдайы шықпайды. Ондай жағдайда квартал нөмірі 9 саннан басталуы тиіс. Артынан өзінің нөмірі берілген кезде алғашқы берілген нөмір алынып тасталады. Кейбір жер телімдерін бірнеше бөлікке бөлген жағдайда немесе керісінше бірнеше телімдерді біріктірген жағдайда олардың алғашқы нөмірлері өздерінің заңды күшін жоғалтып, ондай жер телімдеріне жаңа нөмір беріледі.

                             БҚО – 08