Ўзбекистонда туризмнинг ривожланиши

Автор работы: Пользователь скрыл имя, 23 Января 2013 в 02:22, реферат

Краткое описание

Туризм инфратузилмаси деганда- туристларнинг туристик захирала-ридан бемалол фойдаланишини таъминловчи бинолар тизими, мухандис-лик ва коммуникация тармоклари, шу жумладан йуллар , туризмнинг хилма хил корхоналари ва уларни керакли даражада ишлатиш, хамда туризм корхоналарининг ишлатилишини таъминлаш тушунилади.

Содержание

1. Туризм инфратузилмаси хакида тушунча.
2.Ривожланиш ва унинг асосий омиллари
3.Ўзбекистон республикасида туризм инфратузилмасини ривожлантириш чора-тадбирлари.

Прикрепленные файлы: 1 файл

turizm.doc

— 78.00 Кб (Скачать документ)

Ўзбекистонда  туризмнинг ривожланиши

 

1. Туризм инфратузилмаси  хакида тушунча. 

2.Ривожланиш  ва унинг асосий омиллари

3.Ўзбекистон республикасида туризм инфратузилмасини ривожлантириш чора-тадбирлари.

 

 

1.Туризм инфратузилмаси  хакида тушунча

       

 Туризм    инфратузилмаси  деганда- туристларнинг туристик захирала-ридан  бемалол фойдаланишини таъминловчи бинолар тизими, мухандис-лик ва коммуникация тармоклари, шу жумладан йуллар , туризмнинг хилма хил корхоналари ва уларни керакли даражада ишлатиш, хамда туризм корхоналарининг ишлатилишини таъминлаш тушунилади.

Бу автомобил ва темир  йуллар, йул харакатини, хаво йулларини, денгиз ва дарё йулари харакатини тартибга солувчи тизимлар, иссиклик , электр ва телефон алокалари билан таъминлаш ва бошкалардир. Маълумки, туристик ресурсларсиз туризмнинг узи булмайди. Масалан, табиий-иклим, тарихий-маданий, маърифий, ижтимоий-маиший туризм обьектлари булган худудларда керакли инфратузилмани яратиш мухим масалалардан бири хисобланади. Йул курилиши сохасини олиб курайлик. Албатта сайехлар оддий йуловчилар эмас. Уларнинг саехати замон талабларига мос равишда булиши учун йулларнинг сифат даражаси кай ахволда эканлигини бир уйлаб курайлик. Йулларнинг равонлигига караб хам сайехлар окимининг  ошиши - бу шунчаки бир оддий , эътиборсиз гап эмас. Йуллар, бозорлар мамлакатнинг иктисодий ва маданий ахволи кай даражада эканлигидан далолатдир. Турист - энг аввало дам олувчидир. Жамгарган пулидан харж килиб келган турист чарчок нима эканлигини билмаслиги керак. Уни истеъмолчи эканлигини шу ерда хам зинхор  унутмаслигимиз лозим.  Булар нафакат автомобил йуллари, шунингдек, темир йулларга хам таълуклидир. Поезд релсларидан тортиб, унинг ичидаги коммуникация ва мухандислик тармокларининг барчаси - туризм инфратузилмасининг таркибий бир кисми халос. Поезд купьеларидаги иссиклик даражаси, езда ва кишда бир хил температурадаги холат - туризм хизматининг янада кутарилишидаги омиллардир. Турист ибтидоий жамият кишиси еки кай даражада ривож топган мамлакатлигидан катьий назар унинг оддий фукароси эмас. У юксак даражада хизмат курсатилишини истовчи (ва бунга хакли хам) истеъмолчидир. Мана шуни хеч качон туризмдан катта фойда кураман деган туроператорлар эсдан чикармасликлари керак. Нафакат автомобил еки темир йуллар, хатто туристлар учун махсус ажратилган йуллар хам талаб даражасида булмоги керак. Бу йул алохида ажралиб туриши, туристларга халакит берадиган даражада булмаслиги лозим.

Мехмонхона ва шунга  тенглаштирилган жойлардаги коммуникация ва мухандислик тармокларида хам  муаммолар булмаслиги туризм сохасининг янги погоналарга кутарилишида узига хос уринни эгаллайди. Бир тасаввур килиб курайлик: иссиклик тармоги ишламайдиган,  электр тармоги паст, канализация тармоги беркиб колган еки ичимлик суви талаб даражада булмаган мехмонхоналарда турист булиш. Мана булар ва бошкалар туризм ишининг ривожланишидаги кечиктириб булмас ва тезда хал килиниши зарур булган муаммолардир. Айникса, олис, тогли жойлар, йул трассалари каби худудларда бу муаммоларни хал этиш-осон иш эмас. Яъни, янада машаккатли ишдир. Хозир республикамизнинг автомобиллар катнайдиган трассалари шох бекатлари кай даражада.Трассалардаги шох бекатлар булмаган жойларни гапирмаса хам булади. Турист тезда хожатини чикариб оладиган, еки зарур тиббий ердам бериладиган объектларнинг узи йук хисоб. Аччик булса хам айтиш керак: туристлар хожатхоналари-ю бошка карвонсаройлар курилиши замон талаби даражасида эмас еки буларнинг узи хаттоки йук. Бундай курсаткич билан туризм ривожланишига ким кафолат беради. Бир вактлар ипак йули утган жойлардаги мухим масканларда карвонсаройлар булган. Карвонсаройлар савдо карвонлари учун хозирги вактлардаги мехмонхоналар вазифасини утаган. Унда карвонлар ва савдогарлар тунайдиган хоналардан тортиб, ичимлик суви, овкатланиш хизмати ва бошка хизматлар (табиблар, машшоклар, курикчилар) уз жойига куйилган. Юртимиз кухна тарих ва маданиятга эга. Хозирда канализация деб аталувчи тармок бундан уч минг йил аввал хизмат курсатганлигини исботловчи далилларни археологик олимларимиз тадкикот ишларида курсатиб беришган. Бу эса коммуникация тармоклари, ичимлик суви (сардобалар) махсус кувурлар - кулолчилик махсулотлари оркали олиб келинганлигидан далолдатдир. Мана шундай тарихий, анъанавий меросимизни яна тиклаш, замонавий холатга келтириш хам бугуннинг асл максадидир.

      Туризм инфратузилмасида банк ва молиявий ташкилотлар - хизматларнинг урни алохидадир. Туристлар саёхатда ва дам олишда хилма-хил хизмт турларидан фойдаланишни хохлайдилар. Яъни, уз хохиши буйича бирор нарса сотиб олишни исташади. Бунда улар кунгил очиш учун хар куни куп микдорда пул сарфлашади. Пулни айникса, атта микдордаги пулни кутариб юриш, туристларга нокулайлик ва кийинчиликлар тугдиради. Турист ктта микдорда пулни олиб юриши угриларни, карокчи ва товламачиларни ва хар-хил турдаги жиноятчиларни жиноий харакат килишларига олиб келади. Туризм ташкил топиши биланок, угирланиши ва тортиб олиниши мумкин булмаган хавфсиз пул билан таъминлаш муаммоси пайдо булди. Бу муаммони биз Граф Монте Кристонинг Томпсон ва Френч банкирлари уйининг векселлари  билан хисоб-китоб килганида курамиз.

      Томас  Кук туризмни ташкил этишдаги  ушбу муаммони хал этиш билан  шугулланган ва туристик фаолиятни  ташкил этишнинг хамма томонларини  урганиб чиккан. Натижада, у йул  чекларини ихтиро килган. Бу хавфсиз  пул туризм максадида яратилган  булиб, уни бутун дунё банкларида бемалол махаллий влютага алмаштириш мумкин булган. Бир канча вакт утиб, бу ташаббусни Американ Експресс фирмаси узига кбул килди. Туризм сохасидаги бу икки гигант сугурта молиявий хизматлари буйича хам гигантга айланди. Кейинрок, пластик карталар ихтиро килинди. Viza, AmEx, Diner Club каби дунё микёсидаги тулов тизимлари яратилди. Ушбу тулов усулларининг кулланилиши билан туристларнинг узлари билан катта микдорда пул олиб юришлари чекланди. Барча магазинлар, ресторанлар ва бошка туристик марказларнинг корхоналари карталар буйича накд пулсиз туловлар кабул кила бошладилар.

      Ахборот  хизмати хам туризм инфратузилмасида  туристларга хам ва унинг ташкилотчиларига  хам жуда зарурдир. Турист саёхатга  тайёрланаётганда  хамда саёхат вактида узи борадиган жой хакида уша мамлакат ёки борадиган худуднинг конун-коидалари, одатлари, мехмондустлиги хакидаги кушимча маълумотларга, шунингдек, уша жойнинг харитасига, транспорт магистраллари схемасига мухтож булади. Бундай маълумотлар бундан 200 йил аввал чоп этилган.

      Саёхат  ва туристларнинг саргузаштлари  хакидаги маълумотлар оммабоп  ва махсус адабиётлар куринишида  чоп этилади ва бу холат  туристларни саёхат килишга чорлайди. Замонавий туризмда  булажак туристларга  бепул таркатиладиган ахборотларни ранг-баранг куринишида чоп этишга эътибор каратилади. Туризм сохаси бошка сохаларга караганда 3-5 марта куп реклама килади. Хамма йирик туристик марказлар туристлар ва туризм хизматлари учун ахборот CD  ROM  дискларини чоп этади.       

      Туризм инфратузилмасини замонавий компьютер хизматисиз тасаввур этиш кийин. Тезкор ахборот ва сузлашув, янгиликлардан хабардорлик туризмнинг яна бир жихатидир. Хозирги турист интернет, факс ва бошка замонавий техника воситаларидан фойдаланиши туризм инфратузилмасини кай даражада эканлигидан яна бир нишонадир. Замонавий электрон воситалари , щу жумладан, туристик хизматлар туристик марказлар хакидаги маълумотлар жойлашган миллионлаб сайтларга эга булган интернет тармоклари нафакат саёхат ва туристик агентликларни танлаш, хаттоки, тур саёхатнинг чипталари, хизматлар учун туловларни хам олдиндан тайинлаб куйиш мумкин. Туризм ташкилотчилари  ахборот  хизматидан кенг куламда фойдаланадилар. Улар хам туристик махсулотни ташкил этаётганида  махсус йул курсаткичларини урганадилар. Columbs  Press нашриётида хар икки йилда кайта чоп этиладиган дунёга машхур йул курсаткич World Travel Guide да 200 мамлакатнинг схемаларини туристик марказларнинг ва агентликларнинг хар-хил каталоглари мамлакат ва бутун дунё буйича транспортнинг харакат жадвали чоп этилади.

      Мехмонхоналардаги оддий телефон, телевизор, факс, компьютер, музлатгич ва бошкаларнинг булиши - булар биз хозирда истасак хам истамасак хам булиши зарур булган воситалардир. Буларсиз туризм хизмати еки мехмонхона бизнеси билан шугулланишнинг узи кулгили холдир.

         

2.Ривожланиш ва унинг асосий омиллари

 

“Ўзбектуризм” миллий компаниясининг туристик хизматларини сотиш хажми режа буйича 17 маротаба ошади ва 2005 йилга келиб хизматларни сотишдан тушган маблаг 0,5 млрд. АКШ долларини ташкил этади. Режалаштирилаетган тадбирларни амалга оширилиши натижасида туризмдан олинадиган халк хужалиги тушумлари 1, 5 млрд АКШ долларини ташкил килади.

Туризмни ривожлантириш  таълим даражасининг ошиши, халкаро  стандартлар ва туристларнинг дидларига мос келувчи хизматлар маданиятининг ошишига олиб келади. Туризмни баркарор ривожлантириш дастурини амалга ошириш натижасида микро даражада иктисодий самарага эришилади. Туризмни ривожланиш даражаси битта хорижий туристдан олинадиган тушум, курсатиладиган хизматлар хажми, рентабеллик каби бир катор курсаткичлар билан улчанади. Туризм сохасидан олинадиган моддий самара фойда ва даромад билан белгиланади. Туристларга уларнинг республикада булиш даврларида курсатиладиган хизматларнинг киймати уларнинг турларини 29 тадан 100 тагача купайтириш эвазига 3 минг сумдан 13 минг сумгача ошиши мумкин.

Иктисодий омиллар билан боғлиқ системада тарихий-маданий едгорликларнинг таркиби ва ахамияти оркали белгиланувчи омилларни капитал деб хисоблаш мумкин. Ўзбекистонда 29, 5 млн киши, 100 дан ортик миллатлар истикомат килади. Ахолининг 70% ўзбеклар, 10%га якинини руслар, 5% козоклар, 4% татарлар, 2% коракалпоклар ташкил килади. Улар турли динларга эътикод киладилар. Ўзбекистонда турли миллатларнинг истикомат килганлиги сабабли туристларнинг миллатларига нисбатан соглом мухит булганлиги сабабли, туризмни муваффакиятли ривожлантириш учун ижтимоий-иктисодий, психологик шароит мавжуддир. Ахолининг 60% кишлок жойларида жойлашганлиги табиий, маданий-этнографик ва даволаш туризмни ривожлантириш учун мухим ахамият касб этади. Ўзбекистонда туризмни ривожлантиришнинг иктисодий сиесий имкониятлари хам мавжуд. Миллий инвистиция дастурида давлат куйидаги иктисодий йуналишларни белгилаб берган;

енгил ва тукимачилик  саноати;

кайта ишлов саноати;

халкаро туризм ва мехмонхона хужалиги;

Айнан мана шу иктисодий  йуналишлар буйича давлат кафолати чет  элдан сармоялар келиб тушади, яъни мана шу йуналишлардан Ўзбекистонга самоялар келиб тушади.

Туризм умумий иктисодий усишга кам ривожланган давлатларнинг ривожланишига кумаклашади. Яхши ривожланмаган районларда туристик марказларни очиш купгина давлатларнинг асосий методи хисобланади. Кейинги йилларда кургина мамлакатларда шахарликларнинг фермаларда хордик чикариши одат тусига кириб колди. Бу шунга олиб келадики кишлок ахолиси туризм билан боглик иккинчи ихтисосга эга булиш ва жойларда туристик мажмуа куриб ишга тушириш билан эса турмуш шароитини яхшилаб олиш имкониятига эга.

Ўзбекистонда асосан маданий туризмнии ривожлантириш максадга мувофик булади. Ўзбекистонда туризмнинг бошка турларини ривожлантириш якин орада узига сарфланган маблагларнинг коплаши кийинрок – маданий туристиоdмахсулот таклиф этилаётган вилоятларда эришилаётган рентабеллик курсаткичлари рекреацион туризм таклиф этилаётган вилоятлардагига нисбатан йирикрокдир.

Маданий туризм деганда  асосан инсонлар томонидан узга халклар  маданияти ва урф-одатларига булган кизикиш тушунилади. Маданий туризм ихлосмандлари туристик манзиллар  тарихи (археология, этнография, улкашунослик), яшаш тарзи ва кун кечириш мухтит шарт-шароитлари, миллий хунармандчилик санъати кабиларга катта кизикиш билдиришади. Уларда махаллий хаёт билан якинрок танишиш истаги кучли булсада, бу танишиш кандайдир нокуклайлик, кийинчилик еки хавф-хатарни бошдан кечириш оркали амалга оишириладиган булса, бундай туристлар узларининг бундай максадларидан воз кечиб куя колишади. Улкамизга келувчи маданий туризм ихлосмандларининг аксариятини узининг билими ва маърифатини оширишни истовчилар ташкил этишсада, уларнинг орасида экотуризм иштиёкмандлари, биоэкземпляр йигувчилари, турли хил саргузаштларга кизикувчилар хам топилиб туришади.

Бундай туристларнинг  баъзилари узларига ухшаган бошка  туристлар гурухида саёхат килишни  ёктиришса, бошкалари якка узлари ёки  кичикрок гурухларда афзал куришади. Туристларнинг баъзилари уз саёхатларини узлари режалаштиришлари, яъни, качон  каерга бориш, у ерда канча вакт тухтаб туриш кабилар тугрисида узлари мустакил карор кабул килишади. Бошка баъзи бир XII-XX асрларга мансуб булишса, уларнинг орасида IV-IX аср ёдгорликлар хам учраб туришади. Бухоро шимоли ва шимоли-шаркида жойлашган Сармиш, Нурота тог тизмаларида, Сурхондарё вилоятида ибтидоий жамоа тузумига хос ёдгорликларни хам учратиш мумкин. Шунингдек, куплаб кадимий шахарлар колдикларида олиб борилган археологик казишма ишлари, табиий курикхоналарда купайтирилаётган ноёб хайвонлар билан танишиш хам маданий туризм ихлосмандларида куплаб таассуротлар колдириши мумкин.

Туризм янги нотаниш жойларни очиш, ташки мухитдан узгаришлар кидириш  ва таассуротларни бошдан кечириш максадидаги  интилишлардан келиб чиккан булиб, ушбу атама дастлаб француз тилида кулланила бошланган.

Туризм асосан, уз ичига  инсонларнинг кунгил езиш, хордик чикариб  дам олишга мулжалланган хатти-харакатларини  олади. Бундан ташкари, туризмга иш хамкорлари ва узоклардаги дуст-кариндошлар  билан учрашиш кабилар хам  киришсада, амалга оширилаетган бундай саехатлар давомида хам кунгилхушлик ва хордик езишлардан воз кечилмайди.

Туризм еш авлодни  соглом килиб тарбиялашдаги ахамиятини инобатга олган холда туризмнинг ешларнинг рухиятига киладиган  мухим таъсирларини хам унутмаслик керак: туризм ешларни ватанпарвар этиб тарбиялашга уз хиссасини кушади! Яъни, уз улкасида саехат килган одам кандай табиий ва маданий бойликларга эгалик килаетганлигини билиб олади; кандай ажойиботларга эгалик килаетганини билган инсон узининг кулга киритган меросидан гурурлана бошлайди; Миллий бойлигидан гуруланаетган одам уз юртини сева бошлайди. Шу сабабли кадимги шарк мутафаккирлари инсонни дунени куришга чакиришган, чет элларга чикишдан олдин уз ватанлари ичида сафар килишга ундашган.

 

 

3.Ўзбекистон республикасида туризм инфратузилмасини ривожлантириш чора-тадбирлари

 

          Кейинги йилларда республикамизда туризм инфратузилмасини замон талабига мослаштириш максадида купгина ишлар килинмокда. Айникса, Ўзбекистон республикаси президентининг 1995-йил 2-июндаги ''Буюк ипак йули''ни кайта тиклашда Ўзбекистон Республикасининг иштирокини авж олдириш ва республикада халкаро туризмни ривожлантириш борасидаги чора-тадбирлар тугрисида''ги фармони бу ишни юксак даражага кутариш муаммоларини хал килишда уз урнига эга булди. Фармон гоят мухим халкаро туризм йуналиши -''Буюк ипак йули''ни кайта тиклаш , бунга хорижий сармояларни кенг жалб этиш, шунингдек, замонавий туризм сиесатини вужудга келтиришга асосий максадни каратди. Бунинг учун эса куйидаги ута мухим ва долзарб масалалар уз ечимини топиши лозим. Масалан, "Буюк ипак йули"даги шахарлар - Самарканд, Бухоро, Хива ва Тошкентда халкаро туризм буйича махсус очик иктисодий минтакалар ташкил этиш, мазкур шахарларнинг аэропортлари ва темир йул вокзалларида туристлар учун божхона расм-русумларинингш халкаро меъерларга мос соддалаштирилган тартиби, шунингдек, транзит туристлар учун махсус божхона зоналари жорий килиш кузда тутилди. Ушбу шахарларда янги ташкил этиладиган туристик ташкилотлар ва корхоналар барпо этилган пайтдан бошлаб, дастлабки фойдани олгунга кадар утадиган даврда, лекин руйхатга олинган санадан кейин узоги билан уч йил мобайнида барча турдаги соликлардан озод килиш имконияти тугилди. Шу максадда мазкур ташкилотлар ва корхоналар фойда (даромад) олган биринчи йили (даромад) солигининг 50% ини, иккинчи йили 75 % ини, учинчи йилдан бошлаб 100 % ини тулашлари белгилаб куйилди.

Информация о работе Ўзбекистонда туризмнинг ривожланиши