Баланың бірінші әрекеті ойын

Сапалы ұрпақты  өсіру әсіресе, психология ғылымының  дамуына ерекше көңіл аударуды талап  етеді. Психологияны дамыту арқылы өскелең  ұрпақты өз дәрежесіне әлем елдеріне таныту бұл біздің әрбір азаматтың  міндеті. Психолого-педагогикалық қызметте негізгі әрекет түрі баланың логикалық психикалық дамуы болып табылады. Мұнда баланы тәрбиелеу процесіндегі шығармашылық дамыту ойын іс-әрекетімен тығыз байланыста болуы тиіс. Тәжірибеде нақты әрекет баланың жеке психикалық және белгілі әлеуметтік-педагогикалық кеңістіктегі дамуына сүйенеді.

Жұмыстың өзектілігі: Қоғамның болашақ азаматын өсіру үшін отбасы, қоғамдық орындар, қоршаған ортаның тигізер ықпалы ұшан-теңіз. «Үлкендер өсіп келе жатқан балдырғанға адамгершілік сезімдерін дер шағында дарыта беру үшін оны қоршаған ортасында көңілді, қуанышты жайларды жасай білуі шарт»-дейді Е.А.Аркин. Ойын мектеп жасына дейінгі балалардың ең басты іс-әрекеті болып табылады. Атап айтқанда ойын арқылы балалар өмірді таниды, ойын оларды үлкен өмірге дайындайды. Сонымен қатар баланың шығармашылық дамуында маңызы өте зор. Ойын мәнін балалық шақтан есейген шаққа өтетін көпір ретінде сипаттауға болады. Сонымен қатар мектепке дейінгі балалардың іс-әрекетінің дамуы үшін, тәрбиелеу үшін де ойынның мәні өте зор.

Жұмыстың мақсаты:

Ойын іс-әрекетінің мектеп жасына дейінгі балаларға психологиялық әсерінің ерекшеліктерін, оның ішінде қиял процессінің дамуына әсерін зерттеу.

Қойылған мақсатқа байланысты келесі міндеттер қалыптастырылды:

Міндеттері:

1.Іс-әрекет және оның  әдіснамалық негізі қарастыру.

2. Ойынның педагогикалық-тәрбиелік мәні жан-жақты ашу.

3. Ойын іс-әрекетінің баланың психологиялық дамуына әсерін көрсету.

4.Ойын іс-әрекетінің баланың  қиялын дамытуда алатын рөлін  айқындау.

Зерттеу пәні:

Мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық қиялы.

Зерттеу объектісі:

Мектеп жасына дейінгі балалар (3-6 жас аралығындағы).

Зерттеу болжамы:

Балабақшада тәрбиеленетін  мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық қиял деңгейі, балабақшада тәрбиеленбейтін  мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық қиял деңгейлеріне қарағанда жоғары.

Балабақшада ұйымдастырылған  ойын іс-әрекеті онда тәрбиеленетін  мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық қиял деңгейінің жоғары болуының алғы шарты.

Жұмыстың теориялық мәні:

Зерттеу жұмысында іс-әрекет туралы Л.С.Выготский, С.Л.Рубинштейн, А.Н.Леонтьев, А.Р.Лурия, А.В.Запорожец, П.Я.Гальперин тәріздес әйгілі Кеңес психологтарының теориялары кеңінен қарастырылады. Сонымен бірге мектеп жасына дейінгі балалардың ойын іс-әрекеті туралы К.Гросс, Ф.Шиллер, Г.Спенсер, К.Бюллер, З.Фрейд және т.б. көптеген зерттеушілер мен ойшылдардың көзқарастары қосып қарастырылады.

Теориялық бөліміне белгілі  психолог-мамандардың теориялық  ілімдері өз үлестерін қосты. Олар: Л.С.Выготский., К.Д.Ушинский., А.П.Усова., Д.Б. Эльконин.

Жұмыстың практикалық мәні:

Эксперимент барысында  алынған нәтижелерді ата-аналарға және балабақша тәрбиешілеріне ұсыныс ретінде ұсынуға болады.

Жұмыстың жаңашылдығы: Әлеуметтік өмірге жалпы белгілі бір қоғамға бейімделуге баланың көркемдік, шығармашылық белсенділігін арттыру үшін, сонымен қатар баланың тәрбиесінде ойындарды қолдану. Ойын іс-әрекеті арқылы баланың тұлға болып қалыптасуына әсерін көрсету.

Мектепке дейінгі балаларға  арналған әдістемелерді қолдана  отырып, баланың қиялына ойынның  ықпалын көрсету.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Мектепке  дейінгі балалық – адам өміріндегі қысқа кезең, бар болғаны алғашқы жеті жыл. Бірақ баланы ересектерден бөлетін дәл осы кезең, қамқорсыз сәбидің біршама толыққанды, белсенді тұлғаға айналады.

Мектепке дейінгі жастың психологиялық  ерекшеліктері

Жетекші іс-әрекет – ойын, адамдардың іс-әрекеті және мінез-құлық нормаларын игеру.

• 1 жасқа дейін бала 7-14 сөз қолданады, бір іске назары ауып 15 минут айналысады, «болмайды» деген сөздің мағынасын түсінеді, жүре бастайды (+2 ай).
• 1,5 жасқа дейін баланың сөздік қоры 30-40 сөзді құрайды, ол жақсы жүреді, тамақ ішеді және оған айтылып отырған сөз екенін түсініп, суреттердегі бейнелерді танып, көрсетеді. Баланың негізгі сұрақтары: не? кім?
• 2 жасқа дейінгі сөздік қоры – 300-400сөзді құрайды, Баланың негізгі сұрақтары: мынау не? мынау кім? Зат есім, есімдік, сын есім, одағай, етістіктерді игереді. Сөйлем құрауы қалыптасады (қыз балаларда жиі 1,5 жаста). Сұрақтарды қоя білуі баланың ақыл ойының «жақсы» дамуын көрсетеді. Қаламды жұдырығына ұстап сызықтар сала бастайды, текшелерден мұнара орнатады.
• 2,5 жасқа қарай сөздік қоры 1000 сөзді құрайды. Бағыт-бағдарлы сұрақтар қояды: қайда? қалай? қашан? Бұл жаста тіл дамының тежелуі ойландыруы керек, психикалық дамуы және құлағының ауыр естуіне күмән бар.
• 3 жасқа қарай – Неге? Деген сұрақ туындайды. Балаға бағыт беретін сұрақтар қойып отырса ол көрген-білгенін айтып береді. Салалас құрмалас тіпті бағыныңқы құрмалас сөйлемдерді қолданады, бұл оның ойлау қабілетінің жетілгендігін көрсетеді. Біреу, аз, көп деген не екенін түсінеді. Бүтін заттың бөлігін көріп танып біледі: құлағынан – қоянды, тұмсығынан – пілді.
• 3,5 жаста құрастыруды игереді, жоспарлау қасиеттері болады. Түрлі заттармен және сәл кейін – өз құрдастарымен сюжетті-рөлдік ойындардың үзінділері пайда болады. Бала әсерге берілгіш: ұялады, ренжиді, қуанады, қайғырады, мейірімді, қызғаншақ, ниет білдіруге қабілетті.
• 3-4 жаста – өзін таныту: мүмкін қылықтар: тыңдамау, қырсықтық, теріс қылықтар, қыңырлық, «үлкендерді балағаттау» («Мен, өзім» өзін мақтайды). Жалғыз ойнайды (заттық, құрастыру, сюжетті-рөлдік ойындар).
• 4 жаста өзі көрмегенді оған түсіндіріп айтып бергенді түсінуге қабілетті. Сурет бойынша мүмкіндігінше толық қарапайым әңгіме құрай алады, ересектердің бастаған сөйлемін ойланып толықтырады, қарым-қатынасқа қабілетті. Негізгі сұрақтары неге? Құрдастарымен сюжетті-рөлдік ойындар ойнайды. Бір іспен 40-50 минутқа дейін айналыса алады.
• 4,5 жасқа қарай алдына мақсат қоя біледі және оған жетуді жоспарлайды. Не үшін? деген сұрақтар қояды.
• 5 жаста бала өзінің тегін, атын, әкесінің атын, жасын, мекен жайын, үйге баратын көлікті айта біледі. Құрастырма ойыншықтарды қолдану біледі, кесте бойынша ойыншықты жинайды. Адамның бейнесінің негізгі мүшелерімен суретін салады.
• 5,5 жаста оқытудың барлық түрлері қолжетімді, ол негізінде оқытуға дайын.
• 5-6 жаста ересектермен дұрыс сөйлесе алады, ата-аналар тарапынан сүйіспеншілікке, мейірімділікке деген қажеттілігі жоғары, ата-анаға деген махаббаты, бауырмалдығы өседі – басқа адамды жақсы көру қабілетінің қалыптасуы үшін қиын кезең.