Бастауыш сыныптардағы математика сабақтарында қолданылатын инновациялық әдіс-тәсілдер

 

 

 

 

 

 

КІРІСПЕ

Зерттеу жұмысының өзектілігі. Қазақстан Республикасының Президентінің «Жаңа онжылдық – Қазақстан үшін жаңа мүмкіндіктер» атты Қазақстан халқына жолдауы 2030 жылға дейінгі жас мемлекеттің Стратегиялық даму жоспары негізінде жасалды. Жаңа онжылдықта Мемлекет Басшысы бірінші орынға білім беру жүйесін дамытуды, жаңа технологияларды, жаңашыл ойларды пайдалануды бірінші орынға қояды.

Математика сабақтарындажаңа әдіс-тәсілдерді қолдану оқумен жақсы үйлесім табады. Сабаққа инновациялық технологиялар элементтерін енгізу оқу процесін қызғылықты етеді. Балалардың жұмыс жасауға деген ынтасын арттырып, оқу материалдарын саналы да, сапалы игеруге септігін тигізеді. Әр түрлі технология элементтері белгілі бір тапсырманы орындау кезінде қолдану оқушылардың пәнге қызығушылығын да арттырады. Сондықтан менкурстық жұмысымды бастауыш мектеп сыныптарындаматематика сабақтарында инновациялық технологияларды қолдану әдіс-тәсілеріне арнадым.

Зерттеудің мақсаты: Бұл мәселені зерттеуде бастауыш мектептерде оқушылардың танымдық әрекеттері мен математикалық ой өрісін дамытуда сабақта қолданылатын инновациялық әдіс-тәсілдердің тигізетін әсерін анықтау, оны сабақта тиімді түрде пайдалану жолдарын көрсетуді көздедім.

Зерттеудің міндеттері:

• Оқыту үрдісіндегі жаңа технологиялардың тиімділігін анықтау;
• Бастауыш сыныптарда математика сабақтарында инновациялық технологияларды пайдаланып оқытудың әдіс-тәсілдерін зерттеу;
• оқушылардың танымдық белсенділігінжәне математикалық ой-өрісін дамытуда ойынның атқаратын қызметін анықтау;
• бастауыш мектепте математика сабағында деңгейлік тапсырмаларды қолданудың психолого-педагогикалық негізін анықтау;

Зерттеу объектісі: Бастауыш сыныптардағы математика сабақтарында қолданылатын инновациялық әдіс-тәсілдер.

Зерттеу пәні: Бастауыш сыныптардағы математика сабақтары.

Зерттеуде қолданылған әдістер: Бақылау, аналитикалық, статистикалық деректерсіз ойлау, ақпараттар іздеу, модельдеу, зерттеу және эксперимент әдістері қолданамын.

Зерттеу жұмысының болжамы: Егер бастауыш сыныптарда математика сабақтарында инновациялық технологияларды қолданудың тиімді жолдарын анықтап, тәжірибеге еңгізсе, онда оқушылардың оқу-танымдық қабілеті дамып, нәтижесінде білім деңгейі артар еді.

Зерттеудің ғылыми жаналығы: Бастауыш мектептер оқушыларының танымдық белсенділігі, әрекеттері мен математикалық ой-өрісін дамытуда инновациялық әдіс-тәсілдерді пайдаланудың тиімділігін анықтау қызметіне арналған бұл еңбегімде (курстық жұмыс деңгейінде) инновациялық әдіс-тәсілдердің элементтерін қолданудың ғылыми негізі анықталып, сабақты ұйымдастыру әдістемесі дәлелденеді.

Практика үшін маңызы: Зерттеудің қорытындылары негізінде дайындалған материалдар студенттерге, практиканттарға және бастауыш сынып мұғалімдері математика сабақтарын ұйымдастыруда пайдалануға болады.

Зерттеу жұмысының құрылымы: Курстық  жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытынды, пайдаланған әдебиеттер тізіміненжәне қосымшалардан тұрады.

 

 

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

1.Жаңа инновациялық әдістердің тиімділігі

Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде мұғалімдердің  инновациялық іс-әрекетінің ғылыми-педагогикалық  негіздерін меңгеру-маңызды мәселелердің бірі. Бүгінгі таңда  мектебімізде Ш.Қаланованың, Ж.Қараевтың, Ш.Таубаеваның, М.Жанпейісованың, Ә.Жүнісбек пен Қ.Нағымжанованың т.б. ғалымдардың зерттеулерінде оқытудың жаңа технологияларын жан-жақты  қарастырылуда.

Мемлекеттік білім стандарты  деңгейінде оқыту үрдісін ұйымдастыру  жаңа педагогикалық технологияны ендіруге міндеттейді.  Ал жаңа педагогикалық  технологиялардың түрі, қолдану ерекшелігі, одан туындайтын ділгір мәселелер бүгінгі  таңда әлі нақтыланып белгілі бір жүйеге түспеген дүние.

Қазіргі  кезде педагогикалық  ұжымдар ұсынылып отырған көпнұсқалыққа  байланысты өздерінің қалауына сәйкес кез келген үлгі бойынша қызмет етуде. Бұл бағытта білім берудің  әр түрлі нұсқадағы мазмұны, құрылымы, ғылымға және тәжірибеге негізделген  жаңа идеялар, жаңа технологиялар бар. Сондықтан әр түрлі оқыту технологияларын  оқу мазмұны мен оқушылардың  жас және психологиялық ерекшеліктеріне  орай таңдап, тәжірибеде сынап қараудың маңызы зор. [2,75]

Сол себепті да білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты, жан-жақты маман болу мүмкін емес. Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық,  кәсіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық және басқа да көптеген адами келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі.

Жаңа педагогикалық технологиялар  оқушының шығармашылық қабілеттерін арттыруға  өз үлесін қосады. Жаңа технологияны қолдану  төмендегідей кезеңдер арқылы іске асуда:

І кезең – оқып үйрену;

ІІ кезең – меңгеру;

ІІІ кезең – дамыту.

Жаңа технологиялармен жұмыс  істеу үшін мынандай алғы шарттар  қажет: оқу үрдісін интенсивтендіруді  жаппай қолға алу; оқушылардың сабақтастығын  болдырмау шараларын кешенді  түрде қарастыру.

Оның ғылыми-әдістемелік, оқыту-әдістемелік, ұйымдастырушылық себептеріне үнемі талдау жасап, назарда ұстау, жаңа буын оқулықтарының  мазмұнын зерттеп білу, пәндік білім  стандартымен жете танысу, білімді  деңгейлеп беру технологиясын игеру  арқылы оқушыларға білімді мемлекеттік  стандарт деңгейінде игертуге қол жеткізу, оқыту үрдісін ізгілендіру мен  демакратияландыруды үнемі басшылыққа алу.  Өйткені оқыту – тәрбиенің  негізі.

Оқу-тәрбие үрдісінде қолданып, айтарлықтай нәтиже беріп жүрген жаңа педагогикалық технологиялар  мыналар: дамыта отырып оқыту әдістемесі (Л.Занков, Д.Эльконин, В.Давыдов, В.Репин, В.Левин); оза отырып оқыту «С.Лысенкова); іс-әрекетті бағалау (Ш.Аманашвили, И.Волков); тірек және тірек конспектілері  арқылы оқыту (В.Шаталов); саралап оқыту; шоғырландырып қарқынды оқыту;  жобалап  оқыту технологиясы. [7,91]

Дамыта оқыту – күрделі  құрылымды, біртұтас   педагогикалық  жүйе. Оның нәтижесінде әр оқушының өзін-өзі өзгертуші субъект дәрежесіне көтерілуі көзделіп, оқыту барысында  соған лайық жағдайлар жасалады.

Осы міндеттерге жүгіне отырып, дәстүрлі білім беру жүйесінде де оқушы дамуына көмектесетін кейбір қажетті қасиеттерді анықтауға  болады. Олар:

- мектепте және әрбір  сыныпта, оқу тобында мұғалімдер  мен оқушылардың күш-жігерлерін  біріктіретін оңтайлы жағдай  тудыратын ынтымақтастық жұмыс  жағдайын қалыптастыру;

- оқушы мен мұғалімнің  қарым-қатынасы әрекеттестік ұстаныммен  жеке тұлғалық түсінушілік негізінде  іске асырылуы;

- оқыту үрдісінде репродуктивтік және шығармашылық іс-әрекеттер оқушылардың жеке бас ерекшеліктерімен, уақытша жағдаймен, оқыту материалдарының деңгейімен анықталуы;

- оқыту  деңгейінің  анықталған бірізділікті болуы; 

- оқу материалы бөлек-бөлек  пәндерге бөлінуі және соған  қоса кіріктірілген курстардың  да болуы; 

- оқушылардың шығармашылық  мүмкіншілігін тудырып, қабілеттерінің  жан-жақты дамуына ынталандыруды  көздеген әр түрлі әдіс-тәсілдерінің  кең қолданылуы;

- оқушылардың қызметтесуінің  мүмкіндігі және жұппен жұмыс,  жеке  оқушымен жұмыс жүргізілуі;

- оқу жоспарларында міндеттелген  және таңдап оқитын пәндердің  үйлесімді қосылуы; 

- оқушылардың танымдық  қызығуын арттырып және білім  алу нәтижелерін жүйелі талдаудан  өткізіп, бағалау; 

- оқушылардың өздерінің  жетістіктерін өздеріне талдатып,

- өзін-өзі бағалау әрекеттерінің ұйымдастырылуы.  

Дамыта оқытудың дәстүрлі оқытудан айырмашылығы: көздеген мақсатында, мәнінде, мазмұнында, дамытудың негізгі  факторында, мұғалімнің ролі мен атқаратын  қызметінде, әдіс-тәсілдерінде, оқушының білім алу белсенділігінің түрінде, оқу үрдісі мүшелерінің әрекеттестік ерекшеліктерінде, олардың қарым-қатынас  сипатында, танып-білу үрдісін ұйымдастыру түрлерінде.

 

 

1.1. Жаңа педагогикалық технологиялардың ғылыми-теориялық мазмұны.

Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңының  8 бабында «Білім беру жүйесінің басты міндеті – ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар,ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби  шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау, оқыту және тәрбие берудегі жаңа технологиясын енгізу» делінген. Білім беруді дамытуда өскелең ұрпақтың мақсатты ісіне жету жолындағы талаптануы мен талпынысы болашақ мамандығының кәсіби маңызды қасиеттерін жетілдіруге бағытталуы тиіс. [1,21]

Сондықтан өмірге жан–жақты дайындалған, еңбексүйгіш, ынталы, шығармашылықпен ойлайтын, рухани –интеллектуалдық тұрғысынан бай азамат тәрбиелеу , білім беру – тәрбиелеудің басты мақсаты. Бүгінгі білім мен тәрбие технологиясында «жеке тұлға» тәрбиелейтін мұғалімнің де өзіндік жеке тұлға ретінде шығармашылығының орны ерекше.

«Жеке тұлға» – бұл адамның психикалық, рухани мәні, ол әртүрлі жинақталған қасиеттер жүйесіне тән:

-    адамның әлеуметтік маңызды қасиеттерінің жиынтығы;

-    өзіне және өзімен – өзінің, дүниеге және дүниемен қатынастарының жүйесі;

-    айналадағы қоршаған әлемді және өзін – өзі жете түсінуі;

-    қажеттілік жүйесі;

-    шығармашылық мүмкіндігі мен қабілеттерінің жүйесі.

Жаңа педагогикалық технологиялардың, ғылыми – теориялық мазмұны оқушылардың  білімдерін жетілдіріп қана қоймайды, ол кәсіби бағыттылықты қалыптастырудың  жетекші құралы болып табылады, өйткені: ол оқу – тәрбие үрдісінің тиімділігін  арттырып, білікті, шығармашыл , белсенді оқытушыларды жетілдіруге септігін тигізеді.

Білікті,шығармашыл ұстаз, жоғарыда айтылғандай,шәкірттердің белсенділігін арттыра да біледі.

Шәкірт білімділігі, белсенділігі мақсатты бағытталған педагогикалық  технологиялардың себебінен деп  толық айтуға болар. Білім берудің  негізгі мақсаттарын жүзеге асыруға  бағытталған педагогикалық инновация  қажеттілігі мына себептерге байланысты өте қажет- ақ:

1.Сапа менеджементі жүйесі терең,тиянақты  білім беруді талап етуіне  орай озық технологияларды пайдалану;

2.Қазіргі заманғы педагогикалық  қызметті ұйымдастыру-инновациялық  үрдістерге себеп болады және  сапалы жаңа білімді қалыптастыруға ықпал жасайды;

3. Инновациялық қызмет педогогтың  кәсіби өсуін,тұрақты өзін өзі жетілдіруін, озық тәжірибелерді зерделеп игеруін қамтамасыз етіп,шығармашылық жауапкершілік сезімін  арттырады;

4.Инновациялық білім – педагогикалық  әлемде жаңа құндылықтарды қалыптастырып,  қарым – қатынастың жаңа жетілдірілген мәдениетін игерді;

5.Инновациялық үрдістер – педагогикалық  сапалылық пен белсенділікті  қалыптастырып,кәсіби шеберлігін  шығармашылықпен үйлестіру арқылы  талаптар деңгейінде еңбек етуге  жеткізеді. А.М.Саранов «Инновациялық  білім беру жүйесін дамытудың  теориялық негіздері» атты еңбегінде атап  көрсеткендей, «Инновациялық процесс – жаңаны пайдалану идеяларынан туындайды».[12,57]

Инновациялық оқыту – білім  берудің ерекше түрі. Ол «Жаңа жағдайларда  даму қабілеттілігін бірлесе шешуді ойластырады.   «Қалай нәтижелі оқыту керек ?»- деп атап көрсетеді   М.Чаманов. [6,57]

Соңғы жылдары Қазақстан білім  беру жүйелерінде П.Эрдниевтің бірліктерді ірілендіру технологиясы, Д.Эльконан мен В.Давыдовтың дамыта оқыту технологиясы, Ш.Аманашвилидің ізгілікті тұлғалық технологиясы, В.Шаталовтың оқу материалдарының белгі және сызба үлгілері  негізінде қарқында оқыту технологиясы, М.Чамановтың проблемалық оқыту технологиясы, М.Жанпейісованың модулді оқыту технологиясы, Ж.Қараевтың т.б. технологияларын ұстаз қауымы шеберлікпен пайдаланып жүр.

Бірлескен ұжымдық іс – әрекетке негізделген бұл технология тиімді пайдаланылған жағдайда ғана нәтижелі болмақ . Ол нәтижелер:

-оқушының өздігінен оқып, түйінді  мәселелерді іріктеп, алуы;

-өзіне деген сенімділігінің қалыптасуы;

-оқуға деген қызығуының артуы;

-іскерлік дағдысының қалыптасуы;

-мақсатқа өз бетімен ұмтылуы;

-ойлау белсенділігі,тапқырлығы, шешім қабылдау әрекетінің дамуы.

-шығармашылықпен айналысуына талпынысы;

-ойлау белсенділігі,тапқырлығы,шешім  қабылдау әрекетінің дамуы;

-өзіндік пікір айтуы.

Әр технологияның өз ерекшелігі бар. Мысалы, модульдік әдіс оқушылардың  теориялық білімді аз уақытта  меңгеріп, шығармашылық жұмыстарға баулуға  мүмкіндік береді. (А-қосымшада кесте берілген).