Шоқан Уалиханов

                                                     Шоқан Уәлиханов

                           

 

Шоқан 1835 жылдың қараша айында Құсмұрын бекетінде қазіргі Қостанай облысы Сарыкөл ауданындағы Күнтимес ордасында (қыстауында) атақты аға сұлтан Шыңғыс Уәлиханов отбасында дүниеге  келген. Әкесі Шыңғыс Уәлиханұлы сол  кезде Аманқарағай дуанының (орталығы Қараоба мекені) аға сұлтаны болған. Округ орталығы 1844 жылы Құсмұрын қамалына ауысқаннан кейін дуан аты Құсмұрын болып өзгертілді. Шоқанның өз атасы  Уәли Орта жүздің ханы болған. Арғы атасы  Қазақ Ордасының Ұлық ханы Абылай, Шоқан оның шөбересі. Шоқанның балалық  шағы қыс кезінде Обаған бойындағы  Күнтимес ордасында, жазда Есілдің  оң саласы Аққанбұрлық алабындағы ата  жайлауда өткен. Әжесі Айғаным тұратын  Сырымбеттегі хан ордасында да балдәурен  күндерін өткізген.«Жеті жұрттың  тілін білуге тиісті» хан тұқымы болғандықтан, Күнтимес ордасындағы  әкесі ашқан ауыл мектебінде хат  таныған Шоқан сол мектепте ортағасырлық қыпшақ-шағатай тілін меңгереді, парсыша, арабша тіл сындырады.Шоқанның жақын туыстарының естеліктеріне  қарағанда, ол бала кезінен білімге  бейім әрі құмар болған. Шоқан  тарихи аңыз-әңгімелерге ерте бастан-ақ қызыққан. Ол жастайынан данагөй билердің әңгімелерін, акындардың өлең- жырларын зор ықыласпен тыңдап өсті. Оған тәрбие беруде сұлтан әулетінен шыққан әжесі Айғанымның ықпалы күшті болды. Ол жас Шоқанға ежелгі қазақ аңыздарын, аңыз-әңгімелерін, мақал-мәтелдері  мен даналық сөздерін жиі айтып  отыратын.

                                       Шоқан Уәлиханов

 

 

фольклоршы     этнограф            географ              шығыстанушы

                                    Сөзжұмбақ

                 

                           

 

 

 

 

                           

        Сұрақтары:

1.Шоқан Уәлиханов Әлімбай деген лақап атпен керуенбасы ретінде қай қалаға барды?

2.Шоқан 1847-1853 жылдары қай қаладағы Кадет корпусында білім алды?

3.Ол 1835 жылдың қай айында дүниеге келді?

4.Шоқанмен бірге оқыған орыс этнографы?

5.Ол қырғыз халқының қандай дастаның жоғары бағалады?

                                          Тест

1.Шоқан Уәлиханов 1835 жылы қай облыста дүниеге келді?

А)Ақмола                              Б)Алматы

В)Қарағанды                        Г)Қостанай

2.Шоқанның шын есімі?

А)Мұхаммедханафия          Б)Ибрагим

В)Сабалақ                               Г)Шыңғыс

3.Шоқан кай жылы қырғыз еліне  ,Ыстықкөлге саяхатқа шығады?

А)1857 жылы                         Б)1854 жылы

В)1849 жылы                         Г)1856 жылы

4.Ол 1853 жылы Омбы  қаласындағы  кандай генерал губернатордың  адьютанты болып қызметті?

А)Потанин                              Б)Гасфорт

В)Березин                              Г)Костылецкий

5.Шоқан Кадет корпусын қай жылы бітірді?

А)1853 жылы                                     Б)1847 жылы  

В) 1852 жылы                                     Г)1851 жылы  

6.1859жылы Шоқан қай қалайға  барып,онда 1861 жылдың көктеміне децін  тұрады?

А)Қашқария                                        Б) Мәскеу

В) Санкт-Петербург                           Г) Қостанай

7.Шоқан қай жылы генерал Черняевтың жорығына қатысты?

А)1864жылы                                     Б)1858 жылы  

В) 1856 жылы                                    Г)1863 жылы