Мемлекеттік қызметшілердің жауапкершілігі

               Мемлекеттік қызметшілердің жауапкершілігі.

    Мемлекеттік қызметкер - мемлекеттік органда белгіленген тәртіппен ақы төленетін қызметті иеленген және мемлекеттің міндеттері мен қызметін іске асыру мақсатында қызметтік өкілеттігін жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының азаматы.

Мемлекеттік қызметшілердің жауаптылығы – мемлекеттік қызметшінің  құқық бұзушылық жасаған үшін жекелік, мүліктік және ұйымдық сипаты бар белгілі бір қиындық кешу міндеті.

Мемлекеттік қызметшілер  жауаптылығының түрлері және оның пайда  болуының нақты негіздері:

1. Тәртіптік – тәртіптік теріс қылық жасағаны үшін;
2. Әкімшілік – әкімшілік-құқық бұзушылық жасағаны үшін;
3. Қылмыстық – қылмыс жасағаны үшін;
4. Материалдық – мүліктік зиян келтіргені үшін.

Қызметшінің тәртіптік теріс – қызметшілердің өздеріне жүктелген міндеттерді  құқыққа қайшы атқармау кінәсі немесе тиісінше атқармауы, лауазымдық өкілеттігінің  шегінен шығуы, мемлекеттік және еңбек тәртібін бұзуы, Қазақстан  Республикасы мемлекеттік қызметшiлерiнiң ар-намыс кодексiн бұзуы, тәртіптік ретпен жазаланатын сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық жасауы, сол сияқты Қазақстан Республикасының "Мемлекеттік қызмет туралы" Заңында белгіленген мемлекеттік қызметте болуға байланысты шектеулерді сақтамауы болып табылады.

Тәртіптік жаза тәртіптік жауапкершілікке тартылатын қызметшіні қызметке тағайындау және қызметтен босату құқығы бар лауазымды  тұлға қолдануы мүмкін тәртіптік  жауапкершілік шарасы.

Орталық атқарушы органда, еңбек қатынастарының мәселелері жоғары тұрған мемлекеттік органдар мен лауазымды тұлғалардың құзыретіне жатқызылған қызметшілерді қоспағанда, орталық атқарушы орган қызметшілерінің  тәртіптік жауапкершілігі мәселелерін  орталық атқарушы орган басшысының келісімі бойынша, орталық атқарушы органның жауапты хатшысы немесе белгіленген тәртіппен орталық  атқарушы органның жауапты хатшысының өкілеттіктері жүктелген лауазымды  тұлға, ал орталық атқарушы органның жауапты хатшысы немесе көрсетілген  лауазымды тұлға болмаған жағдайда – орталық атқарушы органның басшысы  шешеді.

Жоғары тұрған мемлекеттік органдар мен лауазымды  тұлғалар қызметке тағайындайтын және қызметтен босататын орталық  атқарушы орган қызметшілерінің  тәртіптік жауапкершілігі мәселелерін  жоғары тұрған мемлекеттік органдар мен лауазымды тұлғалар шешеді.

Мемлекеттік органның тәртіптік  комиссиясы – теріс қылықтың жасалу мән-жайын жан-жақты, толық әрі  әділ бағалау және жаза шарасы жөнінде  теріс қылыққа қатысты фактілерді қызметтік тексеру және зерттеу  материалдарын қарау үшін мемлекеттік  органда құрылатын тұрақты алқалы орган.

Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі уәкілетті  органның Тәртіптік комиссиясы –  мемлекеттік қызмет істері жөніндегі  уәкілетті органда тәртiптiк жауапкершілiкке  әкеп соғатын, сыбайлас жемқорлық құқық  бұзушылығын жасаған, сондай-ақ  Ар-намыс кодексiн бұзуға жол берген С-1, С-2, С-3 , С-4 санаттарындағы қызметшілердің тәртіптік істерін қарау үшін құрылатын тұрақты алқалы орган.

Тәртiптiк  жауапкершiлiкке әкеп соғатын, сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес заңдарын және  Ар-намыс кодексiн бұзған В-1 санатындағы қызметшiлерге қатысты тәртiптiк iстердi Қазақстан Республикасы Президентiнiң жанындағы Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес мәселелері жөніндегі комиссия.

Тәртiптiк  жауапкершiлiкке әкеп соғатын, сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес заңнамасының нормалары мен Ар-намыс кодексiн бұзуға жол берген С-О-1, С-О-2, С-О-3, С-О-4, С-О-5, С-О-6, С-R-1, С-R-2, С-R-3, С-R-4, С-R-5, санаттарындағы, D және E санаттары топтарындағы қызметшiлерге қатысты тәртiптiк iстердi Қазақстан Республикасы Мемлекеттiк қызмет iстерi агенттiгiнiң облыстардағы, Астана және Алматы қалаларындағы тәртiптiк кеңестерi қарайды.

Мемлекеттік әкімшілік қызметшілердің (бұдан әрі - қызметшілер) тәртіптік  жауапкершілігі заңдық жауапкершіліктің бір түрі, ол қызметшілерге өздерінің  қызметтік міндеттерін атқару үстінде  тәртіптік теріс қылықтар жасағаны үшін жүктеледі.

Мемлекеттік қызметшiлердiң  жауаптылығы 

1. Мемлекеттiк қызметшiнiң өзiне жүктелген мiндеттердi орындамағаны не тиiсiнше орындамағаны, терiс себептермен жұмыстан босатуға әкеп соғатын тәртiптiк терiс қылық жасаған адамдарды өз еркiмен жұмыстан босатқаны, мемлекеттік әкімшілік лауазымдарға адамдарды заңсыз тағайындағаны және (немесе) мемлекеттік әкімшілік лауазымдардан адамдарды заңсыз босатқаны, мемлекеттік әкімшілік қызметшілерге тәртіптік жазаларды заңсыз қолданғаны, мемлекеттiк әкiмшiлiк лауазымға орналасуға арналған конкурсты өткiзу тәртiбiн бұзғаны, тест тапсырмаларының және өзге де конкурстық сұрақтардың мазмұнын жария еткені, мүдделер қақтығысын болғызбау және реттеу жөнінде шаралар қолданбағаны, лауазымдық өкiлеттiгiн асыра пайдаланғаны, мемлекеттiк және еңбек тәртiбiн бұзғаны үшiн, сол сияқты осы Заңда белгiленген, мемлекеттiк қызметте болуға байланысты шектеулердi сақтамағаны үшiн мемлекеттiк қызметшiге тәртiптiк жазалар:

1) ескерту; 2) сөгiс; 3) қатаң  сөгiс; 4) қызметке сәйкес еместiгi  туралы ескерту; 4-1) қызметiн төмендету;5) атқаратын қызметiнен босату қолданылуы  мүмкiн. 

1-1. Мемлекеттік қызметшіге  сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық  жасағаны үшін тәртіптік жазаның  мынадай түрлері:

1) қызметіне толық сәйкес  еместігі туралы ескерту;

2) лауазымын төмендету; 

3) атқаратын қызметінен  босату қолданылады.

Қызметіне толық сәйкес еместігі туралы ескерту түріндегі тәртіптік  жаза лауазымын төмендету түрінде  тәртіптік жаза қолдану мүмкін болмаған кезде қолданылады.

Лауазымын төмендету түріндегі  тәртіптік жаза төмен тұрған бос  мемлекеттік лауазым болған және мемлекеттік қызметші осы лауазымға  белгіленген біліктілік талаптарына  сәйкес келген кезде қолданылады.

Атқаратын қызметінен босату түріндегі тәртіптік жаза сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы заңнамада көзделген негіздер бойынша қолданылады.

2. Тәртiптiк жазаны:

1) лауазымдық өкiлеттiгiне  сәйкес осындай құқығы бар  адамдар қолданады; 

2) нақ сол терiс қылық  үшiн қайтадан қолдануға болмайды;

3) Қазақстан Республикасының  нормативтiк құқықтық актілерімен  белгiленетiн тәртiппен қолданады. 

2-1. Облыстарда, республикалық  маңызы бар қалаларда, астанада, аудандарда, қалаларда тиісті әкімшілік-аумақтық  бірліктердің бюджеттерінен қаржыландырылатын  атқарушы органдар үшін бірыңғай  тәртіптік комиссия құруға жол  беріледі. Жергілікті бюджеттерден  қаржыландырылатын облыстық, республикалық  маңызы бар қалалардың, астананың,  аудандық, қалалық атқарушы органдардың  бірыңғай тәртіптік комиссиясы  осы атқарушы органдардың басшыларын  тағайындауға құқығы бар адамның  шешімімен құрылады.

Орталық мемлекеттік органның және оның ведомствосының аудандық, қалалық  аумақтық бөлімшелері үшін орталық  мемлекеттік органның және оның ведомствосының өңіраралық немесе облыстық аумақтық бөлімшесінде бірыңғай тәртіптік комиссия құруға жол беріледі. Аудандық, қалалық  аумақтық бөлімшелердің бірыңғай тәртіптік  комиссиясы орталық мемлекеттік  органның және оның ведомствосының өңіраралық немесе облыстық аумақтық бөлімшесі  басшысының шешімімен немесе жоғары тұрған органның шешімімен құрылады.

3. Тәртiптiк лайықсыз әрекетке жол берген мемлекеттік әкiмшiлiк қызметшiнi оны тағайындаған басшы белгiленген тәртiппен жауаптылығы туралы мәселе шешiлгенге дейiн лауазымдық мiндеттерiн атқарудан уақытша шеттетуi мүмкiн.

4. Мемлекеттік қызметшi өз iс-әрекетiнiң заңсыздығы үшiн жауап бередi. Атқару үшiн алынған өкiмнiң заңдылығына күмәнданған жағдайда бұл жөнiнде ол өзiнiң тiкелей басшысына және өкiмдi берген басшыға жазбаша нысанда дереу хабарлауға тиiс. Лауазымы бойынша жоғары тұрған басшы аталған өкiмдi жазбаша растаған жағдайда мемлекеттік қызметшi, егер оны орындау қылмыстық жазалануға тиiс әрекеттерге әкеп соқпайтын болса, оны орындауға мiндеттi. Мемлекеттік қызметшiнiң заңсыз өкiмдi орындауының салдары үшiн осы өкiмдi растаған басшы жауап бередi.

5. Мемлекеттік қызметшiлер қылмыс және өзге де құқық бұзушылықтар жасаған жағдайда Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген негіздер мен тәртiп бойынша тиiсiнше қылмыстық, әкiмшiлiк, материалдық жауапты болады.

Сыбайлас  жемқорлық құқық бұзушылықтарды және сыбайлас жемқорлыққа жағдай туғызатын  құқық бұзушылықтарды жасағаны үшiн  тәртiптiк жаза қолдану мерзiмдерi

1.Сыбайлас жемқорлық құқық  бұзушылықтарды немесе сыбайлас  жемқорлыққа жағдай туғызатын  құқық бұзушылықтарды жасағаны  үшiн тәртiптік жаза терiс қылық  анықталған күннен бастап үш  айдан кешiктiрiлмей қолданылады  және жазаны терiс қылық жасалған  күннен бастап бiр жылдан кешiктiрiп  қолдануға болмайды.

2. Қылмыстық iс қозғаудан  бас тартқан не қылмыстық iстi қысқартқан жағдайда, бiрақ адамның  әрекеттерiнде сыбайлас жемқорлық  тәртiптiк терiс қылық белгiлерi  болған кезде, тәртiптiк жаза  қылмыстық iс қозғаудан бас  тарту не оны қысқарту туралы  шешiм қабылданған күннен бастап  үш айдан кешiктiрiлмей, бiрақ терiс  қылық жасалған күннен бастап  бiр жылдан кешiктірiлмей қолданылуы  мүмкiн.

3. Мемлекеттік қызметшiнiң  еңбекке уақытша қабiлетсiздiгiне, мемлекеттік немесе қоғамдық  мiндеттердi орындау үшiн жұмыстан  босатылуына, демалыста, iссапарда  болуына байланысты жұмыста болмаған  уақытында бiр жылдық және үш  айлық тәртiптiк жаза қолдану  мерзiмi еңбек заңнамасына сәйкес  тоқтатыла тұрады.

Қазақстан Республикасының  бюджет заңнамасын бұзғаны үшін тәртіптік  жазалар қолдану мерзімдері:

Қазақстан Республикасының бюджет заңнамасын бұзғаны үшін тәртіптік жаза терiс қылық анықталған күннен бастап үш айдан кешiктiрiлмей қолданылады және жазаны терiс қылық жасалған күннен бастап бiр жылдан кешiктiрiп қолдануға болмайды.

Мемлекеттік қызметшiлер  құқықтарының оларды тәртiптiк жауапқа  тарту кезіндегі кепiлдiгi

1. Мемлекеттік қызметші өзін тәртіптік жауаптылыққа тартуға байланысты барлық материалдармен міндетті түрде таныстырылуға тиіс, оған қызметтік тексеру рәсіміне жеке өзінің қатысу құқығы беріледі.

2. Жауапқа тартылушы мемлекеттік қызметшiлер мемлекеттік органның немесе лауазымды адамның iс-әрекетi мен шешiмдерiне уәкiлеттi орган белгілеген тәртiппен не сотқа шағым жасай алады.