Криминалистикалық тіркеудің түсінігі және оның ғылыми,құқықтық және ұйымдастырушылық негіздері

Танылмаған  дауыстардың  фонотекасы – бұл криминалистикалық тіркеу   кім екені белгісіз тұлғалардың бейне-кассетадағы, аудиокассетадағы   дауысы  мен  сөздерін   есепке   алу арқылы  жүргізіледі.Дауысты   микрофон  арқылы  дауыс   жазушы приборларға  немесе   телерадиоаппаратураларға  жазып   алуға  болады.  Фонотекалар ҚР ІІМ ТБ Басты Жедел-криминалистикалық  басқармасында ұйымдастырылады.

Анықтамалық-ақпараттық  қорлар.

Оқиға  болған   жерден  қылмысты   ашуға   көмектесетін   көптеген  заттардың,материалдардың,нəрселердің  үлгілерін   табуға   болады.  Мұндай  объектілерге:  атыс   жəне  суық  қарулар,оқ -дəрілер, қылмыс  жасаған  кезде  қолданылған   сындырып   бұзу   құралдары , бұйымдардың  бөлшектері  ( аяқ  киім   табаны,  фараның   шынысы, автотранспорт  шинасының  протекторы  т.с.с.),материалдар  мен заттар(оның  ішінде   есірткі,улы,жарылғыш,  жанар-жағар  майлар,лакты  бояулы  заттар,қағаздардың,  маталардың,  шаштардың, талшықтардың,топырақтың,өсімдіктердің   үлгілері  жəне  т.б.)  жатады.  Осы   аталған объектілердің жекшелендіруші белгілерінің жиынтығы  анықтамалық-ақпараттық   қорларды  құрайды   жəне  бұл белгілер  қылмысты  ашуда үлкен рөл атқарады .

Мысалы, қарулар  жəне  оқтардың  анықтамалық   коллекциясы  қару -жарақтардың модельдері  мен жүйелерін анықтауға мүмкіндік береді  т.с.с.

Криминалистикалық   есептер  мен  анықтаушы   коллекциялық нысандардың   сақтау   тəртібі   арнайы  белгіленбесе,  оларды  сейфтерде,шкафтарда,  витриналарда ,  арнайы  жасалған   қобдишаларда

сақтайды.Себебі, мəліметтердің  сақталу  жағдайы  нысандардың  физикалық, химиялық  қасиеттерінің   жəне  сыртқы  түрлерінің  табиғи  өзгеріске  ұшырауына жол бермеуі керек.

Халықаралық мекемелердің криминалистік  ақпарат   ауыстыруы.

ТМД  елдерінің  арасында   криминалдық   ақпарат  алмасуы  1992 жылы  ТМД  мемлекеттерінің  ІІМ-ң қылмысқа  қарсы   күресте өзара келісім шартына   қол  қоюынан   басталды. Осы   келісімшарттың  негізінде Мемлекетаралық ақпараттық  банк  ( МАБ)  құрылды .

Бұл келіссөздің  негізгі  шарттарында ТМД елдерінің аумағында  жасалған   немесе   жасалуға   дайындалып  жатқан  қылмыстарға  қатысы  бар жедел-іздестіру,анықтамалық,криминалистік жəне басқа да  мəліметтермен  алмасу ;  ұйымдасқан  қылмысқа  қатысты  белгілі   фактілер   мен  болған   жағдайлар  туралы  ақпарат  беру ; халықаралық   сипаттағы  криминалдық   топтардың   құрылымы,құрамы,іс-əрекет аясы,өзара  байланысы   туралы  мəліметтерді  хабарлау,ұйымдасқан  топтардың   қылмыстық əрекеттерінің түрлері мен тəсілдерін хабарлау  қарастырылған.

Ал  интерполға   шығу  мемлекеттердің   ұлттық  орталық   бюросы  арқылы  іске   асырылады.Қазіргі   кезде  Интерполда  қажетті ақпаратты  іздеудің   автоматтық   жүйесі  ( АSF)  жұмыс   жасайды.Бұл  жүйе  ауқымы  күн   сайын   ақпараттармен  толықтырылып   отырылады жəне  ұлттық  орталық   бюросына  мүше  елдердің   ІІМ –і компьютерлік  байланыс  арқылы  қажетті  мəліметтерді  үздіксіз  ала алады.

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ

 

Қылмысты ашу және тергеуде,сондайақ осы мақсатта жедел-іздестіру шараларын жүргізуде әр түрлі ақпараттар алудың маңызы зор.Бұл ақпараттардан осы қылмысты жасаған немесе жасауға қатысы бар тұлғалар,ашылмаған қылмыстар,табылған дәлелдемелік айғақ заттардың шығу тегі туралы т.с.с. мәліметтер ала аламыз.Ал,қандай да болмасын ақпараттарды,соның ішінде криминалистикалық ақпараттарды бекітуге, сақтауға,беруге болатынын ескерсек,криминалдық сипатитағы оқиғалар мен құбылыстардың ақпараттық қоймасы болып келетін ақпараттар жүйесін құруға болады.Бұл жүйелерді қылмысты ашу,тергеу және алдын алу мақсатында қолдануға болады.Міне осындай ақпараттық анықтамалық жүйелерді криминалистік тіркеулер деп атайды.

Қазіргі кезде криминалистикалық  тіркеу деп жасалған қылмыс туралы криминалистикалық мәні бар қылмыстық  әрекеттердің тәсілдері мен құралдары  жайлы ақпараттарды жинақтау мен  өңдеу,қылмыстарды ашу,тергеу және оларды алдын алуда қолданылатын ғылыми негізделген қызмет жүйесін  айтады.

Криминалистикалық тіркеудің  ғылыми негізіне-материалдық дүниедегі объектілердің жеке даралығы,олардың салыстырмалы тұрақтылығы,бір-бірлерімен әрекеттесу барысында іздер түзу мүмкіндігін жатқызуға болады.Криминалистік тіркеу-іздердің пайда болу механизмі туралы іліммен,қылмыстың жасалу тәсілімен және криминалистикалық идентификация теориясымен тығыз байланысты.Криминалистикалық тіркеудің объектілері-қылмыстық ізге түсу немесе жедел іздестіру шараларының шеңберіндегі ақпараттар жүйесі.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

 

1. Арнаулы  тіркеудің  жеке түрлерін  жүргізу жəне қолданудың ережелері. 2004.29.04. ҚР Бас прокуратурасының №23 бұйрығымен бекітілген.

2)ҚР  ІІМ  06.07.2001 ж. «ҚР   ІІО   жедел-криминалистикалы  бөлімдерінің жұмысы туралы».  № 544 бұйрығы .

3) « Автоматтандырылған  мəліметтер   банкін   қабылдау-беру  туралы»  ҚР Бас  прокуратурасы   жəне  ІІМ  18.11.1999 ж.  № 548 ЦО/579 біріккен  бұйрығы .

4) ҚР ІІМ -ің  «   Криминалистикалық  оқ -гильзатекасы  туралы» 8.04.2005  ж. № 220 бұйрығы  .

5)А.П.Аленин.  Криминалистические  учеты . – Омск. 1997.

6) Сарсембаев Б.Ш. Криминалистикалық техника : Оқулық. – Алматы. 2012. – 282  бет.