Кәсіптік бағдар беру мен дуальді оқыту жүйесінің сұранысқа ие кадрлар даярлаудағы рөлі

«Кәсіби бағдар беру жұмысының мәселелері мен шешу жолдары» тақырыбындағы дөңгелек үстел

Облыстық білім басқармасының оқу-әдістемелік кабинеті техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарындағы өзекті мәселелердің бірі болып табылатын кәсіби бағдарлау жұмыстарының жүргізілу деңгейін анықтау, арнайы орта білім беретін оқу орындарындағы кәсіби бағдарлау жұмыстарының сапасын арттыру және оқушылар қабылдау туралы мемлекеттік тапсырысты орындаудағы кемшіліктерді болдырмау және өзара тәжірибе алмасу мақсатында 2013 жылғы 28 ақпанда А.Иманов атындағы жол-көлік колледжі базасында «Кәсіби  бағдар беру жұмысының мәселелері мен шешу жолдары» тақырыбында дөңгелек үстелді ұйымдастырды. Алғысөзді оқу орны басшысы Н.Б.Нұрпейсов алып, жүйелі кәсіби бағдарлау жұмыстарының жүргізілуінің техникалық және кәсіптік білім ұйымдары үшін маңыздылығына тоқталса, техникалық білім және кадрлар даярлау бөлімінің бас маманы С.М.Жұмагереев 2012 жылғы мемлекеттік тапсырыстың орындалуы туралы баяндады. Дөңгелек үстелде сөз  алған ТжКБ ұйымдары директорларының тәрбие жұмысы жөніндегі орынбасарларының әдістемелік бірлестігінің жетекшісі, колледж директорларының тәрбие жұмысы жөніндегі орынбасарлары «Кәсіби білім беру жұмысының формалары мен әдістері», «Колледждердегі кәсіптік бағдар беру жұмысының жүргізілуі» туралы бейнетаспа материалдарымен көрнектеп тәжірибелерімен бөлісті. Адамның болашағы мамандықпен  тығыз байланысты болғандықтан, кәсіби бағдар беру - ертеңгі ел болашағы болар жастарға  мамандық таңдау жолында нақты бағыт-бағдар көрсететіндей  жүйелі ұйымдастырылса, оның болашағына көптен-көп пайдасын тигізетіні сөзсіз.  Кәсіби бағдар беру арқылы  сол кәсіптің қыр-сырын, мақсатын, мәнін түсіндіріп, шынайы түрде көрсетуге болатынын жүйелі жұмыс түрлері мен әдістерін ортаға салып өзара пікір алмасты. Шара соңы ортақ ұсыныстармен қорытындыланды.

 

Сынып жетекшісінің кәсіптік бағдар жұмысын жүргізудің жолдары

Мазмұны 
 
Кіріспе . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3 
 
І-тарау. Мектептегі кәсіптік бағдар жұмысының теориялық негіздері  
 
1.1. Оқушыларға кәсіптік бағдар беру жұмысының мәні және  
мазмұны . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 
 
1.2. Оқушыларға мамандық таңдауға әзірлеу жөнінде сынып  
жетекшісінің рөлі . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 
 
1.3. Жоғары сынып оқушыларына кәсіптік бағдар берудің  
ерекшеліктері . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 
 
ІІ-тарау. Сынып жетекшісінің кәсіптік бағдар жұмысын жүргізудің жолдары 
 
2.1. Сынып жетекшісінің оқушыларға кәсіптік кеңес беру  
жұмыстары . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34  
 
2.2. Сынып жетекшісінің оқушылардың кәсіптік ынта-ықыластарын  
дамыту. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 
 
Қорытынды . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 
 
Әдебиеттер тізімі . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 
 
Қосымша

 

 

2012 жылдың 5 желтоқсанында  Өскемен қаласы әкімдігінің «Қашықтықтан  және бейінді оқыту мектебі  – ресурстық орталығы» коммуналдық  мемлекеттік мекемесінде «Мектептегі  кәсіби бағдар беру жұмысының жүйесі» тақырыбында қала мектептерінің тәрбие жұмысы бойынша директор  орынбасарларына арналған қалалық семинар өтті.

Семинардың  негізгі мақсаты;

Жас ұрпақты саналы түрде мамандық таңдауға дайындау, үйрету. Тәрбие жұмысы бойынша директор орынбасарларына мектептегі кәсіби бағдар беру жұмысының жүйесі туралы мәліметтер  беру.

Семинар барысы;

1.Өскемен қаласы  әкімдігінің «Қашықтықтан және  бейінді оқыту мектебі-ресурстық  орталығы» КММ әдіскері А.А.Караманова  «Мектептегі кәсіби бағдар беру  жұмысының жүйесі» тақырыбында  баяндама оқыды.

2. Өскемен қаласы  әкімдігінің «Қашықтықтан және  бейінді оқыту мектебі-ресурстық  орталығы» КММ тәрбиежұмысы бойынша  директор орынбасары  Т.Е.Алимжанова «Мектеп-орталықта бейінді жұмысты жүргізуде тәрбие жұмысы бойынша директор орынбасарының жұмыс тәжірибесі» тақырыбында баяндама оқыды.

3. Өскемен қаласының  №2 жұмыспен қамту орталығының  сектор меңгерушісі Е.М. Балабина  «Жұмыспен қамту бағдарламасы -2020»  мүмкіндіктерімен таныстырды.

4. Экономика және  қаржы колледжінің өкілі Л.В.Салабаева  колледж ерекшеліктері және оқыту  технологияларымен таныстырып өтті.

5. Өскемен қаласы  әкімдігінің «Қашықтықтан және  бейінді оқыту мектебі-ресурстық  орталығы» КММ психологы А.М.  Кабылова «Мен мамандықты таңдаймын»  тақырыбында баяндама оқыды.

Баяндама мазмұндарында  кәсіптік бағдар беру жұмысын ұйымдастырудың өзекті мәселелері көрініс тапты. Әдіскер  А.А.Караманова өзінің баяндамасында  келесі мәселелерге көңіл аударды: Кәсіптік бағдар беру дегеніміз - педагогтардың, психологтардың, дәрігерлердің және басқа да қызметкерлердің қоғамның қажеттілігіне қарай әрбір оқушының қабілеттілігі мен бейімділігін ескере отырып, кәсіптік қызығушлығы  мен қабілеттілігін қалыптастыруға және мамандық таңдауға көмектесуде, мақсатты атқарылатын жұмыс.Мамандық туралы жеткіліксіз білу - мамандық таңдауда кездейсоқтыққа әкеліп соқтырады. Мамандық таңдауда қателесу сайып келгенде, таңдаған мамандығын ұнатпау, жұмыс  орнын жиі өзгертуге себепші  болады.

Тәрбие жұмысы бойынша  директор орынбасары Т.Е. Алимжанова Өскемен  қаласы әкімдігінің «Қашықтықтан және бейінді оқыту мектебі-ресурстық  орталығы» КММ кәсіби бағдар бойынша  өткізілетін іс-шаралар жайында  және Өскемен қаласының жоғарғы  оқу орындарымен бірлесе жүргізілетін жұмыс түрлерімен таныстырды.

Қазіргі таңда көптеген психологиялық зерттеу әдістемелерінің  көмегімен баланың психофизиологиялық ерекшеліктерін зерттеп, қай салада қызмет атқаруға икем екенін болжамдап  береуге болады.Қорыта айтқанда, жастардың  қоғамдық сұраныстарға жауап беретін  мамандықтарды таңдауына бағыт  беру – қазіргі кезеңдегі өзекті мәселелердің бірі. Ол үшін мынадай  жағдайлар қажет:

-              оқушылардың бойында ішкі психологиялық-әлеуметтік мәнділікті реттейтін қызмет түрлерін тәрбиелеу;

-              түрлі еңбек қызметтері мен сыйластық қатынастарын тәрбиелеу;

-              кәсіпті өз бетінше, саналы түрде таңдай білу.

Сонымен, ХХІ ғасырды  білімділер ғасыры десек, ғылым мен  білім саласында еңбек ететін жастарымыздың алдында үлкен  жауапкершіліктер тұр. Демек, сол жастарға кәсіби құзыретті маман болып  қалыптасуына бағдар беру – басты  мақсатымызға айналуы тиіс. 

 

• Аймақтық БАҚ
• Мұнайлы газеті

«ОРТА МЕКТЕПТЕРДЕ КӘСІПТІК БАҒДАР БЕРУ БАҒДАРЛАМАСЫНЫҢ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ»

09 Қыркүйек 2011, 18:17 Қарап шығу: 1508 Түсiнiктер: 0

«Жастар жетістіктері» қоғамдық қорының  «Болашаққа бағдар» атты жобасының  аясында 5 қыркүйек күні № 4 орта мектепте «Орта мектептерде кәсіптік бағдар беру бағдарламасының маңыздылығы» тақырыбында семинар болып өтті.  

 

Семинарға ауданның барлық мектептерінің тәрбие жұмысы бойынша директорының орынбасарлары, педагог-психологтар, 8-9 сынып жетекшілері және аудандық білім бөлімінің өкілі қатысты. 
Қазіргі таңда мектептерде кәсіптік бағдар беру маңыздылығы артып отыр. Оқушылардың мамандықты саналы түрде таңдауы талап қойған деңгейден шықпай отыр. Семинардың мақсаты бала кезінен арман жетегіне еріп, қиял кемесіне мініп, балалық шақтан болашаққа сапар шеккен жастарға мамандықты саналы түрде таңдауына мүмкіндік жасау және пән мұғалімдеріне кәсіптік бағдар берудің коммуникативті әдістемелер бойынша білімін жетілдіру, тәжірибе жинақтауға мүмкіндік тудыру.

 
Семинар барысында облыстық «Жастар жетістіктері» қоғамдық қоры, жоба жетекшісі Ж.Ахметова «Кәсіптік бағдар беру,» «Кәсіптік өзін-өзі анықтау » мәселелеріне тоқталып, осы жұмыстар бойынша қоғамдық қордың атқарып отырған жұмыстарын атап өтті. «№ 4 жалпы білім беру орта мектебі» ММ –нің директоры Е.Таңатаров осы жобаның маңыздылығына тоқталып, өз тарапынан қолдайтынын айтты. Осы мектептің педагог-психологі магистр Г.Ақбергенова және А.Танова мектепте мамыр айында 9 сыныптар арасында «Болашаққа бағдар» атты жоба бойынша тренинг - семинар бағдарламасы өткізіліп, 60 оқушыға сертификаттар берілгені жөнінде ақпарат берді. Аталмыш мектептің педагог-психологі А.Танова жобаны тәжірибеде қолдану жөнінде сабақ жүргізді. 
Семинар соңында мектеп пед-психологі магистр Г.Ақбергенова «Сізге өзін-өзі кәсіби анықтау трениг семинары ұнады ма?» «Несімен ұнады?» деген тақырыпта сауалнамалар алып, семинар қорытындысы шығарылды.

 
А.Танова, 
№ 4 орта мектеп педогог-психолог 
  

 

Осы мектепте  «Бәйшешек» және  «БОТА»  қоғамдық қорларының қолдауымен «Салауатты ұлтты қалыптастыру», «Көкжиек  қосу»  бағдарламасы бойынша  8, 9, 10, 11 сынып оқушылары және ұстаздар арасында  семинар – тренинг  өткізіліп, іс-шараға 35 қыз бала және 24 ұстаз қатысты. Шараның негізгі  бағыты мектептерге ерікті топ жасақтау арқылы репродуктивтік денсаулық  мәселесінде  сауатсыздықты жою. Семинар –  тренинг  барысында оқушы қыздарға арнап мектептің педагог-психологтары Г.Ақбергенова мен  А.Танова    «Қыз бала - болашақ ана» ,  «Жасөспірім  қыздар арасында кездесетін  психологиялық  өзгеріс» тақырыбында кеңестер берді. Мектеп ұжымы «Бәйшешек»  қорының   директоры    А.Сақтағановаға  бұл бастамасына сәттілік тіеді.

 

 

Білім беру бағытындағы  кәсіби бағдар берудің қажеттілігі  

 

Батырова А.Т.  магистр-оқытушы

Орынбасарова  Г.  АКБ–013 тобының студенті 

 

Қ.А.Ясауи атындағы ХҚТУ  

 

Қоғамның әлеуметтік және ғылыми-техникалық прогресі қарқынды дамып отырған заманда адамның  интеллектуалдық еңбек үлесі  өсіп, білім деңгейіне және әрбір  жеке тұлғаның шығармашылық даралығының  дамуы мен кәсіби бағыттылығына  қойылатын талаптар арта түсуде.

Кәсіби бағдар беру –  шешімі табылуға тиісті өте күрделі  кешенді мәселе. Өзінің әдістемесі және мазмұны жағынан оның психологиялық, педагогикалық, физиологиялық және әрекеттік аумағы жағынан әлеуметтік сипаты болады. Нәтижесі қоғамның экономикалық өміріне әсер етеді. Осымен қатар  кәсіби бағдар беру қоғамның жұмыс  күшін қайта өндірудің маңызды  құралы болып табылады.

Білім беру бағытындағы кәсіби бағыт беру саласы күрделі де алуан түрлі. Кәсіби бағдар беру ісін жүргізу кадрлар даярлауды жоспарлаумен, білім беру жүйесін одан әрі жетілдірумен тығыз байланысты. Мектепте кәсіби бағдар беру оқу-тәрбие үрдісінің құрамды бөлігі ретінде қаралады.

 Кәсіби бағдар беру проблемасы әдістері жөнінен - педагогикалық, мазмұны жөнінен - әлеуметтік, қорытындысы жөнінен - экономикалық, масштабы (көлемі) жөнінен - мемлекеттік болып табылады.

Жалпы білім беретін мектептердегі  кәсіби бағдар беру жүйесінде кәсіптік бағыттылықты қалыптастырудың адами  алғышарттары жоғары сыныптарда туындайды. Олардың бойында танымдық қызығушылық  дами отырып, жеке мәнді мақсат қою  талабы, кәсіби мүддесі пайда бола бастайды. Алайда, көптеген мектеп түлектері  өзін-өзі және таңдаған мамандығын өз деңгейінде біле бермейді. Соңғы  кездерде жастар арасында ғылыми қызмет беделі төмендеп, педагогикалық, инженерлік-техникалық мамандықтарға қызығушылықтары  баяу өсуде. Мұндай құбылыстарды жою  үшін ерекше педагогикалық тәсілдер, жұмыстың мазмұнды және құқықты формалары  қажет болып отыр.

ҚР «Білім туралы» заңына және Заңнамалық актілерге сәйкес тәрбие жұмысының ортасына әрбір адам қоғам  пайдасына адал қызмет етуге, терең  түсінуге және дайындықты ой немесе дене еңбегін қалыптастыруды алға қояды. Демек, еңбек тәрбиесі адам дамуында шешуші рөл атқарады. Еңбек –  қоғамның материалдық немесе рухани байлығының негізгі қайнар көзі, адамның  әлеуметтік абыройының басты шарты, оның асыл міндеті, тұлға тәрбиесінің  ірге тасы.

Білім беру жүйесі бұдан  әрі де адал, жоғары өнімділік еңбектің абыройын асқақтатуға, жұмыстағы шығармашылық пен ой бөлісуді дамытуға, еңбекке  деген жағымды қатынастардың  бастамаларын нығайтуға басымдық береді. Аталған мәселенің өмірге тәжірибелік  тұрғыдан енуі жастармен жүргізілетін кәсіби бағдар беретін жұмыста сапалы түрде алға жылжуды қажет етеді.

Соңғы кездерде кәсіби бағдар беру жұмыстары қажетті теориялық  және тәжірибе деңгейде жүргізілмейді  және де еңбектің іс-әрекет саласына аяқ  басқан жастарға заманауи қоғам қоятын міндеттерге жауап бере алмайды. Атап айтар болсақ, осы кезге дейін  орта мектепті бітіретін ұлдар мен  қыздардың көпшілігінің таңдаған мамандықтары олардың мүмкіндіктері мен ынтасына сәйкес келмейді, олар еңбектің заманауи түрлері туралы толық түсіне бермейді. Мектеп бітірушілерінің өзіндік  өмірлік жоспарлары, олардың кәсіби идеалдары өте сирек халық  шаруашылығына қажетті кадрларға  қарама-қайшы келеді. Соның нәтижесінде  жұмыс күшінің бөлінуінде үйлеспеушіліктер туады, мемлекеттің еңбек ресурстарын  басқару қиындайды.

Жастардың кәсіби бағыттылығының қалыптасу процесі жалпы бағыттылықтың  бір бөлшегі ретінде күрделі  көп деңгейлі, көптеген әлеуметтік және жеке факторлар мен шарттарға  бағынышты процесс. Зерттеуші П.А.Шавир  бұл процесс субъектінің қызметі  мен оны кәсіби бағдарлар факторларымен  байланысын іске асыратынын дәлелдеді. Өз-өзін танудың психологиялық алғышарттары кәсіби бағыттылық компоненттері деп санайды.

Кәсіби бағыттылық дегеніміз  – адам бағыттылығының бір бөлшегі, оның ерекше формасы. Кәсіби бағыттылық жалпы бағыттылық аясында қалыптасады  және адамның дамуына қарай оның құрылымында мәнді, жетекші орын алады.

Жастардың кәсіби бағыттылығына  түрткі болатын компоненті ретінде  олардың танымдық қызығушылығы, кәсіпке  қызығуы, белгілі бір іс-әрекет түріне бейімділігі, мамандықты таңдау мотиві, мақсаттық компоненті ретінде –  кәсіби құштарлық, ол мақсат қою және соған сәйкес құрал, жеткіншек осылардың  көмегімен кәсіби мақсатына жетеді.

Білім беру бағытындағы кәсіби бағдар беру мынадай талапқа жауап беруі тиіс: біріншіден, оқушыларды мектептер мен оқу-өндірістік комбинаттарының, кәсіптік-техникалық училищелердің мамандықты саналы таңдауға даярлаудағы тәрбие жұмыстарының мақсаттары мен міндеттері және мазмұны органикалық байланыста болуын және бұл жұмыстарды іске асырудың құралдары және әдістерімен қамтамасыз етуі керек; екіншіден, ол жүйе бір класта жүргізілетін кейбір тәрбие істері мен оқушылардың жеке қызметін ғана байланыстырмай, ондай байланысты бүкіл мектеп бойынша қамтамасыз етуге тиіс; үшіншіден, ол мектептер мен  оқу-өндірістік комбинаттарының, кәсіптік-техникалық училищелердің бүкіл кәсіптік бағдар беру жұмыстарын нақты ұйымдастыруға міндетті; төртіншіден, кәсіптік бағдар беру жүйесі оқушылардың мамандықты саналы таңдауға дайындығын қалыптастыруы керек.